جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر به بررسی مقارنی حقوق اهل ذمه در اسلام می پردازد. در دین اسلام، مسأله تابعیت امری مربوط به عقیده افراد تلقی شده و هر فردی که اسلام را اختیار کند به عضویت جامعه اسلامی در می آید. همچنین افراد غیر مسلمان نیز بیگانه محسوب نشده، بلکه طی یک معاهده دو جانبه تحت عنوان «پیمان ذمه» در تابعیت قراردادی جامعه اسلامی قرار می گیرند. در حقیقت عقد ذمه، قرارداد ویژه ای است که مابین زمامدار مسلمین با اهل کتاب منعقد شده و طبق آن، حکومت اسلامی ، حفظ امنیت مالی، جانی و شرافتی آنان را به عهده گرفته و آنان نیز در مقابل، مالیات ویژه ای به نام «جزیه» را به بیت المال مسلمین پرداخت می نمایند. پس از جاری شدن عقد ذمه، اجرای این عقد نسبت به مسلمین لازم بوده و هیچگاه نمی توانند از تن دادن به شرایط آن سر باز زنند، اما اهل کتاب می توانند هر وقت که بخواهند، آن را فسخ نموده و در سرزمین دیگری خارج از قلمرو حکومت اسلامی اقامت نمایند. در عقد ذمه، مسئولیت و وظایفی بر عهده هر طرف قرار می گیرد. اهل کتاب طی پیمان ذمه، متعهد می شوند: پرداخت جزیه، احترام گذاشتن به قوانین اسلام و التزام به مقررات آن، خود داری از هرگونه توطئه و فعالیت نظامی علیه مسلمانان، عدم همکاری با دشمنان مسلمین و امتناع از جاسوسی به نفع دشمنان اسلام. البته با صلاحدید حاکم اسلامی و به شرط مصلحت طرفین، شرایط دیگری نیز می تواند در معاهده ذکر شود که در کتب فقهی به آنها اشاره شده است. در مقابل، حکومت اسلامی نیز تعهد می نماید که مال، جان و نوامیس اهل ذمه را از تعرض دشمنان داخلی و خارجی مصون دارد، آزادی مذهب و انجام شعائر مذهبی و امنیت اماکن مقدسه آنان را تأمین کند، حقوق مدنی آنان را به رسمیت بشناسد، حق استقلال قضایی را به آنان بدهد و در فعالیت ها و روابط اقتصادی و فعالیت های اجتماعی، به آنان آزادی بدهد. در خصوص مراعات حقوق اهل ذمه، سفارش های اکیدی از پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار رسیده و افعال ایشان و همچنین رفتار اکثر زمامداران اسلامی مؤید این امر است که هیچ مذهب و نظام اجتماعی، به اندازه اسلام، برای اقلیت ها حقوق مدنی و اجتماعی قائل نشده و این امری است که عموم مورخین و مستشرقین در کتب خود، بدان اعتراف نموده اند. فقهای اسلام، آئین نامه اجرایی قرارداد ذمه را در ابواب متعدد کتب فقهی خود بیان نموده و احکام آن را به تفصیل مورد بررسی قرار داده اند . باب هایی از قبیل طهارت، نماز، خمس، تجارت، حدود و مانند آن. براساس اصل لزوم وفای به عهد، نقض و فسخ قرارداد ذمه برای طرفین ممنوع می باشد اما در صورت نقض یا فسخ از جانب هر یک از متعاقرین، آثار ویژه ای بر آن مترتب خواهد شد که تفصیل آن در کتب فقهی آمده است.

مولف این رساله در مرحله اول به استخراج آیاتی که در زمینه حدود، دارای حکم هستند، اقدام نموده و آنها را دسته بندی کرده و به این نتیجه رسیده که آیات نامبرده در مورد حد زنا، قذف، سرقت و محاربه نازل شده و تکلیف پیروان خود را نسبت به مجازات اینگونه جرائم روشن ساخته است. به این ترتیب مباحث خود را در چهار بخش دنبال نموده و در هر بخش آیات مربوط را طی چند فصل از هم تفکیک کرده و در هر فصلی ابتدا ضمن نقل آیه و ترجمه آن و شرح مفردات لازم به توضیح، تفسیر و تبیین آن پرداخته و در نهایت احکام فقهی مستفاد از آیه و احیاناً مسائلی را که متناسب با آیه است، بصورت مقارنه و تطبیق بین آراء و مذاهب مختلف، مورد بررسی قرار داده است.

سورن کرکگور، متفکر دانمارکی، ساحت عقل و ایمان را بسیار جدا می انگارد. از نظر او ایمان از جنس کشف و شهود و وحی عام و عقل هدایت است و رسیدن به آن با یک جهش به فراسوی شواهد تاریخی و عقلی و علمی و اعتقاد داشتن به محال و پارادکس امکان پذیر است. علامه طباطبایی متفکر بزرگ اسلامی، علاوه بر شهودی بودن ایمان اعتقاد دارد که ایمان را می توان با استدلال عقلی محکم و مبرهن ساخت و بدین طریق راه بر موهومات و تخیلات و عواطف و احساسات بسته می شود. از نظر او ایمان امری اختیاری است و در غیر این صورت فاقد ارزش و اعتبار است. آراء این دو متفکر غربی و شرقی را در مسائلی مثل ایمان و دین، ایمان و شهود، ایمان و اختیار، ایمان و عمل، ایمان و رنج، ایمان و محال، ایمان و شورمندی، ایمان و رضا و تسلیم می توان بر هم تطبیق نمود.

