جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهپژوهش حاضربه مبانی فلسفی معرفت‌شناسی زنانه‌نگر می پردازد؛ مبانی اگزیستانسیالیستی و مبانی پست‌مدرنیستی به عنوان مبانی فلسفی اصلی معرفت‌شناسی زنانه نگر، مورد توجه این پژوهش قرار گرفته‌است. فمینیست‌ها معتقدند که شناخت از عالم واقع، نمی‌تواند تنها با استفاده از ذهن، صورت گیرد، بلکه ذهن، احساسات و عواطف باید با هم به مواجهه عالم بروند. وقتی ما با کل وجودمان به شناخت عالم همت می‌گماریم و احساسات و عواطف خود را در شناخت آن دخالت می‌دهیم، در واقع به مکتب اگزیستانسیالیسم نزدیک می‌شویم. جریان پست‌مدرنیسم نیز درحوزۀ معرفت، فضایی شکاکانه ایجاد می‌کند که کوشش‌های معرفت‌شناختی مدرن برای فراروی از وضعیت‌یافتگی‌ها و دستیابی به کلیت، ضرورت، عینیت، حقیقت و واقعیت نهایی را به ورطۀ تردید می‌کشاند. در مقابل، این جریان برمحلی بودن، نسبیت، متغیر بودن، غیر یقینی بودن و تشکیکی بودنِ هر تبیین خاص از جهان و خود تاکید دارد. معرفت‌شناسی زنانه‌نگر مبتنی بر چنین مبانی مدعی است که چشم انداز زنانه به معرفت، به حقیقت نزدیک‌تر است و می‌تواند شناختی تحریف نشده تولید کند که بر شناخت مردانه برتری دارد. این شناخت می‌تواند هستۀ یک علم جانشین باشد. در این مورد که آیا واقعاً امکان ارائه دانشی زنانه به موازات یا به شکل جایگزین دانش مردانه وجود دارد یا خیر، اتفاق نظر وجود ندارد. شاید مهم‌ترین دستاورد دانش زنانه «صدا دادن» به سوژه‌هایی باشد که تاکنون صدایشان شنیده نمی‌شد و این به معنای تأکید بیشتر بر کثرت‌گرویی شناختی است که نه تنها فمینیست‌ها بلکه سایر نظریه پردازان جریانات انتقادی بر آن تأکید دارند.

ارتباط آیات موضوع مهم در حوزه‌ی تفسیر قرآن کریم است و یکی از مبانی تفسیر به شمار می‌رود که در پیدا کردن هدف سوره، توانمند ساختن مفسر و گشودن دریچه‌های جدید در تفسیر و دستیابی به لطایفی در قرآن، زوایای پنهان و مورد اختلاف مفسران و پاسخ به شبهات و دفاع از حریم قرآن کریم نقش به سزایی دارد. مقصود اصلی این رساله به تصویر کشیدن ارتباط آیات سوره‌های عنکبوت و روم به‌صورت جداگانه است. به همین منظور برای نشان دادن چنین ارتباطی، روشی نوین ارائه‌شده که کانال ورود به آن، استخراج موضوعات هر یک از آیه‌های سوره است؛ سپس با دسته‌بندی آیاتی که اتحاد موضوعی دارند خطوط ارتباطی کشف گردیده که برای سوره‌ی عنکبوت، هشت خط ارتباطی و سوره‌ی روم، هفت‌خط ارتباطی تعریف‌شده است. خطوط ارتباطی سوره عنکبوت عبارت‌اند از: خداوند، بیان حقایق و قوانین تکوینی، نبوت، مخالفان حق، مومنان، معاد، آیات و عذاب، خطوط سوره روم نیز عبارت‌اند از: خداوند، ویژگی‌های انسان، قیامت و معاد، مومنان، آیات الهی، مخالفان حق و قوانین تکوینی. هر خط به‌تنهایی نشان‌دهنده‌ی ارتباط بین آیات است. به این صورت که آیات تشکیل‌دهنده آن پیرامون یک موضوع بحث می‌کنند و باهم مرتبط‌اند. اما به این ارتباط اکتفا نکرده و در بررسی گسترده‌تری به نام شبکه‌ی ارتباطی، ارتباط خطوط با یکدیگر فراهم آمده و در موارد ضروری از نقد و بررسی آراء مفسران استفاده شده است.در ضمن اجرای چنین روشی در یک طرح جامع به‌صورت عملی بر روی دیگر سوره‌های قرآن ادامه دارد. که با تکمیل این طرح، بررسی ارتباط سوره‌ها با یکدیگر میسر می‌گردد.

