جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئولیت نسبت به دیگران از جمله مسائل اخلاقی است که در مکاتب اخلاقی با ادله گوناگونی بدان پرداخته و آن را توجیه کرده­اند. در این پژوهش کوشیده شده که این مسئله را در گستره نظریه هنجاری امر الهی مورد کنکاش قرار داده و با تأکید بر کتب مقدس به این پرسش پرداخته شده که بنا بر دیدگاه الهیاتی انسان چرا نسبت به دیگران مسئولیت دارد و باید بدان‌ها خیرخواه باشد. براین‌اساس ادله و مؤلفه‌های اصلی را بر اساس کتاب مقدس تبیین کرده‌ایم. خداوند منشأ اصلی مسئولیت‌پذیری انسان نسبت به دیگران است. انگیزه وعد و وعید، عشق الهی، شکر منعم، مشابهت انسان با خداوند و نیز نقش خلافت انسان به‌عنوان مخلوقات الهی از جمله مؤلفه‌ها و ادله اساسی در نظریه‌های امر الهی است که انسان را به مسئولیت‌پذیری نسبت به دیگران ترغیب می‌کنند.

روان‌شناسی دین ازجمله حوزه‌های مطالعاتی دین‌پژوهان و روان‌شناسان است که دین و دین‌داری را از منظری روان‌شناختی مطالعه کرده‌اند. هدف در این تحقیق، ارائه تصویری از روان‌شناسی دین و تبیین مرزهای آن با روان‌شناسی دینی است. بر اساس آنچه گفته شد، روش‌های روان‌شناسی دین، متأثر از روان‌شناسی است. دو جریان عمده توصیفی و تبیینی در روان‌شناسی دین حاکم هستند که هریک از رویکردهای روان‌شناسی دین را در یکی از این دو جریان می‌توان دید.

این نوشتار به روش تحلیلی و توصیفی، امکان و منشأ مسئولیت اخلاقی در نظریه خودگروی را بررسی می‌کند. خودگروی اخلاقی نظریه‌ای هنجاری است که با تأکید بر ارزش‌های خودگرایانه، انسان را صرفاً مسئول تأمین منافع شخصی می‌داند. یعنی آدمی باید به دنبال بیشترین خیر برای خود و فارغ از دیگران باشد. از جمله مسائلی که این نظریه در تبیین و توجیه با آن مواجه است مسئله «دیگری» و «مسئولیت اخلاقی» در قبال دیگران است؛ «دیگری» موضوعی جدی است و بسیاری از ارزش‌های اخلاقی در پیوند با دیگران ارزش و معنا پیدا می‌کند. نگاه خودگرایانه، به بی‌ارزشی اخلاق اجتماعی و نگاه ابزاری به دیگران می‌انجامد. انسان خودگرا برای ارضای لذت و شادکامی شخصی و تأمین رضایت خویش مسئولیت‌پذیر است و این نگاهی ابزاری و غیراصیل به مسئولیت اخلاقی در قبال دیگران است. هرچند امکان مسئولیت اخلاقی، در قبال خود یا مسئولیت اخلاقی غیراصیل در قبال دیگری، در این نظریه وجود دارد اما این تبیین موجب محاسبه‌گری و استفاده ابزاری از دیگران می‌شود.

مقاله حاضر اثری است از خانم رزماری رادفورد روتر، از الهیدانان فمنیست مسیحی، که صاحب مقالات و کتب بسیاری درباره الهیات فمنیست مسیحی می باشد. ایشان در این مقاله کوشیده که تبیین مناسبی از الهیات فمنیستی ارائه و نحوه گسترش الهیات فمنیست مسیحی را به صورت تاریخی بیان کند. الهیات فمنیستی، دیدگاهی انتقادی است که به دنبال پارادایم جنسیتی در مباحث الهیاتی می باشد. الهیات فمنیست مسیحی هرچند که یک سری مسائل دینی خاص مسیحیت را دنبال داشته است، اما به فراخور فرهنگ های مختلف، مسائل جدید الهیاتی را به همراه داشته است. زنان الهیدانان مسیحی در سراسر جهان مسائل مشترکی از نمادهای جنسیتی را در مسیحیت به نقد کشیده و به دنبال ایجاد پارادایم زنانه در مباحث بوده اند. علاوه بر این، فمنیست ها به مسائل خاص جوامع و تاریخ فرهنگی شان نیز پرداخته اند. این مقاله با نگاهی تاریخی، گزارش جامعی از نحوه شکل گیری و نیز مسائل فرهنگی الهیات فمنیست مسیحی داده است.

