جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ظهور یک منجی همواره مورد توجه اندیشمندان و همه پیروان ادیان الهی و بشری بوده است. امت اسلام نیز در انتظار ظهور مهدی؟عج؟ هستند. با این وجود پس از ظهور وی، برخی، با ایشان به ستیزه و مخالفت برمی‌خیزند. در این مقاله، ضمن طبقه‌بندی این مخالفان، دلایل ایشان مورد بررسی قرار می­گیرد. قرآن و روایات امامیه، مخالفان وی در زمان ظهورش را علاوه بر شیطان، دجال و سفیانی، به دو گروه غیر مسلمانان که شامل یهودیان، کفار و مشرکان و گروه مسلمانان که شامل منافقین، دنیاطلبان و نادانان بی‌بصیرت است تقسیم می­کنند. مهم‌ترین دلایل مخالفت غیرمسلمانان، نژادپرستی، برتری‌جویی و دشمنی با دین اسلام و پیامبر اسلام؟ص؟ می‌باشد و همچنین مهم‌ترین دلایل و یا بهانه مخالفت برخی از مسلمانان، پیروی از صیحه شیطانی، گمان به آوردن دین جدید، گمان به تأویل ناروای قرآن و استناد به قرآن تنظیم شده توسط علی؟ع؟، جوانی امام، مبارزۀ ‌قهری و قاطع امام زمان؟ع؟ با دشمنان، قضاوت به باطن افراد و با استناد به ادله غیر ظاهری و اجرای احکام شرعی واقعی و محاکمۀ برخی از ظالمان می‌باشد.

أمر بین الأمرین اصطلاحی کلامی در مسئله جبر و اختیار انسان است و در مقابل دو نظریه جبر و تفویض قرار دارد. این اصطلاح نخستین بار از سوی ائمه معصومین ^ در پاسخ به مجبور یا مختار بودن انسان مطرح شده است و اشاره به آن دارد که انسان در أفعال خود نه مجبور است و نه اختیار مطلق دارد؛ بلکه چیزی میان این دو است. در تفسیر این نظریه بحث و گفتگو بسیار بوده و هست؛ فیلسوفان و متکلمان امامیه که از طرفداران این دیدگاه می‌باشند هر کدام به نحوی آن را تفسیر کرده‌اند. از نظر برخی متکلمان آنچه حکما در تبیین نظریه أمر بین الأمرین گفته‌اند به جبر منتهی می‌شود. از جمله‌ی این متکلمان ملا محمد طاهر قمی یکی از علمای امامیه در قرن یازدهم هجری می‌باشد. وی در آثار خود ضمن نقد دیدگاه جبر و تفویض و إثبات أمر بین الأمرین، دیدگاه حکما در این زمینه را مردود می‌داند. یکی از تألیفات این عالم برجسته که به صورت نسخه خطی موجود است، رساله «بهجه الدارین فی الأمر بین الأمرین» می‌باشد.پژوهش حاضر، ضمن بیان دیدگاه ملا محمد طاهر قمی در مسئله جبر و اختیار و تفسیر وی از نظریه أمر بین الأمرین، به تصحیح و تحقیق کتاب بهجه الدارین وی می‌پردازد. برای این منظور علاوه بر استفاده از آثار خطی و چاپی که از وی در دسترس بود، جهت تبیین برخی مطالب به آثار سایر اندیشمندان نیز مراجعه شده است.نتایج این پژوهش گویای این است که ملا محمد طاهر قمی همچون سایر علمای امامیه دیدگاه جبر را باطل می‌داند؛ چرا که لازمه آن بیهوده بودن ثواب و عقاب و وعده و وعید می‌باشد. همچنین او با استناد به روایات متعدد تفویض را نیز رد می‌کند و لازمه آن را معزول ساختن خداوند از سلطنتش می‌داند و به پیروی از ائمه معصومین ^ نظریه أمر بین الأمرین را حق می‌داند و بیان می‌کند منظور از این دیدگاه این است که طاعت و معصیت با اختیار خود انسان و به توفیق یا خذلان الهی و مشیت و اراده او از انسان صادر می‌شود و با تعلق این امور صدور فعل از او وجوب عقلی پیدا نمی‌کند؛ بلکه طبق عادت واجب می‌شود و صدور فعل اولویت پیدا می‌کند.این در حالی است که حکما بر این باورند که شیء ممکن تا به حد ضرورت و وجوب نرسد به وجود نمی‌آید و فعل انسان هم از جمله ممکنات است و تا به حد وجوب نرسد از او صادر نمی‌شود؛ اما محمد طاهر این عقیده حکما را عین جبر می‌داند و به شدت با مبانی این دیدگاه مخالفت می‌کند؛ چرا که حکما به دو دلیل قائل به ایجاب هستند و قول اولویت را باطل می‌دانند: محال بودن ترجیح بلا مرجّح و محال بودن تخلّف معلول از علّت تامّه؛ اما مولف ما، آنها را جایز می‌داند و معتقد است اگرچه این دو امکان عادی ندارند و عادتاً اتفاق نمی‌افتند؛ ولی امکان عقلی دارند.

