جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

طی چند قرن گذشته تحولات شگرفی در عرصه علم و فلسفه رخ نموده که بنیادی‌ترین مؤلفه‌های فکری، وجودی، اخلاقی و ... بشر را تحت تأثیر خود قرار داده است. متناسب با این تحولات دگرگونی‌های متعددی در هندسه وجودی ـ ایمانی بشر رخ داده است که بسیار متوزع و متنوع می‌باشد. (مقدمه) این اثر می‌کوشد که پاره‌ای از این تحولات را مورد بررسی قرار دهد. فرایند تدریجی دنیاگرایی (سکولاریسم)، نفوذ علم، تأثیر نقد دینی و تاریخی، گرایش هر چه بیشتر به جهان‌بینی انسان مدار، برخورد با ادیان دیگر و سرانجام گذر هولناک و البته هنوز ناتمام به تجدد، همه ماجرا را می‌سازند که به اعتقاد نویسنده هر چند تاکنون تنها در عالم مسیحیت رخ نموده ولی درس اخلاقی آن کلی است و برای همه ادیان خطری محسوب می‌شود. با این تفاوت که مسیحیت فرصت طويلی برای دریافت و تطبیق خود با آن را داشته ولی برای دیگر فرهنگ‌ها چون در طول یک عمر فشرده می‌شود، به مراتب ناگهانی‌تر، پیچیده تر و دردناک تر است. این اثر شامل نه فصل می‌باشد. درک بحبوحه آشفتگی دینی، برای کسانی که گرفتار آنند، سخت دشوار است. در این شرایط ژرفترین اعتقادات مردم، فلسفه زندگی آنان و صورت آگاهی مذهبی شان کاملا متزلزل می شود. همه جا تاریک، همه چیز در هم ریخته و مغشوش، هنگامه ای از نواهای ناهمگون و متعارض به گوش می رسد. تنها با تامل در گذشته و پس از آن که غبار فرونشست می توان آنچه را به دست آمده و آنچه از دست رفته است و همچنین پیوستگیهای غیرمترقبه حوادث را به روشنی مشاهده کرد. ما در چنین دورانی به سر می بریم و این کتاب کوششی است برای نشان دادن گام به گام آنچه روی داده است و صورت های تازه ای که در شرف پدید آمدن است.

موضوع کتاب حاضر، شناخت تاریخ جنبش پدیدارشناسی در کشور «فرانسه» است. این کتاب که مجلّدی از مجموعة «پدیدارشناسی و هرمنوتیک» است، با هدف شناخت دقیق تاریخ و ویژگی‌های جنبش پدیدارشناسی در کشور «فرانسه» و مراحل مختلف آن تدوین شده است. در همین راستا نگارنده نخست، ضمن بررسی سرچشمه‌های پدیدارشناسی فرانسوی از «گابریل مارسل» به عنوان یک پدیدارشناس نام برده و نظرات وی را مطالعه کرده است. سپس در ادامه نظریه‌های پدیدارشناسانة «ژان پل سارتر» فلسفة پدیدارشناسانة «موریس مرلوپونتی» و مقام وی در جنبش مذکور، دیدگاه‌های «پل ریکور» و برخی از هم ‌رایان وی و ایده‌های «امانوئل لونیاس» را به تفکیک تشریح کرده و در دو بخش آخر کتاب با ارائة جغرافیای جنبش پدیدارشناسی و شرح مبانی روش پدیدارشناسانه، تصویری روشن از این جنبش در کشور «فرانسه» در اختیار مخاطب قرار داده است.

کتاب با شرح اجمالی زندگی، فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، علمی، ((کولاکوفسکی)) (فیلسوف و متکلم لهستانی) آغاز می‌شود ;سپس مجموعه‌ای از درس‌های کوتاه نامبرده عرضه می‌گردد .وی در این درس‌ها با نگاهی فلسفی این مباحث را شرح و تفسیر می‌کند :((قدرت))، ((شهرت))، ((برابری))، ((تزویر))، ((تساهل))، ((سفر))، ((فضیلت))، ((مسئولیت اجتماعی))، ((خیانت بزرگ))، ((خشونت))، ((آزادی))، ((تجمل)) و ((ملامت)) .

