جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اکبر رادی از نمایشنامه نویسان نام آشنای ایرانی است که در پردازش آثار هنری خود از سبک، زبان و بیان ویژه ای برخوردار است. از دیرباز، او به واقع گرایی در ادب نمایشی نام بردار بوده؛ اما گاهی نیز در طرح دیدگاه های اجتماعی خود، از زبان و بیان نمادین بهره برده که برایند آن، خلق تیپ ها و فضاهای نمادینی است که با وجود ملموس و واقعی بودن، می توانند نمونه ای برای تیپ های مشابه و شرایط همسان باشند. از این رو، برخی آثار رادی تن به تاویل های گوناگون می دهند و می توان از رویکردهای مختلف به آن ها نگریست. ازجمله آثار رادی که از چنین قابلیتی برخوردار است، نمایشنامه «از پشت شیشه ها» ست. در این اثر، رادی با به کارگیری صنعت های مدرن، کوشیده است تا چالش بی امان و آشتی ناپذیر روشن فکر امروز را با جریان نوگرایی بی ریشه به نمایش درآورد.در این پژوهش، تلاش شده است تا شگرد رادی برای بیان نمادین دیدگاه هایش در نمایشنامه یادشده واکاوی شود. نتیجه پژوهش نشان می دهد، نویسنده این بیان نمادین را با پردازش شخصیت زن و وانهادن نقش اساسی روایت بر دوش او خلق کرده است. در این روایت، نویسنده با به کارگرفتن شگرد قرینه سازی، دو تیپ زن را در کنار و در اصل، در برابر هم قرار داده است؛ یکی، زنی است متجددماب با تجددی بی اصالت و دیگری، زنی معمولی از نوع امروزی آن با همان دغدغه های فکری و روانی. از این دیدگاه، هر یک از شخصیت ها، به ویژه زنان نمایشنامه، می توانند نماینده یک تیپ یا مرام فکری و فرهنگی خاصی باشند که در فضای اثر، در کنار هم نقش آفرینی و در اصل، طرح دیدگاه می کنند.

رنگها از عناصر برجسته دیداری است که در طول تاریخ در بازنمود باورها و پنداشت های آدمی نقش مهمی داشته است. بسیاری از هنرمندان با بهره گیری از ویژگیهای رنگهای گوناگون، خواسته های درونی خویش را در رنگها بازتابیده و از زبان رنگها رازهای خود را باز گفته اند.فردوسی توسی ـ سخنسرای توانای ایرانی ـ نیز در شاهنامه عظیم خود با هوشیاری و هنرمندی از این امکان شایسته بهره جسته است.در شاهنامه فردوسی ،4197 بار عنصر رنگ مورد توجه قرار گرفته که 73/32% از آن مربوط به رنگ سیاه و سپید و 27/67% آن شامل رنگهای دیگر است.میزان کاربرد رنگ سرخ در شاهنامه پس از سیاه و سپید با 468 بار تکرار در جایگاه سوم قرار دارد و اغلب، مفهوم نمادین مرگ و زندگی را باز می تابد و در بسیاری اوقات با باورهای اسطوره ای ملتهای دیگر نیز همانندی دارد.   مفهوم رنگ زرد 313 بار در شاهنامه به کار رفته است. پادشاهان اساطیری شاهنامه را فروغی درخشان نورانی می کند. آنها تاج و تخت زرین، قصر زرنگار و کفش زرینه دارند. برجسته ترین ارتباطی که میان این رنگ در اسطوره های شاهنامه و اساطیر ملتهای دیگر وجود دارد، نقشی است که رنگ زرد در لباس عروسان و کفن مردگان دارد. رنگ بنفش و رنگ سبز نیز با جلوه هایی نمادین از رنگهای پرکاربرد در شاهنامه فردوسی است.در این مقاله شیوه رفتار شاعرانه فردوسی با رنگهای یادشده بررسی و با یادکرد نمونه هایی توضیح داده شده است.

عنصر رنگ از عناصر ویژه ای است که می توان از طریق شناخت ویژگیها، خاصیتها و تاثیرات آن، از روی بسیاری از رمزها پرده برداری کرد و به رازهای پنهان بسیاری از پدیده ها دست یافت. در شاهنامه فردوسی 4197 بار عنصر رنگ مورد توجه قرار گرفته است. از این تعداد 3267 مورد ازنظر مفهومی نیز بیانگر معنای رنگ است. واژه های رنگی شاهنامه را در 18 دسته می توان جای داد. 67.27 درصد از رنگهای به کار رفته در شاهنامه مربوط به رنگهای بی فام (سیاه، سپید، تاریک، روشن، تیره، درخشان و ابلق) و 32.73 درصد مربوط به رنگ واژه های فامی (سرخ، زرد، سبز، بنفش و…) است. چنانچه به معنای نمادین رنگها توجه شود، پرده از روی بسیاری از رمزهای رنگین شاهنامه و ارزشهای هنری آن برداشته می شود و پیوند این متن حماسی با اسطوره ها و باورهای ملل دیگر آشکارتر می گردد. در این مقاله از میان رنگهای گوناگون شاهنامه، چگونگی استفاده فردوسی از رنگهای سیاه و سپید و ویژگیهای آن در شاهنامه بررسی شده است.

رمان هم نوایی شبانه ارکستر چوب ها نوشته رضا قاسمی، از آثار برجسته معاصر در حوزه داستان نویسی است. مهمترین ویژگی این رمان به کارگیری نوعی خاص از راوی غیرقابل اعتماد است. بیماری های روانی یداله، راوی رمان، باعث ایجاد ابهام و مبنای شگردآفرینی روایی رمان است. نوع راوی و شیوه روایتگری او نیز تاثیر زیادی بر دیگر عناصر داستان نهاده است. در این مقاله ویژگی های راوی و تاثیر شیوه روایت او بر دیگر عناصر داستان بررسی شده است. همچنین پیوند راوی با عناصر ابهام زای داستان تحلیل قرار شده است تا برخی از ابهام های رمان تبیین و یا رمزگشایی شود. این بررسی نشان می دهد که درک این رمان و رمان هایی مانند آن، بدون شناخت راوی و شیوه روایتگری آن امکان پذیر نیست.

کانون توجه این مقاله، ترکیب ویژه ای از مرگ اندیشی و فرهنگ شناسی در آثار داستانی صادق هدایت است. بازپردازی شیوه های مختلف تدفین و سازه های گورستانی، به یاری دانش باستان شناسی و مردم شناسی و برحسب فرهنگ، تمدن، سنن، آیین ها و مناسک مختلف، نشان دهنده درنگ شایسته او در این گونه باورهاست. هدایت در داستان پدران آدم، روایتگر مرگ یک انسان - میمون و در داستان های تاریک خانه، بوف کور، تخت ابونصر، آفرینگان و آخرین لبخند، به ترتیب، روایتگر مرگ انسان عهد سنگ، عهود فلزات و آهن و دوران های پس از آن، از جمله زمانه پادشاهان کیانی و نیز دوران معاصر است. این روند حتی تا دوران نادیده بشر هزاران سال بعد نیز ادامه می یابد. بر پایه این پژوهش شاید بتوان از نظمی تسلسل یافته در داستان های صادق هدایت سخن گفت که روی کردی تاریخ مدار را دنبال می کند.