جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات اساسی در فلسفه و کلام اسلامی اثبات وجود خداوند و صفات اوست و استدلال های عقلانی گوناگونی در این باره وجود دارد. شکی نیست که روایات اسلامی، مخصوصاً روایات ائمه علیهم السلام، به برهان و استدلال عقلی بر وجود خدا و صفات او، نیز اهمیت خاصی داده اند. در این میان امام رضا علیه السلام در شرایط خاصی قرار داشته و با پیروان مذاهب مختلف در مورد وجود و صفات خداوند مناظرات بسیاریداشته اند. تنوع مخاطبان موجب شده است که آن حضرت با هرکس به گونه خاصی مناظره کند.مسأله ای که در اینجا مطرح است، اینکه آیا استدلالات مطرح در روایات با استدلالات فلسفی- کلامی تا چه حد همگون است. در راستای بررسی این مسأله ابتدا به بیان گونه هاو تقریر های مختلف استدلال بر وجود و صفات خدا از منابع فلسفه وکلام می پردازیم. در مرحله بعد استدلالهای مطرح در سخنان امام رضا علیه السلام استخراج و با این استدلالات تطبیق می دهیم. از این طریق می توان کشف کرد که اولاً استدلالات کلامی-فلسفی چقدر با استدلالات مطرح در روایات انطباق دارد؛ ثانیاً ائمه علیهم السلام در موقعیتهای مختلف از چه برهان هاو استدلال هایی استفاده کرده اند؟در این پژوهش با تفکیک مباحث براهین اثبات ذات وصفات خداوند ،تبیین می شود که براهینفلسفی سنخیت کامل با براهینی دارد که در کلام حضرت رضا علیه السلام روایت شده ،همچنین متذکر می شویم که حضرت رضا علیه السلامبه شیوه های متنوعی برای ایراد استدلال و اقامه برهان تمسک جسته اند.

برخی،واقعیت ""فلسفۀ اسلامی""رابااین استدلال که تعقل وفلسفه،اختصاص به حوزۀ اسلامی ندارد،انکار کرده اند،لیک اگر با توجه به جوهرۀ عقلانی اسلام،رهیافتهای فلسفه ی شناخت انسان وجهان که درمتون ومنابع دینی طرح شده است،استخراج وتبیین شود،به عناصر اصلی فلسفۀ اسلامی دست یافته ایم؛وبه همین دلیل ،چنین جست وجوها وکاوشهایی،یکی از علایق عمده فیلسوفان مسلمان بوده است که در عین آنکه برای فلسفه ،ماهیتی عقلانی وفرااسلامی قایل اند باور به عقلانیت مبانی اندیشۀ دینی،آنان رابه کاوشهایی ازاین قبیل وامی داشت.خداشناسی فلسفی درکلام امام رضا(ع)،خرده تلاشی است که مبتنی براین باور وبه تأسی ازسیرۀ اندیشمندان صورت گرفته وبرخی از مهمترین رهیافتهای شناختی را در گفتارآن حضرت گزارش کرده است.برهان نظم،برهان وجوب وامکان،برهان حرکت،برهان حرکت جوهری،برهان فطرت،استدلال بریگانگی و وحدانیت خداوند،برهان نفی ترکیب(نفی ماهیت)،برهان نفی ماده ازحق تعالی،برهان بر وحدت وجود خداوند،برهان صرف الوجود،وحدت اطلاقی،عدم إکتناه ذات حق،اسم وصفات حق تعالی،رابطۀ خلق وخالق ازاین زمره اند.