جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مقاله حاضر، برخی از تلاش هایی که در ایران در عرصه علم تجربی دینی (اسلامی) صورت گرفته، مورد بحث واقع شده است. دو رویکرد در باب علم اسلامی صورت بندی شده و مورد بحث قرار گرفته است که از آنها به عنوان رویکردهای استنباطی و تکمیلی نام برده شده است. رویکرد استنباطی را می توان از دو جهت دینی و علمی مورد انتقاد قرار داد. از جهت دینی، این رویکرد قابل دفاع به نظر نمی رسد زیرا دین، دارای کارکرد خاصی است که عبارت از هدایت انسان ها به سوی خداست. از جهت علمی، این رویکرد منجر به نتیجه غیرقابل قبول تبدیل گزاره های دینی به فرضیه های علمی می شود. رویکرد تکمیلی در پی آن است که رخنه های نظریات علمی را با افزودن نکات علمی دینی پر کند. مشکل اساسی این رویکرد این است که منجر به فراهم آوردن کل های نامنسجمی تحت عنوان علوم اسلامی می شود. به جای این دو رویکرد، دیدگاه بدیلی پیشنهاد شده که از آن به عنوان رویکرد تاسیسی نام برده شده است. طبق این دیدگاه، یک علم اسلامی مستلزم آن است که، 1) آموزه های آن به منزله پیش فرض های یک نظریه علمی لحاظ شود؛ 2) فرضیه هایی با الهام گرفتن از این آموزه ها پیشنهاد شود؛ 3) این فرضیه ها آزموده شوند و فراهم آوردن شواهد تجربی مورد نظر باشد؛ 4) شواهد پشتیبانی کننده ای را بتوان فراهم آورد؛ و 5) از این شواهد گردآوری شده بتوان کلی نظام مند به دست داد.

مفهوم اسلامی تربیت، توسط برخی از محققان، برحسب تقابل میان اسلام و سنت لیبرال مورد تحلیل قرار گرفته است. بنابراین، با نظر به وجود گرایش های عقلانی در سنت لیبرال، ماهیتی تلقینی برای مفهوم اسلامی تربیت فرض شده است. اما در مقاله حاضر، بر این نکته استدلال شده است که عقلانیت با عناصر مفهوم اسلامی تربیت ملازمت دارد. ادعای مقاله حاضر این است که می توان مفهومی از تربیت اسلامی پیشنهاد کرد که مشتمل بر سه عنصر اساسی دانش، انتخاب و عمل باشد. آن گاه نشان داده شده است که بر اساس متون اسلامی، هر سه عنصر یاد شده در تربیت، زمینه ای عقلانی دارند.

تندرستی از نعمتهای بزرگ در زندگی انسان است و سلامت روان بالاترین نعمت هاست. آرامش زندگی مستلزم آن است که به بهداشت روانی افراد توجه زیاد مبذول گردد و یکی از عناصر تضمن کننده سلامت روان داشتن معنا و هدفی در زندگی است، از طرفی توجه به جنبه های درمانی دین و مذهب و تاثیر آن در ایجاد هدفمندی در زندگی ما را برآن داشت، تا در پژوهش حاضر به بررسی رابطه و نقش نگرش مذهبی و احساس معنادار بودن زندگی و تاثیر آن در سلامت روانی افراد بپردازیم. بدین منظور نمونه ای متشکل از 300 دانشجو (150 زن و 150 مرد) در دوره کارشناسی رشته های مختلف تحصیلی با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و از طیق سه ابزار، پرسشنامه سلامت عمومی (28 ‏‎GHQ‎‏)، پرسشنامه معناجویی و نگرش مذهبی مورد ارزیابی قرار گرفتند جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده از روش ضریب همبستگی تحلیل واریانس چند متغیره و آزمون ‏‎t‎‏ مستقل استفاده شد. نتایج این تحلیل نشان داد که بین احساس معنابخش بودن زندگی و سلامت روان همبستگی ‏‎(P<0.001)‎‏ معنی داری دیده می شود و بین نگرش مذهبی و سلامت روان هم همبستگی ‏‎(P<0.001)‎‏ معنی داری دیده شد، همچنین دو متغیر نگرش مذهبی و احساس معنابخش بودن زندگی همبستگی ‏‎(P<0.05)‎‏ معنی داری را نشان دادند، ضمن اینکه بر اساس آزمون ‏‎t‎‏ مستقل بین جنسیت و نگرش مذهبی رابطه معنی داری ‏‎(P<0.001)‎‏ مشاهده می شود و زنان نگرش مذهبی قوی تری را نشان می دهند. بطور کلی پژوهش حاضر نشان می دهد با افزایش میزان احساس معنابخشی زندگی و نگرش مذهبی، سلامت روان نیز افزایش می یابد که این موضوع نشانگر میزان اهمیت معناجویی و اعتقادات مذهبی در ایجاد و حفظ بهداشت روانی افراد جامعه می باشد.

