جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مطالعه دیوان حافظ، در هر شرایطی و برای جست‌وجوی هر مقوله‌یی، لذت‌بخش و آموزنده است. اما تردید نباید کرد که عشق، در غزل‌های آسمانی او، هرگز عطش جست‌وجوگر را فرونمی‌نشاند؛ بلکه همواره او را تشنه‌تر می‌کند. در این مقاله کوشیده‌ایم یک بار دیگر به این موضوع آشنا بپردازیم و عواطف و اندیشه‌های حافظ را با اندیشه‌های فیلسوفان و عارفان، رویاروی کرده، سهم حافظ را در پیش‌برد «طریقت عشق»، در کنار انبوهی از مسایل که با این عاطفه انسانی، همراه می‌شوند، نشان دهیم. اطلاعات این مقاله از طریق کتاب و اسناد، گرد آمده و سپس داده‌های تحقیق با استفاده از روش توصیفی تحلیل شده است. برای بازنمود اندیشة حافظ در این مقوله، ابتدا به سراغ مباحث کلی عشق رفته و آن را در قالب یک مثلث در دیوان حافظ کاویده‌ایم. مثلثی که پایه‌اش عشق و دو ضلع آن معشوق و عاشق است. حاصل کار این است که تمام آن چه بر زبان حافظ جاری شده، محصول تجربه‌های شخصی اوست و با سخن کسانی که «عشق» را با «عقل» توصیف کرده‌اند، بسیار متفاوت است.

مقاله حاضر بر آن است که دانش بینش و احوال جنید بغدادی، یکی از نام آورترین چهره های عرفان اسلامی را با تکیه بر گزارش عطار در تذکره الاولیا معرفی نماید.جنید اگرچه اهل صحو است، با سکرهم بی ارتباط نیست. اما عمده ترین مساله در پیوند با او تاکید بسیارش بر شریعت است. همین گرایش او را از عارفان پرشوری چون حلاج جدا و به وابستگی به حکومت عباسیان متهم می کند.برای ارائه تصویری روشن از چهره جنید، ابتدا به اختصار طرز تلقی محققان مختلف را درباره او بررسی کرده و سپس برای نشان دادن ویژگی های او به سراغ تذکره الاولیا رفته ایم. عطار، همچنان که در معرفی شخصیت های دیگر، ابتدا اقوال دیگران را درباره جنید می آورد و سپس سخنان گزیده او را در باب مسایل مختلف بیان می کند. ما با تحلیل هر دو بخش، کوشیده ایم در حد امکان، ساختار دانش، بینش و جهان بینی او را ترسیم نماییم.در این ساختار، جنید را عارفی متشرع می یابیم که از سویی به مبانی آیین خویش سخت پایبند است و از سوی دیگر، می کوشد با تکیه بر دستاوردهای شهودی، باورهای دینی خود را تلطیف نماید.