رساله حاضر با تحقیقات طولانی روی مهمترین منابع فقهی شیعه از عصر محدثین تاکنون مهمترین مسائلی که در رابطه با ازدواج و حقوق و وظایف متقابل زوجین می باشد را بیان کرده است. از مهمترین مطالبی که در این رساله بیان شده است، می توان به معیارهای انتخاب همسر فضیلت ازدواج شرایط صحت عقد احکام فسخ نکاح مفوضه المهر و مفوضه البضع وظایف زوجه تمکین وظایف زوج نسبت به یکدیگر شقاق طلاق رضاع و...

در این رساله هر یک از خیار شرط، خیار غبن و خیار عیب بر حسب مبحث خیارات کتاب مکاسب اثر شیخ انصاری در چهار فصل مورد بررسی قرار گرفته است. عناوین فصلهای مذکور بدین گونه است: تعریف خیار و اقسام خیارات، خیار شرط، خیار غبن و خیار عیب. نویسنده در هر مورد نظرات برخی دیگر از فقها را نیز آورده و با مواد قانون مدنی و مباحث حقوق مدنی تطبیق داده است. وی در مقدمه به اختصار زندگانی شیخ انصاری و امتیازات و ابتکارات فقهی ایشان را نیز بیان کرده است.

رساله حاضر ترجمه و تحقیق باب های اول و دوم کتاب مفاتیح الحج از مفاتیح الشرایع، ملامحسن فیض کاشانی(ره) به شرح مباحث کلی ذیل می باشد: الف) اهمیت و ضرورت حج و وجوب آن ب) باب اول: مفتاح 329 تا 342 شامل شرایط و وجوب حج، احکام نیابت و انواع حج ج) باب دوم: مفتاح 343 تا 383 شامل: مواقیت و احکام آن مستحبات احرام واجبات احرام تلبیه و احکام آن محرمات احرام و کفارات آن ها مکروهات احرام.

مطالب مورد بحث در این رساله به شرح ذیل است: - شرح حال سید مرتضی که شامل زندگینامه، اساتید و شاگردان، تألیفات و آثار و لقب علم الهدی، ذوالثمانین و ... است. - احکام قوانین اسلام - اهمیت و تقسیم احکام فقهی - اهمیت و تقسیم احکام فقهی - تعریف بیع و مسائل بیع در کتب فقهی و در کتاب الانتصار - اقسام حقوق - کتاب البیع - معنای خیار و تعریف خیار حیوان و نظر فقهاء در مورد خیار حیوان - تعریف خیار شرط و نظر فقهاء در مورد آن - نفی ربا بین پدر و فرزند، مسلمان و ذمی - جواز فروختن غلام فراری و شتر رها شده - تحریم بیع فقاع - معنا و شرایط خیار تأخیر و نظر فقهاء در مورد آن - مسأله خیاری که از نظر مدت معین نیست - مسأله فروش چیزی بهمراه معامله نقد یا نسیه - مسأله تعجیل در پرداخت با کاهش مبلغ آن - مسأله جواز فروش حیوان با استثناء کردن - شرح حال مختصری از فقهایی که در این رساله به مطالب آنها استناد شده است. (شیخ مرتضی انصاری- شیخ مفید- محقق حلی- ابن زهره و...)

این رساله مبتنی بر دو بخش است که هر بخش هم شامل چندین فصل می باشد . بخش اول : قضاء فصل اول: مشروعیت و وجوب قضاء فصل دوم: حکم بین اهل کتاب فصل سوم: کیفیت قضاء و حکم فصل چهارم: وجوب انقیاد و پیروی از حکم حاکم فصل پنجم: حرمت رشوه فصل ششم: تحریم مرافعه به حکام جور فصل هفتم: قاضی تحکیم و شرایط آن بخش دوم: شهادت فصل اول: کیفیت شهادت فصل دوم: صفات شهود فصل سوم: شهادت کفار و اهل ذمه فصل چهارم: وجوب تحمل و اقامه شهادت و حرمت کتمان و تبدیل آن فصل پنجم: شهادت قاذف بعد از توبه

رساله حاضر شامل مباحث ذیل است: تقسیم زمین از دیدگاه فقه اسلامی معنی اراضی موات مرجع تشخیص اراضی موات جایگاه و ملکیت اراضی موات معنی و شروط احیاء تصرف در زمینهای موات در زمان حضور حضرت (علیه السلام) دلایل اثبات ولایت فقیه حریم وتعریف آن حریم شهر وروستا، خانه و دیوار ، چاه و قنات ودرخت ید مسلمان و معاهد مشاهر عبادت تحجیر و فایده آن اهمال تحجیر کننده شرایط تحجیر اقطاع و اقسام آن اقطاع در عصر غیبت امام معنی حمی حمی در عصر غیبت امام فائده احیاء اراضی موات بالعارض و نوعی تقسیم بندی آنها ادله فقهاء (سنت ، اجماع و دلیل سوم) قسم دوم زمینهای موات بالعارض اراضی موات بالعارض در عصر غیبت و اراضی موات بالعارض در منابع عامه.

رساله حاضر شامل دو فصل ذیل است: فصل اول شامل قصاص، قصاص نفس (قاتل، شرایط قصاص، طریقه ثبوت قصاص و کیفیت استیفاء آن) قصاص عضو است. فصل دوم شامل دیات (موجبات ضمان و مقادیر دیه) است.