مسئله تکوین هویت فردی از چالش های جدی جوامع امروزی است. در این میان، نقش مذهب در ساختار هویت هر فرد انکارناپذیر است. این پژوهش، با هدف بررسی رابطه بین جهت گیری مذهبی و هویت فردی و تعیین نقش این عامل در پیش بینی هویت پایدار انجام گرفت. نمونة آماری شامل 381 نفر (133 پسر و 248 دختر)، از بین دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب گردید. ابزار اندازه گیری، گزارش پرسش نامه خودشناسی براساس جهت گیری مذهبی اسلامی و پرسش نامه هویت شخصی بود. یافته های پژوهش حاکی از این است که بین جهت گیری مذهبی با هویت فردی، رابطه ای معنادار و مثبت وجود دارد (0005>P). برطبق نتایج این پژوهش، 9/23 درصد هویت فردی، براساس جهت گیری مذهبی قابل تبیین است. به گونه ای که هم زیر مقیاس اخلاق و هم زیر مقیاس عقاید و مناسک پیش بینی کننده های معنی داری در تعیین هویت فردی به شمار می آیند. علاوه بر این، نتایج حاصل تفاوت معناداری را در جهت گیری مذهبی و هویت فردی بین دختران و پسران نشان داد؛ دختران نمرات بالاتری را نسبت به پسران در مقیاس جهت گیری مذهبی داشتند. همچنین، دختران در مقایسه با پسران هویت فردی شکل یافته تری را نشان دادند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطة تصور مثبت و منفی از خدا با عزّت نفس و سلامت روانی انجام شد. در این پژوهش، 300 دانش آموز دبیرستانی از رشته های تحصیلی گوناگون با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و به پرسش نامة تصور از خدا، پرسش نامة عزّت نفس کوپر اسمیت و پرسش نامة سلامت روانی (G.H.Q.28) پاسخ دادند. داده ها با شاخص های آماری همچون «همبستگی»، «واریانس چند متغیری» و «رگرسیون گام به گام» تحلیل شدند. نتایج نشان داد بین تصور مثبت از خدا با سلامت روان و عزّت نفس، همبستگی مثبت وجود داشت. همچنین نتیجة آزمون «رگرسیون گام به گام» نشان داد اولین عاملی که سهم تعین کننده ای در پیش بینی سلامت روان دارد عامل عزّت نفس و دومین عامل تصور منفی از خداست.

مقدمه: رفتارهای مخاطره آمیز را به عنوان رفتار هایی که با بعضی از نتایج نامطلوب همبسته هستند تعریف می کنند و نوجوانی دوره مهمی برای شروع رفتارهای مخاطره آمیز است. نوجوانان به موقعیت های مخاطره ای تمایل دارند و در ایران آسیب های اجتماعی عمده و درحال گسترشی وجود دارد. این مطالعه با هدف بررسی ترتیب اولویت عوامل موثر بر رفتارهای مخاطره آمیز نوجوانان وکمک به دقت تصمیم گیری های مربوط به کاهش رفتارهای مخاطره آمیز و همچنین بررسی نقش جنسیت در تاثیر عوامل مذکور انجام شد.روش: این مطالعه از نوع همبستگی با استفاده از روش های نمونه گیری خوشه ای و هدفمند روی 316 دانش آموز شهر زاهدان در سال 1383-84 انجام شد. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه های پژوهشگرساخته رفتارهای مخاطره آمیز، عملکرد خانواده، ساخت خانواده، خویشتن داری و سبک دلبستگی بود. داده ها پس از جمع آوری با نرم افزار SPSS 15.5 و با آزمون های همبستگی و رگرسیون گام به گام تحلیل شد.یافته ها: ترتیب ورود متغیرها به الگوی پیش بینی رفتارهای مخاطره آمیز نوجوانان "کنترل در مقابل آزادی"، "خویشتن داری"، "کنترل به شیوه متقاعدسازی" و "حل اختلاف اعضای خانواده به شیوه متقاعدسازی" بود. ترتیب ورود متغیرها به الگوی پیش بینی رفتارهای مخاطره آمیز در دختران و پسران متفاوت بود.نتیجه گیری: کنترل به شیوه متقاعد سازی توسط والدین و تقویت خویشتن داری از مهم ترین اقداماتی است که برای کاهش رفتارهای مخاطره آمیز نوجوانان پیشنهاد می شود.

