جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علم اقتصاد علیرغم اینکه در میان شاخه های علوم اجتماعی، بیش از سایر رشته ها از ابزارهای ریاضی برای تبیین و پیش بینی استفاده نموده اما در این زمینه با مزایا و محدودیت های قابل توجهی نیز روبه رو بوده است. در این تحقیق ضمن بررسی سیر تاریخی و مبانی نظری کاربرد ریاضیات در اقتصاد متعارف، به مزایا و محدودیت های روش ریاضی در پژوهش های اقتصادی پرداخته شده است. در ادامه نیز علاوه بر معرفی مبانی نظری کاربرد ریاضیات در اقتصاد اسلامی به مزایا و محدودیت های به کارگیری آن در این دانش اشاراتی شده است. در انتها نیز تلاش شده تا با ارائه الگویی بهینه از کاربرد ریاضیات در اقتصاد اسلامی، مسیر درست تعامل این دو حوزه از دانش تبیین گردد.یافته های تحقیق نشان می دهد که اقتصاد اسلامی در صورت رعایت اصول مشخصی همچون عدم افراط در به کارگیری روش ریاضی، هدف قرار ندادن صورت گرایی، استفاده از شاخه های نوین ریاضی و استفاده از سایر روش های مطالعه علمی در کنار روش ریاضی، می تواند به الگویی کارآمد از پژوهش مبتنی بر ریاضیات دست یابد.

مصرف یکی از شاخصه های مهم اقتصادی در هر جامعه ای است، به طوری که نسبت شایستة بین تولید و مصرف در هر اقتصادی یک ضرورت به شمار می رود. یکی از اصول موجود در علم اقتصاد متعارف که به ظاهر از وجوه افتراق نظام های اقتصادی مبتنی بر اندیشة بشری و نظام اقتصاد اسلامی است، اصل تناقض خسّت یا معمّای صرفه جویی می باشد. بنا بر این اصل، چنانچه در سطح فردی صرفه جویی صورت گیرد، امّا این افزایش در پس انداز، تحرّکی در سرمایه گذاری ایجاد نکند، در سطح کلان مصرف کم شده، در نتیجه، تولید پایین می آید و درآمد ملّی کاهش می یابد. به نظر می رسد چنین اصلی بسیاری از آموزه های اسلامی همچون نهی از مصرف افراطی و امر به میانه روی در مصرف و... را به چالش بکشد. لذا این مقاله با روش تحقیق تحلیلی توصیفی به بررسی آموزه های قرآنی در حوزة مصرف و صرفه جویی به جستجوی پاسخی مناسب برای معمّای صرفه جویی می پردازد. از یافته های این تحقیق می توان به الگوی قرآنی مصرف قوام به عنوان الگوی بهینة تخصیص منابع و نیز مشوّق افزایش میل نهایی به مصرف در سطح کلان اشاره کرد که از پیامدهای آن می توان به انفاق، زکات، خمس، صدقه، قرض الحسنه و... برای سوق دادن صرفه جویی ها به سرمایه گذاری و گردش مال در اقتصاد نام برد.

اقتصاد متعارف به‌عنوان تأثیرگذارترین و بزرگ‌ترین گرایش موجود در اقتصاد به کمک مباحث معرفت‌شناسانه توانسته است که خود به‌عنوان ‌گونه معرفتی معرفی کند و با تحدید حدود معرفتی خود سایر گرایش‌ها را با چالشی عمده مواجه کند که آیا این اندیشه‌ها در قالب اندیشه اقتصادی قرار می‌گیرند یا خیر. این نوشتار درصدد بررسی تطبیقی آراء معرفت‌شناسانه هایک به‌عنوان اندیشمند نئولیبرال که یکی از معرفت شناسان بزرگ اقتصادی شناخته می‌شود و شهید صدر که بی‌شک به‌عنوان بزرگ‌ترین اندیشمند اقتصادی، اقتصاد اسلامی دست به تعریف معرفت‌شناسانه اقتصاد اسلامی در قالب مکتب اقتصادی اسلام نموده است می‌باشد،که با روش تحلیل محتوای آراء این اندیشمندان صورت می‌گیرد و خواهد توانست فتح بابی به‌منظور پژوهش‌های عمیق‌تر در باب فلسفه اقتصاد و معرفت‌شناسی باشد.یافته‌های پژوهش بیان‌گر این است که هایک با توجه به سیستم خردگرایی تحولی که برای تشکیل و تکامل معرفت برمی‌گزیند و محوریتی که کاتالاکسی به‌عنوان نقطه نهایی اندیشه ایشان در دفاع از بازار آزاد دارد به‌طورکلی در تقابل با نظریات شهید صدر است که با توجه به روش اجتهاد سعی می‌کند مکتب اقتصادی اسلام را از نصوص و مفاهیم استخراج نماید و با ارائه مفهوم دولت و عدالت اجتماعی با اصول بازار آزاد مخالفت می‌کند. این تفاوت بنیاد معرفت‌شناختی سبب تضاد مفاهیم در اندیشه این دو اندیشمند می‌شود. برخی از تقابل آراء این دو تن را در این گزاره‌ها می‌توان دید که هایک شناخت به شی‌ء فی‌نفسه را ممکن نمی‌داند درحالی‌که شهید صدر در شیوه رئالیستی خود شناخت شی‌ء فی‌نفسه را ممکن و میسر می‌دانند. هایک آزادی را به‌عنوان اصیل‌ترین مفهوم اخلاقی معرفی می‌کند درحالی‌که شهید صدر آزادی را تنها در منطقه الفراغ قابل‌تعریف می‌داند و این‌کههایک عدالت اجتماعی را یک سراب می‌نامد درحالی‌که عدالت اجتماعی بنیاد مکتب شهید صدر است