جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم­ترین رویکرد­های نقش‌گرایی که در بررسی مطالعات ترجمه موردتوجه قرار گرفته، نظریه اسکوپوس است که توسط هانس ورمیر1در اواخر دهه هفتاد میلادی معرفی گردید. این الگو برخلاف دیگر دیدگاه­های ترجمه­ای که بیش‌تر بر نقش زبانی استوار هستند، بر نقشِ متن پای‌بند است. ورمیر در تفسیر رویکرد اسکوپوس، ابتدا به بیان مفاهیم بنیادی نظریه در قالب بسندگی متن در چارچوب تعادل، بحث انسجام در قالب انسجام درون‌متنی و بینامتنی، تحلیل فرهنگ و عناصر فرهنگی در ترجمه متن و موضوعیت تحلیل نقشی متن و بررسی عناصر و مفاهیم تأثیرگذار در متن (اطلاعاتی- بیانی و ترغیبی) می­پردازد. در این میان نهج‌البلاغه یکی از نمودهای آشکاری است که هر یک از سبک‌های مختلف بیانی از مثل‌ها، کنایه‌ها، مجازها و استعاره‌های مفهومی را شامل می‌شود. بیشتر این سبک‌ها و عناصر به جهت تقارن و نزدیکی به نظریه هدفمندی نقش‌گرایی ورمیرقابل بررسی هستند. لذا بررسی هریک از این عناصر در ترجمه بهرامپور از نهج‌البلاغه (1396) قابل‌بحث است. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی درصدد تطبیق ترجمه بهرامپور از نهج‌البلاغه (1396) با رویکرد کنش­محور مزبور است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که بهرامپور در ترجمه حاضر سعی کرده علاوه بر صراحت گویی، مفاهیم و نمودهای خاص متن را بنابر هدفِ متن مقصد بازتاب نماید.

یادگرفته­های هر شخص، خواه ناخواه در کلام و گفتارش انعکاس می­یابد و گفتار هر شخصی به تناسب بهره­گیری از منابع مختلف دستخوش تغییرات و تأثراتی است که متون و آموزه­های پیشین بر او دیکته می­کنند. شاعران نیز که همواره یک قدم از افراد دیگر در کشف نهان اشیا جلوترند، از این پدیده مستثنا نیستند؛ بلکه قصاید و اشعار شاعران به شکل بارزی، انعکاسی است از آموزه­های مختلفی که فراگرفته­اند. آموزه­های قرآنی دراین‏میان بخش وسیعی از پیش‏فرض­های ذهنی شاعران را شکل می‌دهد. در آثار مولانا نیز می­توان نمود عینی این آموزه­های اخلاقی قرآن را مشاهده کرد؛ از جمله در دیوان شمس که بخش وسیعی از آن را ابیات عربی تشکیل داده است. پژوهش حاضر بر آن است که نشان دهد چگونه مولانا معنایی عارفانه را با آیات بیان کرده است و برای تبیین این مسئله از روش تحلیلی و توصیفی بهره برده و با استناد به بینامتنی مضمون و لفظ این هم­تنیدگی مضامین آیات قرآنی را با کلام مولانا در غزلیات عربی­اش به تصویر کشده است. نتیجه این پژوهش در دو محور زیر خلاصه می­شود: نخست اینکه مولانا به دفعات زیاد، لفظ و مضامین آیات قرآنی را در غزلیات عربی به کار برده است؛ دوم آنکه تغییراتی ظریف در لفظ، معنا و موسیقی واژه­ها ایجاد کرده تا بهتر بتواند پیام مورد نظر خود را به مخاطبش منتقل کند.

بعثت پیامبر اعظم(ص) و نزول قرآن کریم، ب هتدریج باورها، جهان بینی و هنجارهای جامعه جاهلی را تغییر داد و آن را به سمت مفاهیمی والاتر و عمیق تر رهنمون ساخت. این تحول و انقلاب عقیدتی- اجتماعی، ناگزیر به مثابه پدیده ای اجتماعی- فرهنگی پیوند « زبان » نظام زبانی را نیز با دگردیسی عمیقی درگیر نمود؛ چراکه چندسویه و متقابلی با بافت اجتماعی و نظام های ارزشی جامعه دارد و هرگونه تغییر در چارچوب های فکری و عقیدتی جامعه با فهم نشانه های زبانی مرتبط است. یکی از وجوه شایسته توجه در تغییر نظام عشق) و مشتقّات آن رخ داد؛ =) « حب » ارزشی جامعه صدر اسلام، تغییر بنیادینی است که در مفاهیم به طوری که در قرآن کریم، دایره معنایی این واژه با مفهوم مستفاد از آن در دوره جاهلی، تغییر اساسی یافت. در هنجارهای ادبی- اجتماعی جامعه جاهلی به محبوبه های شاعران و اَبطال و « حب » محور همنشینی واژه آثار مسکن و کاشانه و دیار آنها محدود می شد و مفاهیم والا و چالش برانگیز اعتقادی، مورد توجه و عنایت رنگ اعتقادی- اسلامی به خود « حب » نبود؛ اما در رهیافت های معناشناختی قرآن کریم، حوزه معنایی گرفت و نظام دلالی آن، از حب و عشق زمینی به حب الهی و محبت چندسویه متعالی خدا- انسان تغییر جهت داد؛ به طوری که قرن هاست محورها و حدود حب الهی محلّ بحث اندیشمندان و چه بسا تکوین نحله های خاص عقیدتی نیز بوده است. مقاله حاضر با عطف توجه به این موضوع مهم، تلاشی است جهت بررسی تحول معناشناختی واژه حب و مشتقّات آن در قرآن کریم.

