جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گاهی در احادیث ائمهk سخن از شخصیتی با ویژگی‌‌هایی خاص است، ولی به صراحت نامی‌‌از او برده نشده و این امر باعث شده در طی اعصار، مصادیق گوناگونی برای آن شخصیت(چه بسا منظور ائمهk این مصداق‌‌ها نباشد) بیان شوند؛ از جمله آن می‌توان به «قائم» اشاره کرد. در طی دوران، مصادیق متفاوتی حتی از سوی ائمهk برای قائم بیان شده است. در این مقاله، سعی شده با جامع‌نگری به روایات مربوط، معنا و مفهوم کامل و مصداق اصلی قائم ارائه شود. مصادیق مختلف و علل صحت یا صحت نداشتن انتساب آنان به عنوان مصداق اصلی قائم یا به عبارتی دیگر، قائم اصلی(کسی که واجد تمام ویژگی‌‌های ذکر شده در روایات برای قائم باشد) بیان گردد. همچنین برخی از روایات هم‌خانواده در ریزموضوعات مطرح‌شده، مورد بررسی سندی و نقد محتوایی قرار گرفته‌اند تا میزان اعتبار روایت و موضوع سنجیده شود، با وجود اینکه کثرت روایات هم‌خانواده در یک موضوع که بر مطلب مشترکی دلالت می‌کند، حتی اگر متواتر لفظی نباشد، متواتر معنوی به‌شمار می‌رود؛ در نتیجه بیانگر اعتبار واعتماد به آن موضوع است. با توجه به روایات و معنا و مفهوم کامل «قائم»، امام زمان مصداق اصلی معرفی شده است، ادله و راهکار‌هایی برای تمییز قائم اصلی از غیر آن(دیگر قائم‌‌‌ها) در روایات ارائه شده است. در پایان، نقش شناخت معنا و مفهوم و مصداق قائم در شناخت دیگر روایات بیان شده است.

ائمه معصومین (علیهم السلام) و از جمله امام سجاد (ع)، با توجه به منصب مهم الهی که عهده دار بودند، در راستای حفظ، رشد و نمو اسلام و نیز هدایت مردم، تلاش های بسیار نموده اند. از جمله آن تلاشها، سخنان و احادیث فراوان است که با توجه به فعالیت های گسترده آنها، کثیرالحدیث بودنشان امری انکارناپذیر به نظر می رسد؛ ولی همانگونه که در تاریخ حدیث گزارش شده، گاهی افرادی جهت تضعیف شخصی، حدیثی جعل و یا از روی خطا و تدلیس تغییراتی در متن حدیث ایجاد کرده اند. در نتیجه مطلبی نادرست ارایه و به دست متاخرین رسیده و بر این اساس قضاوتهای نادرستی (بویژه از سوی خاورشناسان) ارایه شده است. نسبت به امام سجاد (ع) نیز، روایاتی با صفت «قلیل الحدیث» بودن جعل شده است. این مقاله در صدد بررسی و نقد این روایات و مبرا دانستن آن حضرت، از صفت «قلیل الحدیث» بودن با ارایه ادله گوناگون است.