بی‌تردید آزادی عقیده یکی از مباحث مهم و بحث‌بر‌انگیز در میان انواع آزادی است. شناخت صحیح از این مفهوم و لوازم آن در جهت‌گیری و نگرش دینی انسان نقش بسزایی دارد. در این نوشتار بررسی آزادی عقیده در دو دین اسلام و یهود و هر آنچه که به اثبات وجود یا عدم آن کمک می‌کند، کانون توجه است.از سویی اسلام ندای آزادی عقیده سرمی‌دهد و از سوی دیگر دشمنان اسلام با تکیه بر اصل جهاد، آن‌را به دین شمشیر و زور متهم می‌کنند. دین یهود نیز با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود، جنگ‌و‌کشتارهایی را تقدیس می‌کند که اصل آزادی عقیده را زیر سوال می‌برد. لذا؛ لازم و ضروری‌است در این دو دین یک بررسی تطبیقی صورت گیرد تا نگرش هر دو دین(که خود را الهی و آسمانی می‌دانند)به مسئله‌ی آزادی عقیده روشن شود.با توجه به آن‌چه که بیان شد؛ در این نوشتار، طی بخش‌های سه‌گانه، ضمن تحلیل و تبیین مفاهیم مربوطه، تلاش شده تا با تأکید بر تعالیم دینی اسلام و یهود، به بررسی موضوع(آزادی عقیده)پرداخته شود و در نهایت اینچنین نتیجه‌گیری شده است:دین مبین اسلام در راستای تکریم و احترام به اراده‌ی انسان و عقل و تفکر او، هرگونه تحمیل عقیده و اجبار در انتخاب دین را نفی می‌کند و با اینکه شبهه‌ی ارتداد و ‌جهاد اسلامی را علیه آزادی عقیده مطرح کرده‌اند اما جهاد در اسلام یا به منظور دفاع از دین، وطن و... و یا به منظور آزادی فطرت اسیرشده‌ی انسان‌ها صورت می‌گیرد. حکم مرتد نیز برای جلوگیری از تخریب دین توسط توطئه‌گران می‌باشد. درحالیکه از تعالیم تورات و تلمود یهودیان برمی‌آید که آن‌ها ارزشی برای عقل و اراده‌ و تفکر آدمی قائل نیستند و علاوه برآن، با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود بر سایر ملل، جنگ و کشتارهایی را علیه دیگران راه می‌اندازند که با اصول حاکم بر آن‌ها و اهدافی که به دنبال دارند در جهت ضد آزادی عقیده گام برمی-دارند.

از مباحث مهم در حوزه قرآن شناسی، بحث از علوم بلاغت و از جمله آن علم معانی و نحوه ساختار عبارت-های قرآنی است. گونه‌های مختلف ادای مقصود و بیان معانی ذهنی به سه شکل ایجاز، اطناب و مساوات است. حذف و تقدیر در آیات به عنوان یکی از اقسام ایجاز در کلام، از هدف های علم معانی برای رساندن معنا و مفهوم مورد نظر و ایفای غرض خاص است.با استشهاد به مثال های قرآنی می توان ثابت کرد که در قرآن حذف های فراوان و به جایی در قالب اسم، حرف، فعل یا جمله صورت گرفته است. در بین سوره‌ها سوره آل-عمران از آن جهت که دارای موارد مکرر حذف است مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و در آن ابتدا ایجاز حذف در زبان های عربی و فارسی، بر اساس کتب صرف و نحو عربی و دستور زبان فارسی بررسی و سپس به موضوع حذف در سوره آل عمران پرداخته شد و ضمن یافتن مصادیق ایجاز حذف در آیات این سوره، نقش موارد محذوف مشخص و آنگاه با ترجمه فارسی آن مقایسه گردید. همچنین روش کار بر اساس زبان شناسی قدیم انتخاب شده است. در آیات این سوره که مشتمل بر 200 آیه می‌باشد، بر اساس قواعد زبان عربی، 18 نوع حذف مشاهده شده‌ و تعداد کل محذوفات، حدود650 مورد می‌باشد،که بیشترین مورد محذوف، مربوط به حذف عامل جار و مجرور و کمترین آن، مربوط به حذف قسم است؛ که البته در حدود 95 درصد از آیات این سوره، به لحاظ قواعد نحوی، حذف عامل ظرف و جار و مجرور واجب بوده است. با توجه به تفاوت دو زبان عربی و فارسی، مترجمین به پاره‌ای از این محذوفات توجه داشته و یا با در نظر گرفتن نقش نحوی دیگری برای کلمه، نیازی به تقدیر گرفتن محذوف نداشته‌ و در موارد بسیاری نیز، به کلام محذوف بی‌توجه بوده‌اند، که البته عدم اشاره‌ی به محذوف گاه مشکلی در فهم آیه ایجاد نکرده و گاهی موجب اختلال در فهم آیات شده است که در 45 مورد این امر مشاهده شده است. همچنین مترجمین در ترجمه‌ی آیات وحدت رویه نداشته و در بین آیاتی که به محذوفات آن توجه داشته‌اند، در حدود 20 درصد از آن، به موارد محذوفی در آیات اشاره کرده ‌که در آیات مشابه آن بی‌توجه بوده‌اند .