جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از اساس بنیادین یک اثر ادبی شخصیت های موجود در آن می باشند. خلق شخصیت های داستانی با شرایط جامعه و موانع فرهنگی موجود در آن ارتباط تنگانگی دارد و پیرو تحولات اجتماعی که نوع بشر دچار آن می شود شکل می گیرد. هر زمانه ای، به فراخور حال خود و باورهای ذهنی موجود، یک نوع قهرمان خاص را می طلبد. انسان عصر حاضر انسانی است با ذهنی پریشان و روحی آزرده از لطمات جنگ ها، فروپاشی ارزش ها و حاکمیت جامعه نظام مصرفی، پس بدیهی است که دیگر با شخصیت های ادبی مرسوم مانند قهرمان های رمان های بالزاک همذات پنداری نمی نماید. امروزه، شخصیت های داستانی به دلیل آشفتگی ذهنشان تبدیل به اشباح اندک فردیت یافته ای شده اند. محو شدن قهرمان از عرصه رمان و تبدیل شدن او به وجودی نامشخص از خصیصه های شاخص جریان ادبی رمان نو در فرانسه می باشد. در آثار گلشیری نیز، شخصیت ها مکان تجلی احساسات غالب این دوران شده اند: تشویش، ناتوانی، شکست، پوچی و تنهایی. در اینجا کوشیده ایم شباهت های بسیاری را که در شیوه پرداختن به شخصیت داستانی بین آثار نویسندگان فرانسوی رمان نو و نوشته های هوشنگ گلشیری وجود دارد، نمایان سازیم.

مضمون اصلی همه آثار مولانا عشق است. عشق جوهر اصلی و کلید دیوان شمس، مثنوی معنوی و تنها سرچشمه نور، معرفت و شناخت است. مولانا که در تمام زندگی اش در جستجوی یکی شدن با خداوند بوده، عشق را تنها راه رستگاری می داند. اگر در طی قرن های متمادی،عقل و تفکر مدعی کشف اسرار جهان بوده اند، مولانا اصل وجود را در عشق می یابد. از این روست که فقط در دیوان شمس می توان در حدود پنج هزار بیت را یافت که در مورد عشق، این ((اصطرلاب اسرار خدایی)) که با هیچ چیزی مگر با خود عشق نمی توان آن را تعریف کرد سخن به میان می آورد.از نظر مولانا عقل پس از عشق در جهان ظاهر می شود. از آنجایی که عقل محدود است، در مرگ چیزی به جز پوچی نمی یابد ولی عشق در مرگ یکی شدن با معشوق، با خداوند، را می بیند. با این همه مولانا اشکال عقل را نفی نمی کند. جایگاه عقل و به خصوص عشق در آثار مولانا کجاست؟ برای پاسخ به این پرسش، این مقاله پژوهشی است در افکار مولانا از ورای دریای ابیات این شاعر بزرگ عرفانی.

جستجوی گنج همواره به عنوان یکی از درونمایه های اصلی بسیاری از روایات ادبی مطرح بوده و مطالعات فراوانی که در زمینه محتوای عرفانی یا اسطوره ای آثار ادبی صورت گرفته موید همین مهم است. در واقع پرداختن به درونمایه گنج، خواه به شکلی بدیهی، خواه به طور مضمونی، یکی از محورهای اساسی روایات ادبی بوده و به راحتی نمی توان آن را نادیده گرفت. به علاوه این درونمایه همواره به عنوان یکی از سرچشمه های غنی تحلیل های ادبی شمرده شده است. مقاله حاضر به طرح این مهم می پردازد که چگونه جستجویی اسطوره ای موجب پدید آمدن ابعاد عرفانی در روایت می شود. از اینرو، در این مقاله تحلیل گستره درونمایه گنج و جستجوی آن در دو روایت، جوینده طلا اثر ژان ماری گوستاو لوکلزیو و جوینده گنج در مصر اثر مولانا با رویکردی تطبیقی مورد توجه نگارنده قرار گرفته است. این اسطوره بنیادین تنها روایت سفری طاقت فرسا جهت دستیابی به گنج نیست بلکه از ورای آن به نیاز انسان در جهت یافتن ریشه ها، ذات و اصالت خویش نیز می باشد.

قبل از هر چیز، کویر فضایی است که از لحاظ جغرافیایی دارای شرایط آب و هوایی خشک و کم آب است. و با همین عنوان معرف مکانی ایده آل و مناسب برای شکوفایی خلاقیت ادبی می شود. کویر مکانی واقعی و در عین حال ذهنی است که تبدیل به جولانگاه خیال می شود. در پهنه گسترده فضایی تهی و بی انتها، ذهنیت خود را آزادانه به معرض نمایش می گذارد. با این حال نمی بایست تشویش ناشی از گستردگی کویر را نادیده گرفت. تنها پویایی خیال است که با به ارمغان آوردن تسلی و قوت قلب برای ماجراجویانی که مبارزه عینی با گستره های بیابانی را به جان خریده اند، قادر به پاسخ گویی به این حس نگرانی و اضطراب است. چنین رابطه ای به وضوح نزد نویسنده ایرانی، علی شریعتی، به چشم می خورد که در کتاب خود با عنوان کویر، با ظرافت و ریزبینی یک ادیب و حتی یک شاعر، به مضمون بیابان می پردازد. در این مقاله سعی بر آن داریم که در اثر شریعتی، نمونه هایی را بازیابیم که به ما در ارایه انواع پیوندهای بین خیال بشری و کویر، یاری می رسانند.

حجم گرایی حرکتی نو در شعر معاصر ایران است. نام این حرکت از نام یداله رویایی جداشدنی نیست. در واقع رویایی نه تنها پایه گزار بلکه بهترین نماینده این شعر است. مفاهیمی چون حرکت ذهنی، پاره فضا، علت غایی، ضلع سوم، نادیدنی و غیره که بر تفکرات فلسفی و به ویژه پدیدارشناختی شاعر بنا شده اند به بوطیقایی شخصی تعلق دارند که از شعر شاعر نه تنها شیوهای زبانی برای خلق تصاویر شاعرانه می سازند بلکه فضای شعری را به مکانی برای شناخت جهان مبدل می کنند. مقاله حاضر تلاشی است برای بررسی این مفاهیم با استفاده از مثالهایی برگرفته از این شیوه شعری جدید.