جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انجمن حجتیه که نام کامل آن انجمن حجتیه خیریه مهدویه است و انجمن ضد بهائیت نیز نامیده می شود که مقارن با کودتای 28مرداد سال1332 علیه دولت دکتر مصدق توسط شیخ محمود حلبی تأسیس شد.این گروه با تفسیر خاصی از مسأله مهدویت و تحت لوای اعتقاد و علاقه به امام زمان، که بنا به اراده خداوند از نظر‌ها غایب است و لزوم زمینه‌ سازی برای ظهور آن امام، مسأله بهائیت و تبلیغ آن را خطر اصلی برای کیان شیعه قلمداد می کند. لذا فعالیت‌های خود را که به‌طور عمده در مقابله با بهائیت که در واقع شاخه‌ای از استعمار فرهنگی، فکری بود که به قصد ایجاد انحراف و جلوگیری از احیای فکر دینی در جوامع اسلامی به وجود آمد، متمرکز نمود. سوالی که در این نوشتار به دنبال پاسخ به آن هستیم این است که مواضع و رویکرد‌های انجمن حجتیه از آغاز شکل گیری تا کنون چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟ و برای پاسخ به این سوال از نظریه‌ی دکترین مهدویت بهره می جوییم و به همین دلیل با استفاده از روش توصیفی_تحلیلی فرضیه اصلی را مطرح می سازیم که به نظر می رسد انجمن حجتیه در طول زمان در گذار تحولات سیاسی و اجتماعی، اصول تفکر و اندیشه های خود را حفظ کرده اما مناسب با موقعیت و بر اساس مصلحت در برخی از خط مشی های خود تعدیل و تغییر ایجاد کرده است.

در این‌که اسطوره در زندگی بشر از چه جایگاهی برخوردار است دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. حقیقت این است که اسطوره را می‌توان انعکاسی از کارکرد‌های ذهنی بشر دانست. در‌واقع اسطوره، گونه‌ای اندیشیدنِ همراه با تخیلِ آدمی است. اسطوره بیان‌گر اضطراب انسان از زیستنِ در زمان است؛ چراکه بشر در چارچوب زمانیِ محدود زندگی می‌کند و از این‌که توانایی غلبه بر زمان را ندارد عنصری به نام اسطوره را خلق کرد. گذشته از این‌ها، انسان در طرح اندیشه‌های خود اغلب تحت تأثیر آرزو‌ها، آرمان‌ها یا ضرورت‌های زمان خویش است تا واقعیت‌ها و هست‌ها. این گرایش‌ها حتی در فهم مقولات و مفاهیم انتزاعی نیز محسوس است و از آنجا که از دیرباز، اسطوره قالبی ارزشی ـ آرمانی برای بازآفرینی و نمودِ تفکرات، به ویژه تفکرات سیاسی بوده و هست، می‌توان پیوند عمیقی میان اسطوره و سیاست یافت. در این میان، تجربه جهانیِ سیاست به ویژه در سده بیستم نشان داد که اسطوره‌ها نقش اساسی در زندگی و عمل انسان‌ها داشته اند. سیاست علی‌رغم این که حوزه‌ای واقع‌گرایانه است نمی‌تواند کاملاً جدای از اسطوره باشد. حال با توجه به ارتباط تنگاتنگی که میان اسطوره و سیاست وجود دارد و پتانسیلی که اساطیر در قالب نقش اجتماعی دارند، به نوعی می‌توان قالبی ایدئولوژیک برای اسطوره در نظر گرفت. همین جاست که می‌توان اسطوره‌های سیاسی مدرن را در قالب ایدئولوژی بررسی کرد و رابطه اسطوره و ایدئولوژی را تبیین نمود. با عنایت بر این موضوع، پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که اسطوره چگونه و با چه ماهیتی در تجربه‌های جهانِ مدرن کارکرد سیاسی می یابند؟ فرضیه‌ای که در پاسخ به این پرسش مورد سنجش و آزمون قرار می‌گیرد آن است که تجربه جهانیِ سیاست در سده بیستم نشان می‌دهد که اسطوره در ایدئولوژی‌ها و جهان‌بینی‌هایی چون فاشیسم و مارکسیسم نمود یافته و کارکرد سیاسی خود را به نمایش گذاشته است.

