جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ایتالیا در قرن سیزدهم میلادی مرکز تقابلات دو حوزه ی اندیشه و به تبع آن دو حوزههنر بود.این تقابل در حوزه ی فلسفهمیان فلاسفه ای پدید آمده بود که در میان آنها گروهی فلسفه ی بازمانده از سنت مسیحی که هنوز اصول و آراء آباء کلیسا را مد نظر داشتند و گرفتار دگماتیسم مذهبی بودند و گروهی دیگر که تحولات علمی پدید آمده در عصر خویش را دیده و در پی ساختن فلسفه ای همراه با اصول دین مسیح اما بر پایه ای علمی بودندکه جوابگوی نیازها و سوالاتی باشد که در آن اعصار پدید آمده بود و همچنین اصول آن قابل دفاع عقلی و منطقیباشد، فرانسیسی ها به خصوص بوناونتورا در این تلفیق موفق تر از بقیه ی فرانسیسی ها بودند.هنرمندان این عصر نیز بدین نحو گرفتار شک و تردید ها بودند، گروهی به سنت غالب هنر مسیحییعنی سنت بیزانسی پایبندبودند و گروه دیگر در پی نوآوری و کنار گذاشتن سنت بیزانسی و استفاده از دستاورد علوم در اسلوب نقاشی بودند.بوناونتورا به عنوان یک مسیحی معتقد به آراء آباء خصوصاً آگوستین دچار دوگانگی در انتخاب شیوه ی عملکرد بود. از سویی تلاش داشت که سنت گذشتگان را حفظ نماید و از سویی دیگر می دید که پدید آمدن جرقه های اولیه اومانیسم که در فضای فکری ایتالیا قصد روشن کردن آتشی مهیب را داشت مانع از پابرجا ماندن این سنت خواهد شد. نفوذ رو به گسترش ارسطو گرایی بنیان فلسفه ی صدر مسیحیت را می لرزاند، بنابراین بوناونتورا چاره ی باقی ماندن این اندیشه ها را جرح و تعدیل آنها می بیند. وی الهیات مسیحی را با شیوه ی منطقی ارسطویی پیوند می زند تا الهیاتی بر پایه ی علم و یقین پدید آورد.اگر با تعاریف امروزین فلسفه به نظریات بوناونتورا نگاه کنیم بوناونتورا فیلسوف نیست، بلکه عارفی عاشق خداوند است که بر پایه ی عشق عمیقش به مسیحبه تشریحمتافیزیکی امور پرداخته است. در این راه نیز برای تبیین اندیشه های خود از وجود قدیسی به نام سن فرانسیس فراوان بهره جسته است.دستاورد بوناونتورا حداقل در دوره ی زمانی خودش مطلوب طبع مردم ایتالیا که به سبب موقعیت جغرافیایی کشورشان روز به روز ثروتمندتر می شدند بود. با ثروتمند شدن مردم و کلیساها در ایتالیا، هنر نیز رشد کرده واستخدام هنرمندان و سفارش کار به آنهادر برابر دستمزد رونق می گیرد.در این دوره هنرمندانی نوگرا چون، چیمابوئه، جوتو، دوچو و مارتینی پدیدار شدند، که با زندگی نامه هایی مختصر که از آنها باقی مانده می شود با اطمینان گفت که هیچ کدام از آنها وارد فرقه ی فرانسیسی نشده بودند، بلکه هنرمندانی بودند که به استخدام کلیساها خصوصاً کلیساهای ثروتمند فرانسیسی در آمده و بر اساس داستان های کتب مقدس و زندگی قدیسین که بر اساس تفاسیر فرانسیسی نوشته می شد به نقاشی می پرداختند. بنابراین ثروت فرانسیسی ها یکی از دلایل غلبه ی نفوذشان در جامعه ی ایتالیا بود.در تقابل میان مادی گرایی پدید آمده در نقاشی گوتیک متأخر و نقاشی بیزانسی معنوی گرا در ایتالیا پیروز میدان نقاشی گوتیک متأخر بود و با غلبه بر این معنویت، شیوه های ارائه و مضامین نقاشی دچار تغییرات شد و شیوه ای نوین در اسلوب و موضوع پدید آمد. مکتوبات بوناونتورا به سبب استفاده از تماثیل و نوع تفسیرش مناسب طبع این هنرمندان بود. با زمینی تر شدن شیوه ی بیان و ارائه ی مادی مضامینی که تا پیش از آن به عنوان اموری ماورایی که صرفاً جهت آموزش مسیحیان به تصویر کشیده می شد، قید و بند از دست و پای هنرمندان برداشته شد و نقاشی ها از قالب کلیشه بیرون آمدند. فرانسیسی ها با استفاده از رسانه ای تصویری یعنی نقاشی به تزئین کلیساهای خود پرداختند و اندیشه های مسیح محور خود را با مسیحی زمینی تر و مادی شده در معرض دید عموم قرار دادند.

