جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بین روساخت نحوی یک اثر یا قطعه زبانی با اندیشه و طرح ذهنی صاحب آن رابطه ای تنگاتنگ وجود دارد. ساخت نحوی یک اثر بی تاثیر ازساخت معنایی آن نیست، به طوری که می توان با دقت و تامل در روساخت تا حدودی به اندیشه و نیت آفریننده آن روساخت پی برد. هر طرح ذهنی و ساخت معنایی نمی تواند در هر قالب و توالی نحوی ظاهر شود و صراحت و رسانگی لازم را داشته باشد و این حکایت از نظام مندی دستگاه زبان دارد. حتی یک دستگاه بسیار جزیی از دستگاه دستوری زبان به نام «مطابقه»(concord)  نیز از این حقیقت مستثنا نیست. به همین دلیل است که دستگاه مطابقه موجود در آثار زبانی تحت یک الگو و طرح واحد و ثابت تعریف نمی شود و هر اثر یا قطعه زبانی می تواند دستگاه مطابقه مخصوص به خود داشته باشد. لذا برای زبانی مثل زبان فارسی نمی توان یک طرح یا الگوی واحد از دستگاه مطابقه ارایه داد. در این مقاله نویسنده با بررسی دستگاه مطابقه کتاب «فرار از مدرسه» استاد زرین کوب و مقایسه آن با طرح موجود از دستگاه مطابقه زبان فارسی به این نکته مهم پرداخته است.

اطناب یکی از ارکان متون نثر فنی و مصنوع است، از این رو در کتاب دره نادره نقشی بسزا دارد. میرزا مهدی خان استرآبادی (فو 1175 هـ.ق) در این اثر نادر سعی دارد تا با بهره گیری از انواع شیوه های سخن پردازی از جمله اطناب علاوه بر نوشتن تحولات عصر نادرشاه (فو 1160 هـ.ق)، از سوی مهارت خود را بر فن انشا و شیوه های منشیانه و از دیگر سو تسلط خود را مفردات و مترادفات در زبان عربی و اسالیب نگارش نشان دهد. این پژوهش سعی دارد ضمن بررسی و طبقه بندی شیوه های اطناب در دره نادره به تبیین این شیوه در نثر فنی کتاب بپردازد.نتیجه این تحقیق نشان می دهد که نه تنها اطناب موثرترین شیوه برای بیان مطالب در کتاب مذکور است، بلکه با استفاده از این شیوه آشکار می گردد که فنون و صنایع ادبی و تناسبات لفظی و معنوی متناسب با مقتضی حال، چگونه می تواند در انتقال پیام موثر باشد.

ایهام یکی از شگردهای زبانی است که در آن گوینده از واژه یا عبارت و جمله ای در کلام استفاده می کند که به جهت پیوندی که با دیگر اجزا و سازه های کلام دارد، چند معنا را به ذهن متبادر می کند. در این مقاله از این ترفند و شگرد شیرین هنری و انواع و اقسام آن بویژه انواع آن در محدوده عبارت و جمله در شعر حافظ سخن رفته است. هم چنین ایهام از نوع تصویر به عنوان مبحثی نو در این تحقیق بر مبنای شعر حافظ ارایه شده است. حافظ با توجه به دانش ژرفی که به زبان فارسی داشته است از این شیوه استفاده بجا، مناسب و اعجاب انگیز کرده است و اگر سبک او را سبک ایهام می خوانند از این روست. در شعر او غزلی نمی توان یافت که دارای ایهام نباشد. حافظ در این شگرد هنری نوآوریهایی دارد که سعی شده است در این مقاله ارایه گردد.