جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موبد نام عمومی پیشوایان زرتشتی است. این واژه که پیش از ظهور زرتشت نیز رایج بوده، در فارسی باستان به صورت مگو(mogu) و در اوستا مغو(moghu) آمده و به مرور زمان تبدیل به موبد شده است. در ایران باستان موبدان همواره یکی از مراتب برجسته‌ی جامعه به شمار آمده و در بطن اجتماع نفوذی فوق‌العاده داشتند. این امر به خوبی در مشهورترین حماسه‌ی ملی ایران نمود یافته است و به حدی اهمیت دارد که با بررسی نقش و جایگاه موبدان در شاهنامه، چگونگی ارتباط دین و حکومت در ایران باستان مشخص می‌شود. با توجه به این پژوهش، موبدان در شاهنامه از همان ابتدا، به عنوان یک مرجع معتبر در همه‌‌ی عرصه‌های اجتماع حضور دارند. اما نقش‌آفرینی آن‌ها در بخش تاریخی پررنگ‌تر است؛ چرا‌که حیات واقعی موبدان با ظهور زرتشت آغاز می‌شود‌ و آن‌ها با پذیرش آیین جدید قدرت بیشتری می‌یابند. این نفوذ در دربار ساسانیان به اوج می‌رسد. خویشکاری موبدان در شاهنامه، منحصر به اجرای مناسک دینی و روایت داستان‌ها نیست. این طبقه هم در اداره‌ی کشور اختیارات گسترده‌ای دارند، هم از نظر علمی سرآمد زمان خویش هستند و هم تعلیم و تربیت به عهده‌ی آن‌هاست. برخی از کارکردهای موبدان همچون نظارت بر امور اقتصادی و پرچم‌داری در جنگ‌ها از دید محققان پنهان مانده بود که با بررسی ابیات شاهنامه اطلاعات خوبی در این زمینه به دست آمد. شایان یادآوری است موبد در شاهنامه اطلاق عام است و همیشه به معنای عالم دینی نیست. واژه‌ی موبد در شاهنامه توسع معنایی یافته و گاهی به معنای دانا و خردمند به کار رفته است. نگارنده در این پایان‌نامه می‌کوشد نقش و جایگاه موبدان را در شاهنامه، ذیل دو مبحث صفات و ویژگی‌ها و کنش‌ها وخویشکاری‌ها بررسی نماید.

عین‌القضات همدانی، باباافضل کاشانی و علاءالدوله سمنانی، از جمله عرفایی هستند که اندیشه‌های عرفانی خود را علاوه بر نثر در شعر و آن هم در نوع رباعی وارد کرده و به سرودن رباعی عرفانی شهرت یافته‌اند.این پژوهش با هدف بررسی اندیشه‌های عرفانی در رباعیات این سه شخصیت عارف و اندیشمند انجام یافته‌است. به یقین بررسی مضامین و اندیشه‌های عرفانی این سه عـارف بـزرگ اطلاعـات گران‌سنگی را عرضه می‌‌کند، که می‌توان بر اساس آن سیر مضامین رباعیات عارفانه را از قرن پنجم تا هشتم – که دوران شکفتگی عرفان و تصوف است-ترسیم کرد.تحقیق حاضر در دو فصل تنظیم شده‌است، فصل اول شامل مطالب مختصری در شرح احوالعرفا، فصل دوم بررسی اندیشه‌های عرفانی آنهاست که در این فصل به بیان مضامین مشترک و متفاوت رباعیات آنها پرداخته شده‌‌است. مهمترین مباحث این فصل شامل حال و مقام است.نگارنده در این تحقیق ضمن بررسی سیر مضامین عرفانی در رباعیات این سه شخصیت دریافته‌است که اندیشه‌های عرفانی در رباعیات عرفای مذکور تحولاتی اندک و محسوس را پشت سر نهاده‌است‌ بعضی از این مضامین که بسیار اندک است، در طول سه قرن فراز و نشیبی را طی کرده تا به مرحله‌ی تثبیت و استحکام رسیده‌است. این نکته گفتنی است که مضامین و اندیشه‌های عرفانی در رباعیات باباافضل و علاءالدوله سمنانی بسیار مشابه است و حتی در جزئی‌ترین مسائل نیز مشترکند و اشتراک از اختلاف بیشتر است. اما عین‌القضات در رباعیات خود به بیان مضامینی پرداخته‌است که با دو عارف مذکور تفاوتهایی دارد.

ادبیات و فلسفه از دیرباز پیوندی عمیق داشته‌اند، اما امروزه به تأثیر از آراء و اندیشه‌های فلاسفه‌ی غرب همچون نیچه، سارتر و دیگران و توجه اینان به ادبیات نقش اندیشه‌های فلسفی در ادبیات معاصر جهان پررنگ‌تر شده است. اگزیستانسیالیسم یا به تعبیری فلسفه‌ی وجود، از بارزترین مکاتب و اندیشه-های فلسفی معاصر است که نگارنده‌ می‌کوشد بازتاب آن را در شعر معاصرفارسی و عربی، ضمن تحلیل سروده‌های شفیعی و أدونیس نشان دهد. اصول و مولفه‌های اگزیستانسیالیسم متعدد است اما اهّم اصولی که در ادبیات مورد توجه می‌باشد عبارت است از: وجودگرایی، انسان باوری، آزادی، زمان وجودی، اخلاق و همچنین فرعیاتی که ذیل این اصول بررسی می‌شود شامل: تعهد، نیست‌انگاری، مرگ خدا و اضطراب. همان‌طور که لازمه‌ی تطبیق است هردو شاعر در اصول مشترک‌اند هرچند أدونیس در شعرش افراط دارد. اما این فرعیات بحث است که شفیعی را از أدونیس متمایز می‌کند. شاعران مذکور با وجود متعهد بودن، گرایشات متفاوتی دارند. آن‌چه از تحلیل‌ها برمی‌آید این است که شفیعی تحت تأثیر اندیشه-های کی‌یر کگور به نوعی اگزیستانسیالیسم دین‌مدارانه توجه دارد، حال ‌آن‌که أدونیس به دلیل سرکشی و توجه به اندیشه‌های نیچه و سارتر به بُعد الحادی اگزیستانسیالیسم علاقه‌ نشان می‌دهد.