موضوع نسبت دين و اخلاق، اساسي‌ترين موضوعِ مورد بحث بين مسيحيان و سکولارها، است. مراد از اخلاق در اين مسأله، طبق اصطلاح انديشمندان غربي، نهاد اخلاقي زندگي است. يعني اخلاق، همچون نهادهاي ديگر(مثل نهاد خانواده،آموزش، حکومت، اقتصاد) يکي از نهادهاي ضرور زندگي‌ است و عقل خود بنيادِ بشر، مرجع نهايي ارزش‌گذاري اخلاقي است؛ انسان‌ها به وسيلة عقل، خوب و بد را تشخيص داده، همديگر را به انجام عمل خوب تحريک، يا به خاطر انجام عمل خوب، ستايش مي‌کنند و از انجام عمل بد نهي، يا به خاطر انجام عمل بد، سرزنش مي‌کنند و مراد از دين، مجموعة عقايد و قوانين به دست آمده از طريق وحي و نبوّت است. طبق تبيين استاد محمّدتقي مصباح يزدي، عمده‌ترين اقوال در نسبت دين و اخلاق عبارتند از: 1. اتّحاد دين و اخلاق 2. تباين دين و اخلاق 3. تعامل دين و اخلاق. طبق دلالت آیات قرآن کريم، بین دین و اخلاق، نسبت تعامل وجود دارد. يعني دين و اخلاق نيازهايي به همديگر دارند كه آن نيازها را برطرف مي‌كنند؛ دين بدون اخلاق، تحقّق پيدا نمي‌کند، يعني ابتدا بايد حسن و قبح در ذات افعال وجود داشته، و از طريق عقل قابل ادراک باشد و انسان‌ها يقين داشته باشند که قرار دادن معجزه در اختيار يک مدّعي دروغينِ نبوّت و شخصِ دروغگو براي خدا قبيح است، سپس نبوّت شخصي که قدرت معجزه دارد، اثبات شود. همچنين دين بدون کمک اخلاق، گسترش پيدا نمي‌کند، يعني پيام‌هاي ديني هر چه با اخلاق و شناخت‌هاي فطري انسان‌ها از خوب و بد، سازگارتر باشد، استقبال بيشتري از آن آموزه‌ها مي‌کنند. اخلاق هم در موارد زيادي از قبيل شناخت برخي از ارزش‌هاي اخلاقي، ضمانت اجرايي ارزش‌هاي اخلاقي و امثال آن به دين نيازمند است. دين و اخلاق، همديگر را تأييد كرده و هيچ تعارضي با همديگر ندارند. دين حاوي عقايد و دستورهايي براي هدايت انسان‌ها است و عقل که حسن و قبح را در برخي موارد کشف مي‌کند و اساس شناخت در اخلاق سکولار است، چراغي است كه خداوند براي انسان‌ عطا كرده تا به وسيلة آن، خوب را از بد، و حقّ را از باطل تشخيص دهد.

اگرچه همه انبیاء الهی در یک خط و مسیر یعنی واسطه هدایت الهی بودن قرار داشتند، اما مقتضیات زمان و سطح تعلیمات آنان یکسان و شبیه هم نبوده است .در این راستا رسول گرامی اسلام (ص) نیز ویژگیهای بارزی نسبت به سایر انبیاء عظام داشته‌اند.بارزترین این ویژگیها، خاتمیت آن حضرت است ،او بار امانتی گران را بر دوش داشت و باید مکتبی را پایه‌ریزی می‌کرد که تا پایان حیات بشر، اساس و برنامه زندگی قرار می‌گرفت .انجام این مهم دشواریهای فراوانی را بدنبال داشت .بعلاوه پیامبر اسلام (ص) نسبت به سایر پیامبران از حساسیت و ظرافتهای خاصی بهره‌مند بود.شدت حرص او بر هدایت قوم از یک سو و آزار و اذیتهای فراوان روحی و جسمی که در این راه می‌دید از دیگر سو ایجاب می‌کرد که حضرتش به اتکا پشتوانه‌های محکم و قوی به رسالت خویش ادامه دهد و نه تنها خسته و مانده نشود بلکه روزبروز استوارتر گردد.به همین علت خداوند متعال کتاب آسمانی نازل بر او را که معجزه‌اش بود به تدریج در بستر زمان و همپای حوادث فرو فرستاد تا مایه دلگرمی و تثبیت قلب آن حضرت شود و این مهمترین راز نزول تدریجی قرآن نیز بود.این نزول با ارائه بهترین رهنمودها و اتخاذ متنوع‌ترین و عالیترین شیوه‌ها، پیامبر را در جهت رسالت جهانی و تکمیل اهداف الهی کمک می‌کرد و تدریجی بودنش موجب می‌گشت آن حضرت با داشتن بهترین پشتوانه دلگرم‌کننده و با استقامت و پایداری تمام از سوی خداوند یاری شده و به ادای رسالت خویش بپردازد.