جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ادبیات دوران حکومت سامانی(287-385ه.ق) نخستین جلوه های ادب پارسی را در بردارد. یکی از مهم ترین ویژگی های سبکی شعر غنایی این دوره، یادآوری از نام شخصیت های دینی در انواع شعرهاست. ثبت این تلمیح ها و منقبت های دینی و تحلیل تأثیر زمینه های سبکی و سیاسی در نوع استفاده شاعران از آن ها، مسأله ای است که تا کنون بطور کامل به آن توجه نشده است. در کتاب های سبک شناسی و تاثیر قرآن و حدیث نیز به سبب اعتماد به فهرست اعلام دیوان ها که غالباً ناقص یا دچار اشتباه بوده اند و هم چنین عدم بررسی تمام ابیات مانده از این دوره، نتایجی ارائه شده که چندان کامل یا صحیح نیست. در این مقاله سعی شده با بررسی تمام ابیات غنایی بازمانده از این دوره؛ یعنی 3775 بیت، از شاعرانی که تمام و یا قسمت اعظم شاعری خود را در دوران حکومت سامانی گذرانده اند، میزان و چگونگی حضور مفاهیم مربوط به شخصیت های دینی در شعر این دوره بررسی و توجه بیش تر به شخصیت های سامی در شعر غنایی،برخلاف شعر حماسی، تحلیل شود و در پایان به نقش هریک از این مفاهیم در تحوّل و رونق انواع غنایی چون مدح، تغزّل، وصف و... اشاره شود.

ابوسعید ابوالخیر (357-440ق)، از عارفان شاخص دوران سامانی و غزنوی است که سهمی ویژه در رواج مفاهیم عرفانی در شعر فارسی داشته است. اشعار عرفانی منسوب به او، اغلب در نسخ متأخر جمع‏آوری شده؛ با این حال با تحلیل آن‌ها، می‌توان سیری از چگونگی و محدوده زمانی ورود مفاهیم شیعی به رباعیات عرفانی، ارائه کرد. در این مقاله به روش تحلیلی،‌ مفاهیمی چون: توسل و شفاعت در اندیشه و اشعار مناجاتی و منقبتی ابوسعید بررسی شده و ضمن مقایسه‌ ساختار و مفهوم این اشعار با دیگر نمونه‏های مشابه ادب فارسی، درستی انتساب اشعار و سیر ورود مفاهیم شیعی به رباعی عرفانی تحلیل گردیده است. نتایج نشان می‏دهد، هرچند ریشه‏ هایی مشترک بین عرفان ابوسعید و اندیشه‏ های شیعی وجود دارد، در مقایسه با مجالس بازمانده از شیخ و نوع اشعار و محتوای آن‏ها، مفاهیم شیعی پس از سده هفتم، به رباعی‏ های منسوب راه یافته و در زمانی متأخر به ابوسعید نسبت داده شده است.

شخصیت و دیدگاه‌های اجتماعی آیت‌الله سید محمد حسین فضل‌الله در لبنان دارای انعکاس ویژه‌ای بوده است. شاید بتوان دیدگاه‌های اجتماعی این شخصیت لبنانی را شاخص‌ترین آثار به جای ‌مانده از وی دانست. بر این اساس است که تأکید ایشان بر لزوم انسجام عملکرد میان مسلمین و اعتقاد به رهبری دین و دنیای مردم توسط امام در یک نظریه منسجم قابل بررسی خواهد بود. رساله حاضر تلاشی است برای شناخت دیدگاه کلامی ایشان درباره امامت، و شناخت اشتراکات و تفاوت‌ نظر احتمالی آن با سایر دیدگاه‌ رایج و برگزیده امامیه.

شب قدر در فرهنگ قرآن کریم و روایات، از جایگاه عظیمی برخوردار است. اهمیت این شب تا حدی است که نه تنها آیات مختلفی از سور قرآن کریم در مورد خصوصیات این شب نازل شده؛ بلکه سوره‌ای مستقل‌ با تمام آیاتش‌ در خصوص شب قدر در قرآن کریم آمده است. شبی که دوره آن از آغاز آفرینش بوده و تا روز قیامت استمرار دارد. خداوند در این شب دانش‌هایی را به حجت‌های الهی و به طور خاص به اهل بیت? عطا می‌کند.دانش اهل بیت?‌‌‌‌‌ برگرفته از منابع متعدد است، آنان دانش‌هایی را از راه‌های نامتعارف همچون وحی، تحدیث، الهام، تفهیم، وراثت معنوی و علم أشائی از راه تعلیم الهی دریافت می‌کنند. افزون بر آن، 80 روایت دلالت بر فزونی دانش اهل بیت? در هر روز و هر شب، هر هفته، هر ماه و هر سال در شب قدر دارد. آنچه می‌طلبید مورد بررسی قرار گیرد، دانش‌هایی است که در شب قدر بر اهل بیت? نازل می‌شود. براساس روایاتی که کلینی در بابی مستقل در تفسیر سوره قدر آورده و روایات مرتبط با این مقوله دریافتیم این دانش‌‌ها برای رسول خدا? نزول یکباره قرآن بر قلب ایشان و علم جمعی بدان است. سپس هر سال در شب قدر تفصیل‌کتاب که مقصود از آن تفسیر و تبیین قرآن متناسب با وقایع و حوادث آن سال است بر ایشان الهام شد. علاوه برآن، در شب قدر روح و فرشتگان، همه‌ امور را به اذن پروردگار بر حجت خدا نازل می‌‌کنند. براساس 37 روایتی که در بصائر الدرجات آمده، روح نازل در شب قدر، با روح اهل بیت? متحد می‌گردد و علوم و معرفت فراوان برقلوب آنان وارد می‌شود. از این گذشته، به دلالت پاره‌ای از آیات و روایات، تداوم شب قدر با استمرار رسالت قرآن کریم پیوند دارد. بدین‌گونه که در شب قدر هر سال با وحیی که به معنای وحی تشریعی و شریعت جدید نیست. تأویل قرآن از جمله تأویل آیات متشابه، تطبیق قرآن بر حوادث و وقایع زمان بر حجت خدا و دیگر ذوات اهل بیت? تفهیم می‌شود. افزون بر آن ‌در چنین ‌شبی‌، امکان پیدایش بداء و تغییر در امور است، همچنین ممکن است خداوند تقدیری جدید و رأیی ابتدایی داشته باشد، و علم بدان را با تحدیث ‌و الهام ‌بر آنان‌‌ابلاغ ‌کند.