جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آشنایی با تاریخچه نهضت اصلاح‌طلبی و احیاگری در جهان اسلام که از مقدمات لازم بحث است در سه مقطع تاریخی انجام گرفته است : مقطع نخست از قرن اول هجری تا عصر سیدجمال، مقطع دوم از عصر سید تا پایان جنگ دوم جهانی و مقطع سوم: عصر امام‌خمینی(ره). در تاریخ نهضت شاهد انواعی از نظریه‌های احیاگرانه بوده‌ایم که چندنظریهء کلان ذیل چشمگیرتر بوده‌اند: -1 تفسیر علمی متون دینی -2 اصل اجتهاد -3 ایدئولوژیک کردن دین -4 احیای عینی شریعت -5 مکتب تفکیک ، -6 قبض و بسط تئوریک شریعت . هر یک از مصلحان و احیاگران برای نیل به مقصود خویش شیوه‌ای خاص را در پیش گرفته که می‌توان آنهمه گوناگونی را در ذیل دو شیوهء کلی: رفورمی اصلاحی و حماسی انقلابی گردآورد. صرف نظر از جزئیات ، چهرهء نهضت پس از سیدجمال تا پایان جنگ دوم جهانی در شیوهء اصلاح و از آن پس با تشکیل جنبشهای آزادی‌بخش بر حماسه و انقلاب تکیه نمود. تنوع نظریه‌ها و شیوه‌ها تابعی از تنوع اندیشهء دینی، اوضاع و شرایط، تعلیل انحطاط تمدن اسلامی، جهانشناسی عصری، توان و مزاج شخصیتی آنها است . از این رو کاوش در اعتلا و انحطاط تمدن اسلامی و مقولات نوینی چون: علم جدید، جهان نو، تمدن مغرب زمین و اقتباس از آن، دموکراسی و آزادی، عقلانیت ، فرهنگ و هویت ، دین و سیاست و .... جمله مباحث محوری احیاگری است که در این پایان‌نامه خصوصا از منظر مصلحان و احیاگران جهان اسلام مورد بحث قرار گرفته است .