جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اقتصاد کلان اسلامی به‎عنوان یکی از بخش‎های اقتصاد اسلامی در مطالعات آغازین مربوط به خود قرار دارد. در مطالعه انتقادی آثار کلان اسلامی با سه پرسش اساسی مواجهیم: 1. آیا دانش اقتصاد کلان، معرفت جدیدی عرضه می‎کند؟ 2. آیا دانش اقتصاد کلان اسلامی دانشی مستقل از کلان متعارف است و یا در ضمن آن مطرح می‎شود؟ 3. آیا کلان اسلامی جامعه مطلوب را مدل‌سازی می‎کند، یا جامعه موجود و یا هر دو را؟ این مقاله با بررسی دیدگاه‎های محوری متفکران مسلمان درباره کلان اسلامی با استفاده از روش مطالعه کتابخانه‎ای به صورت توصیفی و تحلیلی در کشف پاسخ به پرسش‎های سه‎گانه می‌کوشد و در این راستا دیدگاه‎های صاحب‌نظرانی همچون قحف، چودری، زرقا، جارحی، میرمعزی، اسلاملوئیان و صمصامی را بررسی می‎کند و سپس دیدگاه خود را با رویکرد نقادانه ارائه می‎دهد؛ بر این اساس اقتصاد کلان متعارف دچار خطای معرفت‎شناختی می‌باشد (پرسش نخست)؛ دانش اقتصاد کلان اسلامی به سبب تمایز در غایت و روش‎شناسی یک دانش جدید به‌شمار می‎رود (پرسش دوم) و هم عهده‎دار مدل‎سازی وضع مطلوب است و هم وضع موجود و طراحی مسیر (پرسش سوم).

لزوم حضور دولت در زندگی اجتماعی انسان مستلزم اختیاراتی برای دولت و در نتیجه متأثر شدن آزادی عمل و اختیار فردی و پیدایش محدودیت­هایی برای اوست. این امر اختلاف نظرهای گسترده ای را میان نظریه پردازان این حوزه موجب شده است. در کنکاش درباره دولت و حدود اختیارات و وظایف گریزی از بررسی مانند امر عمومی و مصالح جمعی در مقابل مصلحت خصوصی و فردی نیست. «ایستار» درباره چگونگی تفکیک میان امر خصوصی و عمومی از سویی پیوند میان دولت و امر عمومی و از سوی دیگر دریچه­ای برای اندیشیدن در مورد اقتصاد و دولت می­گشاید. این مقاله بر اساس تحلیل محتوا و با مراجعه به متون معتبر دو دیدگاه کلاسیکی و اسلامی در مورد امر عمومی و خصوصی مفاهیم مرتبط با آن را بررسی می­کند. نتایج نشان می­دهد در نگرش اسلامی زندگی اجتماعی ابزاری منحصربه­فرد برای پرورش برخی از خصایص و صفاتی است که موجب کمال و تعالی انسان می­شود و بخشی از مصالح انسان عمومی بوده و برای استیفای آن به دولت نیاز و چنین دولتی «خیر» است. از سویی، برخلاف رویکرد کلاسیکی، حوزه عمومی تحت الشعاع حوزه خصوصی و بازار تعریف نشده و ارزش­ها و نظام اخلاقی و مصالح جامعه صرفا از سوی بازار تعیین نمی­گردد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

عدالت به دلیل اینکه همیشه از والاترین آرمانهای انسان است، از مهم ترین واژه ها و مفاهیم مورد بحث در علوم اجتماعی و اقتصادی است. البته بحث های اندیشه ورزان درمورد عدالت از ابتدای مراحل تفکر بشر وجود داشته است؛ اما همچنان گستره و ژرفای آن رو به افزایش است و به خاطر تنوع و گستردگی آرا، در مورد توافق بر آن، چه از جنبه اجرایی و چه به لحاظ مفهومی، چشم انداز روشنی وجود ندارد.یکی از مباحث مورد مناقشه در حوزه عدالت این بحث است که آیا عدالت امری است که ناظر به فرایندهاست و در حیطه اقتصاد به قوانین، مقررات و تنظیم روابط میان عاملان در فعالیت اقتصادی، کسب درآمد، مالکیت محصول کار و تلاش افراد (فرایند محوری) مربوط است و یا وضعیت به دست آمده از تحقق فرایندها را بررسی می کند و سپس نتیجه نهایی صادر می کند؟هر دو طرف مساله، در میان اندیشمندان و اقتصاددانان غرب طرفدارانی دارد؛ اما به نظر می رسد که دیدگاه اسلام به لحاظ مبانی درباره حق و عدالت فراتر از اینهاست.این مقاله به بررسی و تعیین چنین ابعادی از مفهوم عدالت از دیدگاه اسلام می پردازد؛ بنابراین در ابتدا برخی تعاریف عدالت و تحولات آن مطرح می شود و سپس با توجه به مفهوم حق، تاثیر واقعی (غیر قراردادی) آن را بر عدالت و عدالت اجتماعی پیگیری می کنیم.