معنویت یک گمشده انسانی درپهنه ءگیتی است که زمان و مکان نمی شناسد (مصباح، 1389:23). معنوی و معنویت معرب مینوی پارسی به هر آنچه که شامل یا مربوط به معنی روح باشد گفته میشود و مقابل ظاهری و مادی است (ویکی پدیا : منابع اینترنتی ). با آغاز عصر مدرن و شروع شدن پیشرفتهای مادی و تکنولوژی ، زندگی انسانها نیز دچار دگرگونی شد و اعتقادات و معنویتی که زمانی مهمترین دست آویز بشر ودلیل آرامش او بحساب می آمد به تدریج کمرنگ شد و تجملات و دنیا پرستی جای آن را گرفت و اعتقاد به قدرت متعالی رنگ باخت. حرص انسان نسبت به تجملات و ظواهر زندگی مدرن به تدریج فاصله ای عمیق میان انسان با گذشته اش ، هم نوعانش وحتی با خودش ایجاد کرد. انسان محبوس شده در ساخته های دست خود، انسانی که با قدرت علم و عقل خود توانسته حتی بر طبیعت و جهان تسلط پیدا کند، با بی هویتی و بی معنایی خویش دست به گریبان است و ناگذیر به دنبال راهیست که او را به ریشه های اصیل خود برساند. با وجود نظریه پردازی های جامعه شناسان مشهوری چون ماکس وبر، که مدرنیته را گشایندهء همه رازها میدانستند و معنویت را یکجا به فراموشی میسپاردند و جامعه مدرن را قفسی آهنین مینامیدند که از معنا و آزادی تهی گشته است ، متفکران اجتماعی در دهه های اخیر به نتیجه ای عکس رسیده اند (مصباح ، 138 :24). در طول سه چهار دهه ی اخیر شاهد بازگشتی به مفاهیم معناباور ، ارزشمدارانه و نوعی بیداری معنوی هستیم . به اعتقاد بسیاری این بازتاب وازدگی اجتماعی ، ذره باوری و اعتقاد به جهان مادی است .این بازگشت در جنبشهای اجتماعی معناباور ، الهیاتی ، فلسفی و انتقادی نمود یافته است . در آراء نسلی از متفکران معاصر و ایرانی رگه هایی از معناباوری ، ضرورت رجوع به معنویت و جایگاه معنویت در جهان مدرن دیده میشود از جمله این متفکران میتوان به سید حسین نصر و مصطفی ملکیان اشاره کرد . سید حسین نصر متفکر سنتگرای منتقد وضع موجود از دیدگاه انسان شناسانه به مقابله با بحران هویت و معنا پرداخته است. از دیدگاه ایشان تکنولوژی و مدرنیته میان انسان و ریشه های اصیل و معنوی او فاصله انداخته است . علوم جدید و دانشهای اسلامی، بر جهان بینی های متفاوتی استوار شده است، این دو تضاد بنیادی و اساسی دارند . البته کسانی هستند که میکوشند این تضاد و تفاوت را ناچیز جلوه دهند وشکافها یا فواصلی را که میان علم غربی و اسلامی وجود دارد نادیده بگیرد با این کار، صورت مسئله را بزک میکنند ، اما اصل مسئله بر جای خود باقی می ماند (نصر ، 1390 : 4 ). او با شناخت غرب و مدرنیته ، آن را در ضدیت با انسان و هدف متعالیش دانسته و بازگشت به تمدن و سنتهای اصیل را راهی برای مقابله با مدرنیته میداند . مصطفی ملکیان از جمله متفکرانی است که ریشه ی مشکلات انسان را فقدان معنویت میداند و معتقد است که معنویت به همراه عقلانیت قادر به پاسخ گویی به نیازهای انسان مدرن است ، وی معنویت را نتیجه ی عقلانیت میداند که هیچ تباینی با یکدیگر ندارند. معنویت مورد نظر ملکیان با معنویت سنتی نهادینه متفاوت است، از نظر ایشان معنویت سنتی قادر به پاسخ گویی به نیازهای انسان مدرن نیست، و انسان مدرن برای رهایی از مشکلات دنیای جدید نیازمند معنویتی متفاوت است که توانایی پاسخ گویی به نیازهایش را داشته باشد. ایشان میان تدیّن و معنویت تفاوت میگذارد و معتقد است که زندگی معنوی لزوماً به معنای تعلق به یکی از ادیان نهادینه و تاریخی نیست بلکه به معنای داشتن نگرشی به عالم و آدم است که به انسان آرامش، شادی و امید بدهد (ملکیان ، 1380 : 376).

