جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیرونی یا وارونه­­ گویی از شیوه­­ های برجسته آشنایی­ زدایی ادبی است که در آن مفهوم رویدادها در ژرفنا و سطح با یکدیگر تفاوت دارد. جستار پیش ­رو کوشیده تا به روش تحلیل محتوا و دقت­نظر در مضامین قرآن کریم به­مثابه یک متن ادبی، بن­­مایه­ها و نشانه­­ های پیدا و پنهان آیرونیک را در آن شناسایی، دسته­بندی و تحلیل نماید. از این رهگذر کوشش شده به این پرسش پاسخ گوییم که کاربست مفهوم آیرونی (بالاخص طعنه طنزآمیز) در متن این کتاب مقدس، چه نتایج مضمونی و اغراض ادبی در پی دارد. قرآن کریم به­عنوان متن گفتاری، با توجه ویژه­ای که به مقوله فرهنگ دارد، در راستای باورپذیری تعالیم و نیز جذب مخاطبان خود، از این تکنیک زبانی و شیوه گفتار ادبی سود جسته­است. قرآن با تکیه بر عناصر آیرونی، توانسته جلوه هنری خود را تا آستانه متنی ادبی-فرهنگی تعالی بخشد. پژوهش حاضر بر آن است تا نشان دهد گونه­های متعدد و متنوع آیرونیک در نص قرآن کریم، در گستره­ای فراتر از یک شگرد بلاغی یا هنری مطرح شده و غرض غایی آن، نه فقط پیدایی آیرونی؛ بلکه ایجاد تنبّه و آگاهی نسبت به مضامین و معارف اخلاقی است که دست­­مایه ایجاد ایماژهای آیرونیک ادبی شده­است. بر همین اساس از میان ایماژهای آیرونیک که متن قرآن کریم از آن بهره­مند شده، مواردی مانند: تعریض به وحیانی نبودن قرآن، پرهیز از تکبر، عبور شتر از سوراخ سوزن، خفه کردن بداندیشان به دست خودشان، اندام پوشالی منافقان و نیز شکستن بتها، در راستای تبیین جلوه­­های بلاغی این شیوه نقد ادبی و کاربست آن در تاثیرگذاری متن قرآن، تبیین و تحلیل موضوعی شده­است.

اگرچه مسلمانان در زمان پیامبر گرامی (ص) از وحدت خاصی برخورداربودند و عظمت مقام رسالت و مرجعیت مسلّم او برای پیروانش مانع از بروز دوگانگی بود ولی پس از درگذشت آن حضرت شکاف میان امت اسلامی پدیدار گشت وآن وحدت و ایثار جای خود را به جدال و نزاع کلامی بر سر عقاید داد. فهم و تفسیر متفاوت پیروان آن حضرت از دین اسلام باعث به وجود آمدن فرق و مذاهب مختلف گردید. در این بین حدیث افتراق بر اختلاف میان فرق دامن زد چراکه تنها یک فرقه را ناجیه می داند و دیگر فرقه ها را گمراه و هلاک؛ لذا هر مذهب در صدد است مذهب خود را دین اسلام ناب بداند و به تعبیر دیگر عین دین بخواند .کتاب الفرق بین الفرق از آثار مهمی است که مؤلف آن عبدالقاهر بغدادی به بیان آراء و عقاید فرقه ها پرداخته و با استناد بر حدیث افتراق، فرقه اهل سنت و جماعت را فرقه ناجیه و دیگر فرقه ها را هالکه می داند. در این جستار کوشیده شده که با تکیه بر الگوی خود و دیگری در مطالعات فرهنگی به بررسی ارتباط میان فرقه ها پرداخته تا روشن شود که بغدادی در این اثر چگونه چهره ی خود (فرقه ناجیه) و دیگری (دیگر فرقه ها) را ترسیم می کند و چه شکل رابطه ای میان آن دو متصور است؛ رابطه ای که دیگری در آن پذیرفته یا طرد می شود.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.