پژوهش درباره معنویت و نقش آن در سلامت روان انسان از جمله پژوهش‌های ادیانی و میان‌رشته‌ای است؛ به‌خصوص که مفهوم «معنویت»، مفهومی متنوع و متکثر است و باید کوشید تعریفی منسجم از آن عرضه کرد. در این مقاله نویسندگان می‌کوشند ارزیابی علمی و منسجمی از تعریف معنویت داشته باشند. در بخش اول مقاله، بررسی نظام‌مندی از تعریف‌های متنوع در معنویت شده است. بخش دوم مقاله به این پرسش می‌پردازد که چرا و چگونه این تنوع در تعریف معنویت وجود دارد. بخش سوم نیز پیشنهادی روش‌شناختی را مطرح می‌کند که بر اساس آن مفهوم عشق را پیش‌فرض و شکل‌دهنده اصلی در معنویت می‌داند. در این منظر، عشق چارچوبی مفهومی عرضه می‌کند که می‌توان تکثر و تنوع را در آن تفسیر کرد و انسان را قادر به تشخیص معنویت سالم از معنویت غیرسالم می‌کند.

فایده‌گرایی از جمله نظریه‌های اخلاق هنجاری است که به خیرخواهی همگانی توجه دارد. در این پژوهش تلاش می‌شود با روش تحلیل فلسفی و با تأکید بر دیدگاه بنتام و میل، رویکرد فایده‌گرایی به مسئولیت اخلاقی تبیین گردد. فایده‌گرایان با نفی استحقاق و سزاواری در مسئولیت اخلاقی، خاستگاه مسئولیت را لذّت و الم می‌دانند و در ارزیابی‌ها به ‌نتایج عمل نظردارند و گسترۀ مسئولیت را همگانی می‌دانند. نتیجه اینکه مسئولیت نزد فایده‌گرایان با ابهام‌هایی همراه است؛ ابهام‌هایی مانند استفادۀ ابزاری از ارزش‌های اخلاقی، بی‌توجهی به انگیزه عامل، بی‌‌توجهی به تعهدات پیشین به سبب اصل فایده که اصلی پسین است، نسبی‌‌گرایی، طبیعت‌‌گرایی و همچنین بی‌توجهی به لذّت‌های پایدار اخروی.

هرچند دین‌پژوهی عنوانی جدید در حوزه مطالعات دینی است، اما می‌توان مسائل آن را از دیدگاه سنتی مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش مسائلی درباره دین با رویکرد دین‌پژوهانه غزالی مورد بررسی قرار گرفته است. غزالی هرچند با پیش‌فرض‌هایی درباره دین رویکردی سنتی به دین داشت، اما به هرحال درصدد بازسازی و احیای دین در روزگار خود بود. در منظرغزالی، دین هم به ساحت نظر و هم به ساحت عمل دیندار توجه می‌کند. دین تنها، مناسک ظاهری و بیرونی نیست، بلکه مجالی برای تزکیه آدمی به‌شمار می‌رود. گوهر دین در علوم مکاشفه است، اما راه رسیدن آن از مسیر علوم معامله می‌گذرد. هرچند سعادت اخروی غایت قلمروی دین شمرده می‌شود، اما این سعادت در گروی سعادت دنیوی به دست می‌آید. در این اندیشه، خداوند منشاء و خاستگاه نهایی دین است و رهبران دینی مرجعیت دارند.