جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ما در این مقاله ضمن بررسی انتقادات مشهورتر کواین به منطق موجهات، تلاش می کنیم نشان دهیم که سوای ابعاد سمنتیکی مخالفت کواین با منطق موجهات، می توان دیدگاه او در معرفت شناسی را به مثابة لایه ای عمیق تر برای رد و طرد منطق موجهات در نظر گرفت، گرچه خود کواین تصریحی به این نحوة انتقاد از منطق موجهات نکرده است. در این میان اشاراتی به نظرات کریپکی، که یکی از جدی ترین مدافعین منطق موجهات است می کنیم و بر این باوریم که آرای کواین و انتقادات او به منطق موجهات را در تقابل با آرای کریپکی بهتر می توان فهمید.

دستاوردهای زبان شناختی معاصر، تفسیر ساختاری قرآن کریم را وارد مرحله جدیدی کرده است. دستور نقش گرای نظام مند هلیدی مهم ترین نظریه زبان شناسی متن در حال حاضر مورد توجه بسیاری از زبانشناسان است. هدف این نوشتار، آشنا ساختن مفسران و قرآن پژوهان با روش های جدید زبان شناسی به ویژه دستور نقش گرای نظام مند هلیدی در حوزه فهم متون دینی است. نگارندگان در این پژوهش، با بهره گیری از نظریه زبان شناختی هلیدی، سوره کوثر را تفسیر نموده اند و با استفاده از ابزاری چون بافت و متغیرهای بافتی، فرانقش تجربی و ساختار تعدی، فرانقش بینافردی و ساختار وجهی، فرانقش متنی و ساختار صوری و اطلاعاتی متن، نکات معناشناسی جدیدی را درباره سوره کوثر به دست داده اند.

---

این مقاله، پس از بیانِ مختصر چند نکتۀ مقدماتی در خصوص ماهیت و نوع صورت‌بندی مسئلۀ واقع‌گرایی/ناواقع‌گرایی، ابتدا به شرح و مقایسۀ دو نوع از انواع ناواقع‌گرایی دینی یعنی دیدگاه‌های دان کیوپیت و دی. زی. فیلیپس می‌پردازد. مستمسک کیوپیت برای ناواقع‌گرایی نوعی خوانش از آرای فلاسفۀ مدرن (خصوصاً نیچه) و عزیمتگاه فیلیپس به سمت ناواقع‌گرایی فلسفۀ زبان متأخر ویتگنشتاین بوده است. بر اساس این مبادی، ناواقع‌گرایی این دو در پیوند با نفی متافیزیکی‌اندیشی و نوعی از نسبیت‌گرایی قرار گرفته و به هنگام مواجهه با حوزۀ دین سبب رد سویه‌های نظری دین و اصالت‌بخشی به جنبه‌های عملی و پراتیک آن شده است. پاسخ پُل بدام به عنوان یک واقع‌گرا متوجه همین نکتۀ اخیر بوده و کوشیده است نشان دهد که انجام دادن اعمال و مناسک دینی در غیاب جنبه‌های مفهومی و نظری ممکن نیست، و واقع‌گرایی در مورد متعلَّق عبادات عنصری اساسی است. در انتهای مقاله، تلاش شده تا ضمن نقد این انواع از ناواقع‌گرایی بحران‌های آن برجسته شود. همچنین نحیف بودنِ واقع‌گرایی بدام مسئلۀ دیگری است که بدان اشاره شده است.

از مسائلی که در عرفان اسلامی و بیانات اهل معرفت مورد توجه واقع شده، مسئله چگونگی ظهور حق تعالی در مراتب تعینات است؛ یعنی چگونه حق جلّ و علا از مرتبه کمون به مرتبه ظهور رسیده است. آنچه این مقاله به بررسی آن پرداخته، این است که این امر از آن مرتبه ای که هیچ نحو تعینی از خود ندارد، چگونه به مرحله ای می رسد که برای ما قابل مشاهده می گردد. همّ اساسی این پژوهش، توضیح بسامان و تبیین نظام مند نظر مشهور از اهل تحقیق است که در نهایت، بدین قرار قابل عرضه می باشد: در تعینات ذاتی، مانند تعین اوّل، ظهور از آنِ حق بوده، هستی حقیقی از اوست و در تعیناتی که در دایره فیض مقدس است، خلق ظهور داشته و حق باطن است؛ یعنی خلق حجاب حق است و اگر حجاب خلق برداشته شود، هستی حق ظاهر می گردد.