اهل بیت: ضمن ردّ اعتقاد به جبر و تفویض در افعال اختیاری انسان، دیدگاه خود را با عنوان امرً بین الامرین یا منزلة بین المنزلتین مطرح نموده اند. یکی از متون مکتوب در این زمینه، نامه گهربار امام هادی(ع) در پاسخ به پرسش های اهالی اهواز است که در متن آن، پس از بیان لزوم مراجعه به آموزه های ثقلین ، ضمن بهره گیری از آیات و روایات معصومین: و مثالهای ملموس، سه صورت موضوع (جبر، تفویض، و امر بین الامرین) طرح و تبیین شده است. در این پژوهش، نامه یاد شده از منظر روش شناسی کلامی مورد بررسی قرار گرفته و علاوه بر توجه به مصادر و سند روایت، به ساختار نامه از دیدگاه روش شناسی کلامی پرداخته و روش های استنباط و دفاع اعتقادی در کلام امام هادی: در حد امکان استخراج شده است. در ضمن، محتوای نامه از جهت منابع نقلی مورد استفاده و اصول اخلاقی بکارگرفته شده در آن واکاوی گردیده است.

نگارندگان، نقد ملامحمد طاهر قمی (متوفی 1098 قمری) از تبیین حکما در مسئله اختیار را بر اساس آثار او، به ویژه کتاب چاپ نشدة ""بهجة الدارین فی الأمر بین الأمرین"" توضیح داده اند. در این گفتار، چند قاعدة فلسفی، از جمله قاعدة ""الشیء ما لم یجب لم یوجد""، شبهة ترجیح بلا مرجّح و شبهة تخلف معلول از علّت تامّه تبیین فلسفی شده و نقد آن در پی، آمده است.

چکیدهشرک در ربوبیت یعنی انسان، موجودی یا اسباب و عللی غیر از خداوند را به طور مستقل دارای شأن تدبیر و اصلاح امور بخشی از عالم بداند. نیل به توحید ناب جز با شناخت شرک و طرد همه‌ی اقسام جلی و خفی آن ممکن نیست. شرک ریشۀ اصلی همه‌ی انحرافات و بدترین ظلم به توحید است. اکثر مومنان به خدا مشرکند وشرک خفی و ظریفی که مورد غفلت برخی از موحّدان است، قسمت مهم آن به شرک در ربوبیت برمی‌گردد. سوال اساسی این پژوهش، علت‌ها و به دنبال آن عواملی است که سبب گزینش تفکر صاحب اثر بودنِ علل و اسباب غیر خدایی بر تدبیر و ارادۀ خداوند می‌‌‌شود. در این تحقیق اقسام شرک در ربوبیت و علت‌ها جستجو شده و به دنبال آن عوامل گرایش به شرک در ربوبیت و پیامد‌های آن از سخنان امام علی7 که ترجمان وحی الهی می‌‌‌باشد و از طریق فقه‌الحدیث و تشکیل خانواده حدیث، پیگیری و با بیان این امام همام تبیین گردیده است. شرک در ولایت، شرک در عبادت، شرک در محبت، شرک در رازقیت، شرک در مغفرت، شرک در هدایت و شرک در اطاعت از اقسام شرک در ربوبیت از منظر امام علی7 می‌‌‌باشند. و دیدگاه امام علی7 در مورد توسل و شفاعت دیدگاهی توحیدی است. علل اصلی و نُه‌‌گانۀ گرایش به شرک در ربوبیت از منظر امام علی‌7 عبارتند از: بی‌ایمانی، استکبار ورزیدن، دوگانگی نهان‌ها و آشکارها، آمیختن حق با باطل، نادانی نسبت به حق خداوند، گرایش به تعدد احکام واقعی، پیشگویی از طریق کهانت، سحر، نجوم، پذیرفتن رهبری دنیا، نافرمانی از دستورات ولایتمداران الهی.برخی از عوامل مساعدکننده ظهور و ایجاد علت‌های یاد شده از منظر امام علی 7 عبارتند از: بی‌صبری، بی‌رغبتی، بی‌پروایی، دنیا طلبی، شک و تردید، سطحی‌نگری، بی‌عدالتی، گریز از تلاش و جهاد در راه خدا و ...برخی از پیامدهای دنیایی‌ شرک‌ورزی از منظر امام علی7 عبارتند از: تسلّط شیطان، بازگشت به دوران جاهلیت، کینه‌ورزی و دشمنی، تفرقه و محروم شدن از برکات وحدت، فساد دل و سستی دین و ...از جمله پیامدهای اخروی شرک‌ورزی عبارتند از: خواری و ذلّت، محروم شدن از بهشت، تباهی اعمال، بدون اجر و مزد بودن کار نیک، بُریدن از آخرت، گرفتار گناهی نابخشودنی شدن و ...علّت مهم بی‌ایمانی، بیشترین عوامل گرایش به شرک در ربوبیت را در بردارد. همچنین سطحی‌نگری، حسدورزی، آرزوهای طولانی و غفلت‌زدگی، از جمله مواردی هستند که زمینه‌ساز چندین علّت گرایش به شرک می‌‌‌باشند و سطحی‌نگری مهم‌ترین عامل از عوامل ایجاد کننده شرک در ربوبیت می‌‌‌باشد.کلید واژه‌ها: امام علی 7، شرک، ربوبیت، علل، عوامل، ایمان.