دموکراسی مفهومی است که در حال حاضر از جذابیت و عمومیتی جهانی برخوردار شده است. با این وجود، اغتشاش مفهومی زیادی در مورد چیستی عناصر مقوم آن، وجود دارد و در عرصه ی عمل تنوعات آن رو به فزونی می باشد. بر همین اساس انواع مختلفی از دموکراسی در جهان حاضر سربرآورده اند از جمله ی آن ها می توان به دموکراسی سوسیال، دموکراسی لیبرال، دموکراسی اسلامی و ... اشاره کرد. پایان نامه ی حاضر درصدد مقایسه ی دو نوع از انواع دموکراسی، یعنی دموکراسی لیبرال و دموکراسی دینی است. فرض اساسی این اثر بر تفاوت های بنیادین این دو نظام سیاسی و فکری در حوزه های هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و کارویژه های نظام سیاسی است. نگارنده تلاش نموده است تا ضمن بیان مفهومی و تاریخی، مبانی و اصول هر دو حوزه و بررسی نظریات متفکرین برجسته ی دو نظام مردم سالاری دینی و لیبرال دموکراسی به مقایسه این دو نظام بپردازد. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می دهد که مردم سالاری دینی به لحاظ هستی شناسی خدامحور، انسان شناسی، کمال گرا، معرفت شناسی، عقل گرای متکی بر وحی، قائل به مشروعیت الهی- مردمی و وظیفه ی دولت را علاوه بر تأمین مصالح مادی، رشد و هدایت انسان ها به کمال و سعادت می داند.مردم سالاری لیبرال نیز به لحاظ هستی شناسی، انسان محور، انسان شناسی، لذت گرا و منفعت طلب، معرفت شناسی،عقل گرا، قائل به مشروعیت مردمی و وظیفه ی دولت را تنها تأمین رفاه مادی شهروندان می داند.

طرح مقولة « مصلحت» در حوزة « حکومت اسلامی» از سوی امام خمینی رحمه الله علیه از جمله ابتکارات ارزنده ای به شمار می رود که بر بنیاد میراث فقه شیعی قابل درک است. با این حال برخی از نویسندگان تلاش نموده اند تا ورود مصلحت به حوزة فقه سیاسی شیعه را مقوله ای تازه که منجر به عرفی شدن فقه شیعه می شود، ارزیابی نمایند. در رسالة حاضر نویسنده با بیان این ایده که مصلحت مورد نظر امام(ره) درون فقه سیاسی شیعه قرار دارد، اقدام به تحلیل نظری و طراحی ساختاری عنصر مصلحت در حکومت اسلامی مطابق با سیرة امام خمینی(ره) و در چارچوب اصول فقه شیعه نموده است.نوشتار حاضر تلاشی است جهت بررسی دو بعد اساسی مواجهة امام(ره) با مقولة مصلحت: اول بعد نظری و معرفت شناختی که به نحوة لحاظ کردن مصالح عامه در تعیین ولی فقیه و شکل گیری نظام اسلامی مبتنی بر رأی عامة مردم، اختصاص دارد. دوم، بعد کاربری که به نحوة حضور مصلحت در عمل سیاسی حکومت دینی می پردازد.