شخصیت رستم در شاهنامه و ایندرا در ریگ ودا -کتاب مقدس هندی ها  -آن قدر به هم شباهت دارد که هر دو در یک پژوهش کنار هم مقایسه و تحلیل شوند. این پژوهش با طرح شباهت ها در وظایف، اعمال و شخصیت هر دو اسطوره و با ذکر شواهدی از هر دو کتاب می کوشد این نظریه را تقویت کند که رستم دگردیسی/تغییر یافته ایزد ایندرا است، ایندرا که زمانی مورد ستایش هر دو قوم آریایی هند و ایران بود، در سال های بعد در ایران با عبور از صافی دین زردشت - که مجالی برای چند خدایی باقی نمی گذاشت - به شکل پهلوانی درآمد. نگاهی دقیق به رفتار و ویژگی های رستم در شاهنامه همان شخصیت ایزدی او را که هنوز در هند ایندرا نامیده می شود، به ذهن می آورد. در این پژوهش به سی مورد از این شباهت ها اشاره می کنیم.

در این پایان نامه ابتدا به تاریخچه مختصر فرقه های اسلامی از جمله معتزله و اشاعره و کیفیت پیدایش آنان اشاره می شود. آنگاه مفاهیم جبر، تفویض، اراده و طلب نفسی مورد ارزیابی قرار می گیرد. در ادامه ادله عقلی و نقلی معتزله و اشاعره در مورد اثبات جبر و اختیار و پاسخ امام خمینی به آنان مطرح شده و سرانجام مذهب حق (امر بین الامرین) تبیین گردیده است. شبهات موجود در این زمینه از جمله: شبهه تسلسل اراده، شبهه جبر مادی و شهبه تنافی اختیار انسان با برخی آیات و روایات مورد تحلیل واقع شده است. نویسنده در تبیین نظریه متکلمان امامیه در مورد اختیار یا امر بین الامرین، این نظریات را به سه دسته تقسیم می کند: 1- دادن توانایی بر انجام نیکی ها که طبق آن خداوند نه مردم را به گناهکاری وا می دارد و نه کارها را یکسره به آنها واگذار می کند بلکه در عین اینکه آنان را به انجام کار خیر فرمان می دهد با وضع قوانینی آنها را از کارهای بد باز می دارد؛ 2- انسان در کارهای خود علتِ نزدیک و خداوند علتِ دور است و اراده انسان و قدرت خداوند در طول هم قرار دارند؛ 3 – کارهای آدمی، معلول قدرت خود او و یاریِ خدا است. از دیدگاه نویسنده امام خمینی جبر و تفویض مطلق را رد کرده و مسلک امر بین الامرین - با تبیین مذکور - را می پسندد.

حدیث بساط جریان شگفت انگیز سیر فضایی علی (ع) با فرش پرنده است که در معیت جمعی از اصحاب پیامبر (ص) از جمله ابوبکر و عمر صورت گرفته است. این سفر برای اثبات برتری و ولایت علی (ع) بر دیگران، در زمان پیامبر (ص) از مدینه تا غار اصحاب کهف انجام شده است. در همه روایات به جز روایت ثعلبی، اصحاب کهف فقط به سلام علی (ع) پاسخ می گویند، و از پاسخ گویی به دیگران سر باز می زنند. در این نوشتار، ضمن ارایه شبکه روایی حدیث بساط، روشن شده است که راویان اصلی حدیث، جابر و انس هستند. سپس گزارش کاملی از طرق شانزده گانه حدیث ارایه شده است. در پایان، به روش کتابخانه ای با تکیه بر منابع شیعه و اهل سنت، همه طرق حدیث از لحاظ سند و محتوا ارزیابی شده که در نهایت امکان وقوعی چنین مساله ای به طور کامل پذیرفته شده است، ولی بر اساس وثوق سندی که پایگاه نظری این تحقیق است، وقوع اصل خبر با تردید روبه روست، البته بر پایه وثوق صدوری، صحت اصل خبر و وقوع آن را، بر اساس شهرت روایی حدیث و تلقی به قبول علمای سلف می توان پذیرفت، هر چند حدیث، درباره تعداد افراد و وقایع طول سفر، دچار اضطراب است.