جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زهد در لغت به معنای بی اعتنایی و چشم پوشی است و در تعریف حضرت علی (ع) کوتاهی آرزو و سپاسگزاری هنگام نعمت و پارسایی نسبت به معصیت هاست. رهبانیت نیز واژه ای است عربی و اغلب لغت نویسان عرب این واژه را معادل «رهب» به معنای خوف و ترس دانسته اند. رهبانیت مسیحی زمانی به وجود آمد که پیروان حضرت مسیح علاقمند به داشتن یک زندگی کامل روحانی مجزای از جامعه مادی شدند. زهد اسلامی و رهبانیت مسیحی با هم تفاوت دارند چرا که در اسلام بین این جهان و آن جهان و کارهای آن تفاوتی وجود ندارد و آن ها نسبت به یکدیگر رابطه ای جداگانه ندارند. در حالی که رهبانیت مسیحی جدایی از این جهان را توصیه می کند و خواهان پشت کردن به این دنیاست. در اثر نفوذ مسیحیان در دوران بنی امیه و بنی عباس و حضور آنان در امور حکومتی و وجود فرقه های بسیار راهبان مسیحی مسیحیت رواج یافت و بر مسلمان تاثیر گذاشت. این تاثیرگذاری به گونه ای بود که زاهدان چون راهبان از خوردن غذاهای حیوانی خودداری می کردند، پشمینه می پوشیدند، در صومعه و خانقاه ها به سر می بردند و به عمل اختصا دست می زدند تا پایبند زن و فرزند نباشند. بنابراین می توان گفت حضور گسترده مسیحیان در بین مسلمانان و رواج تعالیم آنان بر تعالیم اسلامی و همچنین زهد زاهدان مسلمان اثر گذاشته است.

تصوف مأخوذ از تازی به نام مذهب طایفه ای است از اهل حقیقت که از خواهش نفسانی پاک شده و اشیای عالم را مظهر حق می دانند. تصوف از نخستین روزهای پیدایش خود تا قرن پنجم دستخوش تغییر و تحولات بسیاری قرار گرفت. گاهی دچار پیشرفت و گاهی دچار رکود می شد. تصوف در روزگار خود فراز و نشیب های بسیاری دید و صوفیان بسیاری عمر خود را وقف آن نمودند.این پژوهش با روشی تحلیلی تصوف و تحولات آن را از قرن اول تا قرن پنجم مورد مطالعه قرار می دهد تا بر این مطلب تاکید کند که واژه تصوف و صوفی از قرن دوم هجری قمری وارد فرهنگ اسلامی شد و قرن سوم دوران طلایی تصوف به شمار می رود. در این قرن تاسیس خانقاه، پشمینه پوشی و فرق های شدن رایج شد. در قرن چهارم نظامی کلی برای تصوف به وجود آمد. شعر در کنار نثر در قرن پنجم برای بیان عقاید صوفیان به کار گرفته شد و صوفیان از آزادی بیان برخوردار شدند.