جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موسیقی یکی از زیباترین و لطیف ترین هنرها و وسیله ای برای نشان دادن احوال درونی و احساسات آدمی است و با توجه به این که شنیدن الحان خوش، لازمه کمال روح بشری است، بسیاری از بزرگان جهان در آثار خود از این موهبت الهی بهره فراوانی برده اند. سعدی (606- 692 یا 694؟ هـ . ق) یکی از این سخنوران است که با پرداختن به موضوع آهنگ و موسیقی و نام بردن از ابزار آن، نشاط، شور و شعف را لازمه پویایی جامعه می داند، اما از آن جا که تاریخ حیات وی مقارن با یکی از اسفناک ترین ادوار تاریخ ایران، یعنی حمله خونبار مغول است، این امر بازتاب های خود را در کلام نویسندگان آن دوره از جمله شیخ اجل می گذارد. در مقاله حاضر نشانه های این فتنه بزرگ را در موسیقی و به کارگیری سازها توسط سعدی مورد بررسی قرار می دهیم.

گستره طنز به سبب آن که به زندگی و اجتماع نظر می افکند دارای محدودیت مشخصی نیست و هر آنچه را که در مرز این دو مقوله می گنجد در بر می گیرد. از این رو می تواند به انواع مختلفی اعم از تربیتی، اخلاقی، سیاسی و ... جلوه گری نماید. اما در این میان، عدالت و ریا همواره از موضوعات محوری آن است، خاصه وقتی منادیان عدالت، خیر و سعادت دنیا و آخرت، خود متعهد به معیارهای اخلاقی مناسب نباشند. بنابراین بسیاری از سخنوران طنزپرداز به عنوان روشنفکران عصر خویش به نقد اعمال این عاملان در آثار خود پرداخته اند. سعدی (606– 691؟ هجری قمری) یکی از این بزرگان است که چون جامعه شناسی آگاه قرنها پیش از مشروطه و دوره باروری نقد اجتماعی به طنز سیاسی توجه خاصی نشان می دهد و در بیشتر کلام خود به بررسی رفتارهای مردان عدالت، سیاست و دیانت می پردازد. در مقاله حاضر گلستان و بوستان سعدی را از این منظر مورد بازبینی قرار می دهیم.