پژوهش حاضر تحلیل اشعار ابن‌هانی اندلسی از منظر دینی و عقیدتی است. ابن‌هانی، شاعر شیعه مذهب اندلس، زبان شعرش را در راه عقیده و مذهب خود به کار بست و از آن به عنوان ابزاری برای بیان عقاید مذهبی خود استفاده کرد. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که امامت رکن اصلی اصول عقیدتی تشیّع است و ابن‌هانی در بخش مدحی قصاید خود، به ذکر و تبین آن می‌پردازد. ارکان اصلی مطرح در باب امامت به این شکل قابل ترسیم است: 1. ضرورت شناخت امام؛ 2. علم به عالم غیب؛ 3. شفاعت امام؛ 4. رهبری جامعه؛ 5. عدالت امام؛ 6. ذات روحانی و فضایل ائمّة اطهار‰؛ 7. حقّانیت ائمّة معصوم‰ و تأیید آن‌ها در قرآن و دیگر کتب آسمانی؛ 8. ضرورت وجود امامان‰؛ 9. علم به تأویل آیات قرآنی. نگارنده از روش «توصیفی و تحلیلی» برای تبیین دیدگاه این شاعر در خصوص اصل امامت و اصول عقیدتی مربوط به آن استفاده کرده است.

عبدالعزیز بن سرایا الحلی ملقب به صفی الدین از شاعران بزرگ شیعی قرن هفتم است که در انواع قالب های شعری طبع آزمایی کرده است. از ویژگی های شعری او، روانی لفظ و زیبایی سبک است. او بعد از بوصیری، اولین کسی است که در بدیع شعر سروده و آن را در قالب یک فن درآورده است. حماسه های او شهرت بسیار دارد. علت کثرت اشعار حماسی در دیوان شاعر و شهرت آن، روحیه جنگاوری وی و نیز مرگ مظلومانه دایی اش بوده است. محور اصلی این حماسه ها، فخر به خود و قومش است. وی در حماسه ها و فخریاتش سخت تحت تاثیر متنبی است و در سایر مضامین نیز از شاعران گذشته تقلید کرده است. می توان گفت حماسه ها و فخریات شاعر از یکدیگر تفکیک ناپذیر است. شاعر در حماسه های خود از آیات و قصه های قرآنی بهره برده و تا حد زیادی مسائل مختلف جامعه آن روزگار را در شعر خود به تصویر کشیده است.این مقاله به بررسی و کنکاش در بخشی از دیوان او یعنی حماسه ها پرداخته است.

بدون شک معنای هر واژه ای در بستر واقعیت و فرهنگ زمان خود مشخص می شود و پویایی آن با گذر زمان پیش می رود. این قاعده سیر و تحول در واژه فتوت نیز صدق می کند، در واقع، فتوت و جوانمردی نمودی از خصوصیات اخلاقی است که محیط سوزان و خشک عرب در وجود بادیه نشینان نهادینه کرده است. نمود اولیه این واژه در شجاعت جلوه گر می شود و عربها، فرد شجاع و دلیر را می ستودند و بزرگ می شمردند و این امر همانطور که گفتیم مقتضای محیط زندگی عربها است و تعریف و تبیین معنای فتوت با توجه به محیط آنان صورت می گیرد. نمود دوم در صفت بخشش است، انسان بخشنده در نزد عربها از جایگاه والایی برخوردار است، زیرا قوام زندگی بیشتر ساکنان صحراء در زمان قحطی و خشک سالی است. علاوه بر این دو معنا، معانی دیگری نیز در طول زمان بر این واژه افزوده شد و به شکلی در آمد که حقیقتا می شد واژه جوانمرد را برای کسی که دارای آن ویژگی ها بود، اطلاق کرد، این ویژگی ها عبارتند از: صبر و بردباری، وفای به وعده، حمایت از ضعیف.از آنجایی که در دوره جاهلی، بعضی از افراد نماد و تمثیل واژه ای به شمار می آمدند، مانند حاتم در جود و بخشش، السموال در وفاداری، عنتره در فتوت و شجاعت و عمروبن کلثوم در حمایت از حریم قوم، لذا در این نوشتار سعی بر آن بوده تا با نگاهی تحلیلی و بررسی محتوایی دیوان عنتره، معنا و روح واژه فتوت و دلالت بیرونی آن تعیین گردد.