جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده : هرچند ملاصدرا موسس حکمت متعالیه است ولی از این نکته نباید غافل بود که اولاً ترکیب «حکمت متعالیه» برای اولین بار توسط ابن-سینا مطرح شد؛ او بود که با طرح حکمت متعالیه طالبان برخی مباحث دقیق را به آن ارجاع داد. ولی مسأله به بیان ترکیب مذکور ختم نشد و اصول و مبانی حکمت متعالیه، البته نه بطور منقح، در حکمت سینوی بیان شده است. به گونه‌ای که همین عبارات شیخ الهام بخش طرح منقح این مبانی و مسائل در تفکر صدرایی شد و ملاصدرا توانست با الهام از عبارات شیخ مبانی حکمت متعالیه را برهم نهد و نظامی نو و متعالی از نظامهای فلسفی قبل از خود سامان دهد. اصولی چون: اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری، و ثمراتی چون تجرد خیال و اتحاد عاقل و معقول در عبارات شیخ به راحتی مشهود است. همانطور که ملاصدرا نیز در طرح و تبیین این مسائل به بیانات شیخ استناد می-کند. این تحقیق این مسائل را به عنوان اصول و مشخصات حکمت متعالیه را در تفکر سینوی دنبال نموده است و ضمن ارائه شواهدی به تقویت و اثبات وجود این مبانی در تفکر شیخ و از این طریق به اثبات نوعی «تعالی در تفکر سینوی» پرداخته است. عبارات شیخ اصالت وجود را قویا تایید می‌کند. هر چند در مسأله تشکیک و اتحاد عاقل و معقول و تجرد خیال بارقه‌هایی نه چندان ضعیف در آثار شیخ یافت می شود ولی در مسأله حرکت جوهری استنباطهای احتمالی وجود دارد.

هدف اصلی ما در این نوشتار، بررسی چگونگی فرآیند شکل‌گیری، ریخت‌زایی و رشد مسجد جمکران قم (و مجموعه وابسته به آن) بر اثر ایجاد باور دینی است . "مجموعه‌ای که از مصادیق روشن تاثیر دین بر تحول رفتار و کردار معنوی انسان و در نتیجه پیدایی و تحول در چشم‌اندازهای فرهنگی است ، چرا که رابطه دین با محیط همواره از طریق باورمند شدن فرد، گروه دینی و یا جامعه گذر می‌کند و تحت فراهم آمدن شرایط و مقتضیات معین، بارگذاری کالبدی دین توسط شخص ، گروه و یا جامعه متدین، متنفذ و دارای در حد مقدرات انجام می‌گیرد و بدین ترتیب ساختار یا سازمان قضایی کارکردهای دینی شکل می‌یابد". تحلیل علمی نقش دین در نقش‌بندی و دگرگون‌سازی چهره مجتمع‌های زیستی کشور در گذشته و حال از ضروریات است و از آنجا که امروزه عده‌ای از نظریه‌پردازان جغرافیای شهری نقش عوامل مذهبی را در پیدایش و توسعه شهرها بسیار موثر می‌دانند اهمیت اینگونه مطالعات و تحلیلها بیشتر مشخص می‌شود. مسجد جمکران قم به عنوان یک چشم‌انداز فرهنگی که پیدایی آن متاثر از جهان‌بینی اسلامی است ، پس از انقلاب اسلام و تحول در نظام حکومتی، به واسطه دیدگاههای اسلامی کارگزاران حکومت رشدی فزاینده داشته است و به عنوان یک پدیده فضایی - مکانی می‌تواند محور مطالعات جغرافیایی باشد. از آنجا که این فضا اولین پدیده منبعث از جهان‌بینی و بینش اسلامی نیست و بی‌گمان آخرین آن هم نخواهد بود، و با توجه به پویایی و توان درونی بینش اسلامی در چهره‌بخشی و سامان‌دهی به فضاهای جغرافیایی ضروری است که جغرافی‌دانان ، برنامه‌ریزان شهری و ناحیه‌ای و مدیران امور کشوری به هنگام ارائه و اجرای طرحهای عمرانی نواحی مختلف ، از توان و نیروی پتانسیل این بینش بهره لازم را بگیرند.

معاد جسمانی یکی از اعتقادات و آموزه های دین اسلام است که همه مسلمانان باید به آن ایمان داشته باشند؛ حال آیا می توان آن را با دلیل عقلی اثبات نمود؟ ابن سینا به ناتوانی عقل در ارائه دلیل بر اثبات آن اعتراف کرده و بر این عقیده است که چون صادق مصدَّق گفته است، باید بدان ایمان آورد. ملاصدرا براساس مبانی فلسفی خود مانند اصالت وجود، تشکیک وجود و حرکت جوهری بر آن شده است که این آموزه را با دلیل عقلی مبرهن سازد و چنین نتیجه می گیرد که بدن محشور (اخروی) همان بدن دنیوی است؛ به این ترتیب به اثبات معاد جسمانی می پردازد. حال بحث در این است که آیا بدن اخروی در نظریه معاد جسمانی صدرا همان بدنی است که آیات قرآن از آن سخن می گوید و در واقع با آن سازگاری دارد یا خیر؟ در این مقاله پاسخ این مسئله را دنبال کرده و بیان خواهیم کرد که بدن اخروی ای که ملاصدرا آن را مبرهن نموده، با آنچه در آیات قرآن آمده است، ناسازگار نیست و توهم عدم سازگاری این دو ناشی از فهم ظاهر آیات و حمل آنها بر عنصری بودن بدن اخروی است؛ درحالی که آنچه در آیات قرآت مسلم است، عینیت بدن دنیوی و اخروی و جسمانی بودن آن است، نه عنصری بودن آن.