جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ثصه یوسف یکی از عرصه های مناسب برای شکل گیری تاویل ها و استنباط های صوفیانه است. در این قصه، عمیق ترین ویژگی های سرشت بشری چون عشق و نفرت، هجران و وصل، هوی و هوس، کینه و شفقت و... در سطوح مختلف حضور دارند. گاهی وقایع مطرح شده در این قصه بر معانی و مفاهیمی فراتر از ظاهر و صورت واقعه دلالت می کند، و همین ویژگی دست مایه عارفان صاحب ذوق گشته است.میبدی، مولف معروف ترین تفسیر بر مذاق صوفیانه، در «النوبه الثالثه» نگاه عرفانی و هنری به آیات قرآن و قصص پیامبران دارد، و آن ها را به یاری رموز و تاویل های صوفیانه تفسیر کرده و در این میان، قصه یوسف، آیینه تمام نمای این نوع نگاه به آیات قرآن و قصص پیامبران است. پیش از میبدی، محمد بن زید طوسی در سال های 470-460 هجری قمری در الجامع الستین للطایف البساتین اختصاصا به تفسیر سوره یوسف پرداخته است و با تفسیر میبدی همانندی هایی دارد.مساله اصلی این مقاله، مقایسه و تحلیل اشارات و لطایف عرفانی قصه یوسف در کشف الاسرار ابوالفضل میبدی و جامع الستین محمد بن زید طوسی است.

هدف مقاله حاضر بررسی شروح فصول الحکم و ارایه معنی حضرات خمس و تقسیمات و بیان نظریات شارحان مختلف و همچنین موارد اختلاف و متشابه آنهاست. در این باره، با بررسی بیش از سر شرح مختلف فصوص الحکم این موارد نشان داده شده است: آنجایی که حضرات خمس یک اصطلاح بیش نیست، اما اهل کشف و تحقیق، در تقسیم آن یا از راه تقلید و یا نوآوری نظر داده اند، در مجموع، مراتب کلی هستی را که محل تجلی و ظهورات حق است، «حضرات» نامیده اند که برخی تعداد آن را پنج و برخی دیگر شش گفته اند، نتیجه اینکه حضرات خمس اصطلاحی است که در متون عرفانی، به خصوص در شروح مختلف آثار ابن عربی دیده می شود که البته نامگذاری هر یک از حضرات در بین تمام شارحان همسان نیست؛ هر یک بنا بر آگاهی و ذوق خود آن را تقسیم بندی کرده اند در پایان نیز جدولی برای دسترسی اجمالی به آن ارایه شده است.