از آن جایی که محیط خانواده در شکل گیری کمال گرایی مثبت و منفی تاثیر به سزایی دارد، هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه کارآیی خانواده با کمال گرایی مثبت و منفی در دانش آموزان بود. 280 دانش آموز دختر دبیرستانی از پایه دوم و سوم به روش تصادفی خوشه ای انتخاب شده و با تکمیل مقیاس سنجش خانواده و کمال گرایی مثبت و منفی در این پژوهش شرکت کردند. روش پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی بود. نتایج نشان داد بین نمره کلی کارآیی خانواده و سه مولفه آن (نقش ها، حل مشکل و ابزار عواطف) با کمال گرایی مثبت،‌ همبستگی مثبت معنادار وجود دارد. هم چنین بین نمره کلی کارآیی خانواده و مولفه های آن (نقش ها و ابراز عواطف) با کمال گرایی منفی، رابطه منفی معنادار بدست آمد، به جز سازه حل مشکل که رابطه معناداری نشان نداد. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام که به تفکیک برای کمال گرایی مثبت و منفی انجام شد،‌ نشان داد دو سازه حل مشکل و ابزار عواطف برای کمال گرایی مثبت و نقش های خانوادگی برای کمال گرایی منفی، بهترین پیش بینی کننده می باشند. نتایج این پژوهش ضمن تایید تمایز کمال گرایی مثبت و منفی نشان می دهد در حالی که کمال گرایی مثبت در محیطی کارا پرورش می یابد وجود ویژگی های منفی در خانواده می تواند زمینه ای برای بروز کمال گرایی منفی باشد.

مساله تکوین هویت فردی از چالش های جدی جوامع امروزی است. در این میان، نقش مذهب در ساختار هویت هر فرد انکارناپذیر است. این پژوهش، با هدف بررسی رابطه بین جهت گیری مذهبی و هویت فردی و تعیین نقش این عامل در پیش بینی هویت پایدار انجام گرفت. نمونه آماری شامل 381 نفر (133 پسر و 248 دختر)، از بین دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب گردید. ابزار اندازه گیری، گزارش پرسش نامه خودشناسی بر اساس جهت گیری مذهبی اسلامی و پرسش نامه هویت شخصی بود. یافته های پژوهش حاکی از این است که بین جهت گیری مذهبی با هویت فردی، رابطه ای معنادار و مثبت وجود دارد (p<0.0005). برطبق نتایج این پژوهش، 23.9 درصد هویت فردی، بر اساس جهت گیری مذهبی قابل تبیین است. به گونه ای که هم زیر مقیاس اخلاق و هم زیر مقیاس عقاید و مناسک پیش بینی کننده های معنی داری در تعیین هویت فردی به شمار می آیند. علاوه بر این، نتایج حاصل تفاوت معناداری را در جهت گیری مذهبی و هویت فردی بین دختران و پسران نشان داد، دختران نمرات بالاتری را نسبت به پسران در مقیاس جهت گیری مذهبی داشتند. همچنین، دختران در مقایسه با پسران هویت فردی شکل یافته تری را نشان دادند.

طرحواره ها در احساسی که ما از خودمان داریم نقش محوری دارند، آنها دانش ما را در مورد خودمان و جهان شکل می دهند به نحوی که وقایع زندگی را بر اساس این باورها پیش بینی می کنیم (یانگ و کلسکو، 1994). در این پژوهش نگرش به ازدواج دو گروه افرادی که در همسر گزینی به فرایند تداوم طرحواره گرایش دارند و آنها که به جبران طرحواره گرایش دارند مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همیستگی است. نمونه مورد مطالعه از میان دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد به روش نمونه گیری طبقه ای نسبتی انتخاب شدند که شامل 191 زن و 116 مردمی باشند.شرکت کنندگان به پرسشنامه طرحواره های یانگ (SQ-SF) و پرسشنامه محقق ساخته همسر گزینی (MSI) پاسخ دادند. نتایج پژوهش حاضر نشان داد تفاوت معناداری در نگرش به ازدواج در افرادی که به فرایند جبران طرحواره گرایش دارند در مقایسه با آنها که به فرایند تداوم طرحواره متمایل هستند وجود دارد. این تفاوت در خصوص طرحواره های رهاشدگی، شکست، وابستگی، خودتحول نیافته، ایثار و اطاعت تایید شد.