سقراط، فیلسوفی تمام‌عیار بود. او همین‌قدر می‌دانست که چیزی نمی‌داند. اما این هنر را هم داشت که به دیگران نشان دهد، آنان هم، با همه باریک‌بینی، فضل و ادعایشان چیزی نمی‌دانند. سقراط با تکیه بر فلسفه، همه‌چیز را زیر سوال می‌برد، حتی خود آن فرض‌هایی را که بیش‌تر همه‌چیز را بر مبنای آن‌ها زیر سوال برده بود! نویسندگان این کتاب، در زمانه‌ای که بشر بسیار قدرتمند‌تر و ذهنش بسیار انباشته‌تر از دوران سقراط است، ما را به شیوه‌ سقراطی به عرصه داشته‌ها و دانش‌هایمان می‌برند تا در پایان راه، "نمی‌دانم" سقراط را بر زبانمان جاری کنند. "نمی‌دانم"ی که به بیان آن‌ها اصل حکمت است. آنان در این کتاب، از ما درباره چیزهای می‌پرسند که بدیهی و روشن می‌پنداریم و سوال درباره آن‌ها را احمقانه و دور از خرد می‌دانیم: من کیستم؟ در چه زمانی به سر می‌برم؟ شیوه بایسته زندگی چیست؟ و... پس از به چالش کشاندن پاسخ این سوالات از گذشته‌های دور تاکنون خواننده هم با نویسندگان کتاب هم‌صدا می‌شود که خرد در همین پرسش‌گری است و فلسفه تنها جمع‌آوری اطلاعات نیست.

علم یعنی موضوع هایی مثل فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی و ... ، حال آن که مباحثی از قبیل هنر، موسیقی و الهیات علم نیست. ولی وقتی فیلسوف می‌پرسد علم چیست به دنبال این نوع جواب نیست. آن‌چه فیلسوف در نظر دارد صرفا فهرستی از رشته‌ای فعالیت‌ها، که معمولا به‌ آن‌ها نام «علم» می‌دهند، نیست، بلکه‌ او در پی ویژگی مشترک این فعالیت‌هاست؛ یعنی در پی آن خصیصه‌ای است که ما بر اساس آن، چیزی را علم می‌شماریم. بسیاری بر این باورند که تفاوت علم و غیرعلم را باید در روش‌های خاصی جست که دانشمندان برای تحقیق دربارۀ جهان به کار می‌گیرند. در بسیاری از علوم برای تحقیق از روش‌های مشخصی استفاده می‌شود که در رشته‌های غیرعلمی‌ خبری از آن روش‌ها نیست. یک نمونۀ بارز تفاوت در روش، استفاده‌از آزمایش است. در تاریخ تحول علم جدید استفاده‌ از آزمایش نقطۀ عطفی به شمار می‌آید. یکی دیگر از جنبه‌های مهم علم، طرح نظریه ‌است. یکی از سوالات مهمی که باید در فلسفۀ علم برای آن جوابی یافت، این است که دانشمندان چگونه توانسته‌اند به کمک روش‌هایی از قبیل آزمایش، مشاهده و طرح نظریه‌ از روی بسیاری از رازهای طبیعی پرده بردارند. کتاب حاضر مقدمه‌ای کوتاه بر فلسفۀ علم معاصر است که مضامین اصلی این شاخه‌ از فلسفه را در بر می‌گیرد. نویسنده نخست نگاهی کوتاه به تاریخ علم دارد، سپس مفاهیمی از قبیل استدلال علمی، تبیین علمی، انقلاب علمی، و نیز رئالیسم علمی و ضدرئالیسم را بررسی می‌کند.

در سیر تطور فلسفه، دو بحث اساسی در کانون آن قرار داشته است: اول اینکه ماهیت هرآن‌چه هست چیست؟ و دوم، در صورتی که اصلا بتوانیم چیزی را بدانیم چگونه می‌توانیم آن‌ را بدانیم؟ بررسی در زمینه‌ی پرستش نخست، یعنی درباره‌ی آن‌چه وجود دارد و ماهیت هستی، شاخه‌ای از فلسفه را با نام "هستی‌شناسی" تشکیل می‌دهد و بررسی پرسش دوم درباره‌ی ماهیت شناخت و امکان دانستن شناخت‌شناسی (معرفت‌شناسی) نامیده می‌شود. جریان اصلی تاریخ فلسفه، تحول این دو مبحث و کلیه‌ی مباحث فرعی برآمده از آن‌ها طی قرن‌هاست. اصرار برآوردن دلیل و برهان یکی از صفات بارز فلسفه و وجه تمایز فلسفه با مسائلی چون دین و هنر است. در دین، استعدادهای صرف ما را به سرمنزل مقصود نمی‌رساند. شیوه‌ی هنر نیز متکی بر کشف و شهود است تا بحث عقلی. اما فلسفه، علم و هنر با یک‌دیگر در تضاد نیستند و با هم وجه اشتراک دارند. هر سه با راز وجود جان و هستی انسان روبه‌رو هستند و می‌کوشند درک ژرف‌تری از این مباحث به دست آورند. هر سه پیوسته از الهام و نیز از انتقاد بهره می‌جویند و هر سه دریافت‌های خود را به همگان عرضه می‌کنند. اما از آن‌جا که روش‌های مختلف دارند خلقیات مختلف می‌طلبند، اما هدف هر سه یکی است. کتاب حاضر به سرگذشت یکی از این موارد یعنی فلسفه اختصاص دارد. در این کتاب، خواننده در جریان تاریخ آراء و اندیشه‌ها از دوره‌ی یونان باستان تا دوره‌ی جدید قرار می‌گیرد.