جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در فلسفه اسلامی رئالیسم ساده در مقابل ایده آلیسم مطلق وحتی سفسطه قرار می‌گیرد و به بداهت اولی و غرابت دیگری حکم می‌شود، در حالیکه این دو به یک اندازه دفاع‌ناپذیرند . به موازاتی که از این دو حد نهائی فاصله بگیریم به رئالیسم پیچیده و ایده‌آلیسم معرفت‌شناختی می‌رسیم که افقهای نزدیکی دارند و در مقابل نقد خالص فلسفی بیشتر پایدارند . مدعای اصلی رساله این است که هم ذهن و هم عین پیچیده‌تر از آن است که فلاسفه اسلامی پنداشته‌اند و به همین دلیل اولا" رئالیسم خام که ناشی از ساده‌انگاری این هر دو است . قابل‌دفاع نیست ثانیا" اگر هم چنین نباشد، به وسیله استدلالاتی چون وجود ذهنی و بطلان هم قابل اثبات نیست .

برخلاف آنچه که ممکن است به نظر برسد برخی شاخص‌ها نشان می‌دهند که علم از حدود ربع چهارم قرن بیستم به بعد دچار رکود شده است و از کشف‌های بزرگ کمتر نشانی هست. این در حالی است که این دوره شاهد بیشترین تعداد دانشمند، بیشترین بودجه تحقیقاتی و بیشترین تعداد مقالات علمی در جهان بوده است. افزون‌براین، انواعی از ابزارهای سخت و نرم جدید، انبوهی از داده‌های تجربی در عموم رشته‌ها از میکروفیزیک تا نجوم و از زیست‌شناسی تا علوم اجتماعی را فراهم کرده‌اند که علی‌القاعده باید به رشد علم شتاب بیشتری بدهند. این مقاله با بررسی این شاخص‌ها از چرایی واقعه می‌پرسد و بر این نکته متمرکز می‌شود که انبوهی داده‌ها مشکل چندانی از رشد علم حل نمی‌کند؛ زیرا رشد علم در گرو فرضیات آزمون‌پذیر است و داده‌های انبوه‌تر و گرفتن متغیر‌های بیشتر امکان فرضیه‌پردازی را دشوار می‌کند. به‌دیگرسخن، پشتوانه تجربی همواره کمک‌کننده به غنای تبیینی نیست، بلکه گاه منافی آن است.

فایده‌گرایی نظریه‌ای است درباره‌ی مبانی اخلاق، اما از آن فراتر می‌رود و حوزه‌هایی چون فلسفه‌ی سیاست و حقوق را نیز دربرمی‌گیرد. این متاتئوری، که در پی تبیین عام رفتارهای بشری، و نیز تعیین معیار کردار درست بوده، داوری‌های متعارضی را برانگیخته است: بسیاری ممکن است آن را به بداهت درست بینگارند، اما کم هم نبوده‌اند بزرگانی که آن را نه فقط آشکارا غلط، بلکه خطرناک و خسارت‌خیز دانسته‌اند. جان استوارت میل، برجسته‌ترین مدافع فایده‌گرایی، در این کتاب می‌کوشد مخاطب را نسبت به راستی و درستی و کارسازی این نظریه متقاعد کند. مترجم با افزوده‌ی مفصلی تلاش کرده است سهم خود را در ایضاح مطلب ادا کند.