ملاصدرا، در اسفار، برای تأیید دیدگاه های فلسفی ـ عرفانی خود و یا توضیح آنها، به بیش از 1100 آیه از آیات قرآن و 250 حدیث از احادیث منسوب به نبی اکرم صلی الله علیه و آله، اهل البیت علیهم السلام و صحابه استناد کرده است.هر چند که صدرا به اندیشه فلسفی بیشتر شناخته شده است، اما شرح ناتمام وی بر الکافی، شاهدی بر این است که او با علم حدیث و علوم مربوط با آن نیز آشنا بوده است. با وجود این، وی در انتخاب احادیث اسفار بخاطر جریان عرفان و تصوف رایج در جامعه و میل خود به آنها، در مسلک عرفانی خود بیشتر ظاهر شده؛ لذا طبق آمار به دست آمده حدود دو سوم احادیث موجود در این کتاب، از کتب اهل سنت و یا کتب خاص عرفاست.به غیر از آیات و روایات، منقولات بسیار دیگری - اگرچه به جهت نقد آنها - از فلاسفه متقدم و متأخر و صوفیه و عرفا آمده است که حضور منقولات شرعی را کم رنگ نموده است.از آنجاکه عرفا، کشف و شهود را یکی از طرق اعتماد و صحیح انگاشتن احادیث منقوله شان می شناسند؛ صدرا نیز در انتخاب احادیث، دقت یک محدث شیعی در نقل حدیث را به خرج نداده و بر آورده‌های دیگران اعتماد نموده است.گذشته از این گونه احادیث ضعیفی که در اسفار است، برخی استنباطات صدرا از بعضی روایات که در منابع معتبر شیعی هم آمده است، محل تأمل است.

چکیده یکی از سنت‌های حسنه و الهی ، قرض‌الحسنه می‌باشد که پیشینه‌ای به قدمت زندگی اجتماعی انسان‌ها دارد. در این پایان نامه به بررسی جایگاه قرض‌الحسنه در قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام پرداخته شده است، لذا با بررسی آیات قرض به این نتیجه می رسیم که در برخی تفاسیر علاوه بر معنای قرض به کار نیک از جمله انفاق و صدقه اشاره شده است و بنابر بررسی های صورت گرفته برای نیکویی قرض چند نکته قابل توجه است که قرض می بایست1- آبرومندانه باشد.2- بی منت باشد.3- بدون چشم داشت و سود و بهره باشد.4- برای خشنودی خدا باشد.5 از روی میل و علاقه باشد و همچنین با کنکاشی در روایات رسیده از اهل بیت علیهم السلام به موارد ذیل دست می یابیم:1- قرض گرفتن جز در موارد ضروری مورد نکوهش قرار گرفته شده است.2- ثواب قرض از صدقه و انفاق و خمس و زکات بالاتر می باشد.3- فردی که توان قرض دادن به نیازمند را دارد ولی از این امر امتناعمی کند بوی بهشت را استشمام نمی کند و همچنین می توان به آثاری که بر قرض الحسنه مترتب است اشاره نمود که ترویج فرهنگ قرض‌الحسنه می‌تواند تأثیر بسزایی در ایجاد امنیت اقتصادی و آرامش در زندگی اجتماعی ما داشته باشد و همبستگی جامعه را به شدت ارتقاء بخشیده و و باعث استحکام پیوندهای اجتماعی شود و روحیه همدلی و مهرورزی و جوانمردی و ایثار را زنده کند و فقر را در جامعه کاهش داده و باعث تقویت نظام اسلامی و می تواند این امر دوری از ربا که فعل حرام و نافرمانی خداوند متعال است را برای ما به ارمغان آورد. واژگان کلیدی:قرآن و حدیث، قرض، قرض الحسنه