جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫حسن حنفي، نويسنده مصري، متولد 1935م، از جمله روشنفکران معاصر است که معتقد است: مقتضيات گذشته، حتي اگر به درستي شکل گرفته باشند، پاسخگوي نيازهاي حال و آينده نيستند. وي علت اساسي انحطاط مسلمانان را در عدم هماهنگي بين سنت و تجدد مي‌داند و بر اين باور است که اکتفا به سنت، منجر به اين رکود فکري و عقب‌ماندگي شده است و تنها راه حل را در ترکيب اصالت و معاصرت، و سنت و مدرنيته مي‌داند که در قالب بازخواني سنت و سازگار کردن آن با مدرنيته ظاهر مي‌شود. به اعتقاد وي، اولين گام براي تحقق روش ترکيبي، يافتن جايگزيني مناسب براي موارد ناسازگار است که بتواند نياز جامعه اين عصر را برآورده سازد. وي در اين پروژه سازگاري سنت و تجدد، نظام متحجر اشعري را بزرگ‌ترين عامل انحطاط معرفي کرده و ديدگاه اعتزال را به جاي آن پيشنهاد مي‌کند. به اعتقاد او ما بايد مسائل جديد جامعه را از نزديک با ديده عقل لمس کنيم، تا بتوانيم راه حل ارائه دهيم. به باور او متون ديني، حاکي از يک ارتباط آسماني با رويدادهاي زميني هستند و همراه با آن رويدادها، تاريخ آن عصر را تشکيل مي‌دهند و نمي‌توانند با همان قالب براي رخدادهاي امروز مفيد باشند؛ بلکه بايد آنها را از ويژگي‌هاي زماني و مکاني عصر نزول مجرد کنيم و پيام آنها را دريافت نماييم. وي جهت تطبيق متون ديني بر مقتضيات روز، روش تأويل با رويکرد نفسي- اجتماعي را پيشنهاد مي‌دهد. در اين روش، مفسر با استفاده از تفسير موضوعي و با به کارگيري عقل، به فهم کاربردي نص مي‌پردازد. اين نظريه او حکايت از هرمنوتيکي بودن انديشه حنفي دارد. نگارنده، چند جريان را در ايجاد زمينه‌هاي فکري و ديدگاه‌هاي حسن حنفي مؤثر دانسته است که عبارت‌اند از: جريان نو اعتزال، جريان چپ‌گرا و جريان تجددگرا در ميان متفکران عرب، و فلسفه غرب، به ويژه انديشه‌هاي کانت و رويکردهاي هرمنوتيکي. پس از آن، به تحليل و نقد انديشه‌هاي وي در سه بخش همت گمارده و ديدگاه او را در باره عقل و نقل (وحي و متون ديني)، فهم‌هاي متعدد از دين، و تجربه ديني به عنوان خاستگاه معرفت ديني، نقد کرده است.