جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توحید مصدر و از ریشه «وحدَ، یَحِدُ، وحدَه، حدهً» به معنای «تنها ماند» است و در اصطلاح آن را ایمان «بالله وحدهُ لا شریک له» معنا کرده اند بنابراین توحید همان اعتقاد به یگانگی خداوند است. توحید یکی از اصول اساسی تمام ادیان است و دیگر اصول و عقاید به گونه ای مستقیم و غیر مستقیم با آن در ارتباط هستند پس اگر ما بخواهیم به ارزشها و مفاهیم حقیقی و ناب توحیدی دسترسی پیدا کنیم باید از زاویه دین به آنها نگاه کنیم. ما می توانیم مفاهیم و ارزشهای دینی ای را که مستقیم یا غیر مستقیم با توحید در ارتباط است در شعر شعرای جاهلی بیابیم. این اشعار نمایانگر این است که شعرای جاهلی این مفاهیم و ارزشها را از دینی گرفته اند که از آن متأثر یا بدان پایبند بوده اند برای روشن سازی این باور رساله حاضر به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شعرای دینی دوره جاهلی می پردازد. لازم به یادآوری است که این رساله همچنین به بررسی اندیشه های توحیدی آن دسته از شاعرانی نیز پرداخته که دینشان برای ما مشخص نبوده است. اندیشه های دینی و توحیدی که شاعران جاهلی در شعرشان بدان اشاره کرده اند عبارت است از: وصف خداوند و کمالات او، همتا و شریک قرار ندادن برای خداوند، رستاخیز و قیامت و عقاب و پاداش خداوند در آن روز، داستانهای انبیاء، وصف فرشتگان، فانی بودن دنیا و عدم جاودانگی آن، تقوا و پرهیزگاری و ....

توحید ، مصدر و از ریشه ی « وَحَدَ ، یَحِدُ ، وَحدَهً ، حِدَهً » به معنای تنها ماند ، است و در اصطلاح آن را ایمان « بِالله وَحدَهُ لا شریکَ لََهُ » معنا کرده اند . بنابراین توحید همان اعتقاد به یگانگی خداوند است . توحید یکی از اصول اساسی تمام ادیان است و دیگر اصول و عقاید به گونه ای مستقیم و غیر مستقیم با آن در ارتباط هستند . پس اگر ما بخواهیم به ارزش ها و مفاهیم حقیقی و ناب توحیدی ، دسترسی پیدا کنیم باید از زاویه دین به آنها نگاه کنیم .ما می توانیم مفاهیم و ارزشهای دینی ای را که مستقیم یا غیر مستقیم با توحید در ارتباط است در شعر شعرای جاهلی بیابیم . این اشعار نمایانگر این است که شعرای جاهلی این مفاهیم و ارزشها را از دینی گرفته اند که از آن متأثر یا بدان پایبند بوده اند . برای روشن سازی این باور ،رساله حاضر به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شعرای دینی دوره ی جاهلی می پردازد . لازم به یاد آوری است که این رساله در فصلی جداگانه به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شاعرانی پرداخته که دینشان برای ما مشخص نبوده است .اندیشه های دینی و توحیدی که شاعران جاهلی در شعر شان بدان اشاره کرده اند ، عبارت است از :- وصف خداوند و کمالات او .- همتا و شریک قرار ندادن برای خداوند .- رستاخیز و قیامت و عقاب و پاداش خداوند در آن روز .- داستانهای انبیاء .- وصف فرشتگان .- فانی بودن دنیا و عدم جاودانگی در آن .- تقوا و پرهیز کاری .- وصف پدیده های آفرینش .- و ...................

مثنوی معنوی از آثار بی نظیر عرفانی در ادبیّات فارسی است . افکار و تعالیم دینی یا عرفانی ای که در این شاهکار مطرح می شود در قرآن مجید ، احادیث نبوی ، اندیشه و کلام عالمان دینی و متصوّفۀ مقدّم ، ریشه و سابقه دارد ؛ و سرچشمۀ آنها در مواردی ، کلام و اندیشۀ امیرالمؤمنین علی (ع) ، امام صادق (ع) ، حکیمان و اندیشمندان یونانی و غیرمسلمان است . اگر چه مفاهیم و اندیشه های مولوی به کمک وزن و قافیه و در جامۀ تعبیرهای خاص شاعرانه ، بدیع و اصیل به نظر می رسد ، با کمی دقّت و جستجو می توان ردّ پای افکار و کلام مشایخ صوفی و شاعران عارف را در مثنوی معنوی بازشناخت و اقتباس ها یا اثر پذیری متنوع مولانای بلخی را از آنها تشخیص داد. در این رساله کوشش شده است تا انعکاس آرا و عقاید و سخنان مشایخ در کلام مولانا نشان داده شود و تصرفات فکری و بیانی او در آنها آشکار شود .

معلّقات سبع یکی ازکهن ترین منابعی است که از شعر روزگار پیش از اسلام موجود است، این اشعار به زبان های مختلفی همچون آلمانی، انگلیسی و... ترجمه شده است، اهمیت این اشعار را شاید بتوان در تصویری که از روزگار پیش از پیدایش اسلام به مخاطب می دهد دانست.در رساله حاضر سعی بر آن است که به این اشعار از منظری دگرگونه نگریسته شود و آن بررسی و پژوهش واژه های علمی در معلّقات سبع است.به این منظور ابتدا به معرّفی کلّی عصر جاهلی پرداخته شده و مفهوم جاهلیّت، شعر عصر جاهلی، معرّفی معلّقات سبع و شرح حال کوتاهی از شاعران آن آورده شده است، سپس تقسیم بندی علوم به طور کلی و تعریف علوم طبیعی و اقسام آن مشتمل بر علم جانور شناسی، گیاه شناسی و...آمده است، در آخر نیز پس از بیان تاریخچه ای از علوم «جانور شناسی، پزشکی(تشریح)، گیاه شناسی، دارو شناسی، سنگ شناسی و ستاره شناسی» نزدعرب قبل از اسلام، واژه های مرتبط با این علوم که در معلّقات سبع به چشم می خورد به طور مفصّل و با کمک فرهنگ های مختلف توضیح داده شده و شاهد مثال های عربی، فارسی و قرآنی برای آن ها آورده شده است.روندی که این فصل ها طی می کند خود به خود خواننده را به این سمت و سو سوق می دهد که بر خلاف تصویری که از عصر جاهلی در ذهن ما نقش بسته است شعرای آن زمان با علوم موجود در روزگار خود آشنایی داشته اند، بسیاریِ واژه های علمی که در معلّقات سبع به چشم می خورد نشان دهنده این مطلب است که عرب روزگار جاهلی از علوم عصر خویش بی خبر نبوده است، هرچند آنان برخی از علوم خود را از یونان اقتباس کرده اند، البتّه این نکته نباید پنهان بماند که آنان در بهره برداری از این علوم و ترجمه ها و تألیف های مربوط به آن، اشتباه های آنان را کشف و تصحیح می کردند و برخی آراء علمی خود را در آن ها وارد می ساختند و نظریه ها و ایده های جدیدی را کشف می کردند که آنان را به سمت علوم پیشرفته در میادین مختلف سوق می داد، اعراب انتقال دهنده محض نبودند بلکه تا جایی که در توانشان بود در زمینه ابداع و ابتکار کوشش می نمودند و اگر ما اکنون شاهد تمدّن و فرهنگی در عصر ظهور اسلامی هستیم، باید آن را مرهون تمدّن عرب قبل از اسلام بدانیم.