جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دلالت ­پژوهی فلسفی یکی از سنت­های پژوهشی متداول در گستره علوم اجتماعی است. در این روش ­شناسی، پژوهشگران در رشته­ های مختلف از فلسفه­ های علوم اجتماعی، دلالت ­هایی را برای رشته تخصصی خود می­ یابند. یکی از فلسفه­ های جدید که به واسطه قدرت تبیینی و رهایی ­بخش مورد توجه رشته ­های مختلف در علوم اجتماعی و انسانی قرار گرفته است، واقع­گرایی انتقادی است. هدف این مقاله، برشمردن دلالت­های این رویکرد شناخت­ شناسانه یا سنت پژوهشی برای خط مشی ­گذاری علم، فناوری و نوآوری است، اگرچه کانون تمرکز بر مرحله «دستورکارگذاری» در چرخه خط­ مشی­ گذاری استوار است. این مطالعه با اتکاء به واقع‌گرایی انتقادی «روی بسکار» به تحلیل محتوایی دو سند افق 2020 و اقتصاد زیستی 2030 اروپا پرداخته است. مجموعه دلالت‌های استخراجی پژوهش نشان داد که واقع‌گرایی انتقادی، نظام خط‌مشی‌گذاری علم و فناوری را به فضای واقع‌بینانه‌تری رهنمون کرده، مولفه­ های مهمی همچون فضا-زمان، مفهوم-کنش و نظام معانی را نیز به متغیرهای تصمیم می­افزاید. مؤلفه اخیر در کنار مفهوم جوامع زبانی، قدرت تبیین بهتری از خط­ مشی­ گذاری در نظام نوآوری بخشی یا فناورانه را در مقایسه با دیگر سنت‌های پژوهشی به نمایش می­گذارد.

چرایی رخ دادن انقلاب ها با رویکردهای گوناگون، موضوع پژوهش های بسیاری بوده است که از این میان، رویکردهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از بیش ترین اقبال برخوردار بوده اند. با این حال، انقلاب اسلامی ایران را با صرف استناد به نظریه های متعارف نمی توان تحلیل و فهم کرد. دلیل این امر نیز به وجود عناصر ارزشی و هویتی در نظریه و عمل انقلاب اسلامی بازمی گردد که از ابتدای نهضت امام خمینی (ره) تاکنون، همچنان به حیات و تاثیر خود ادامه می دهند.مقاله حاضر با عنایت به این پرسش مهم که «غایت اصلی انقلاب اسلامی و تاسیس نظام جمهوری اسلامی در ایران چیست؟»، می کوشد تا مستند به اندیشه و عمل امام خمینی (ره) برای آن پاسخی درخور بیابد. از این رو، پس از دسته بندی، بررسی و نقد رویکردها و نظریه های گوناگون مطرح شده در موضوع چرایی و چشم انداز انقلاب اسلامی، نظریه جدیدی ارایه شده است که به نظر می رسد از جامعیت و قابلیت بیش تری در تفسیر و فهم غایت و چشم انداز انقلاب اسلامی مبتنی بر آرمان بنیان گذار آن برخوردار باشد. از این نظریه، با الهام از واژگان و ادبیات امام خمینی (ره) با عنوان «نظریه امانت»، تعبیر شده است که در چارچوب اندیشه متعالی مهدویت می گنجد. در پایان مقاله، با احصای گزاره های راهبردی و الزامات عملی این نظریه، شاخص ها و بایسته های قابل استخراج از آن برای چشم انداز جمهوری اسلامی ارایه می شود.

آینده پژوهی، فرایند کشف، بررسی و ارزیابی آینده های ممکن، متحمل و مرجح است که به برنامه ریزی و سیاست گذاری های کلان یک جامعه جهت انتخاب و پی ریزی مطلوب ترین آینده می کند. الگوبرداری از آینده مطلوب را می توان مهمترین کارکرد آینده پژوهی دانست. تلاشی که در دو فضای الهی و مادی، قابل پی گیری و طرح ریزی است. تصویرپردازی بصیرت بخش از آینده مطلوب الهی، اقدامی است بیش فعال که می توان در فضایی از آینده نگری الهی با استعانت پیوسته از پروردگار و رجوع به معارف قرآن و اهل بیت(ع) صورت پذیرد. چه آنکه بصیرت بخشی (انعام ‎۱۰۴، اعراف‎۲۰۳، جاثیه‎۲۰)، هدایت و تبیین( نحل‎۸۹ ) در سرتاسر قرآن و معارف حقه اهل بیت(ع) موج میزند. شیعه را در این راستا ، منابعی بسیار غنی و قیمتی است که گویی تنها از وجود آنها در گنجینه ای مخفی اطلاع داشته و بر آن می بالد. و برخلاف جبهه باطل که در قبال آینده، راهبردی تهاجمی و پیشرو در پی گرفته است، جبهه حق، نسبت به آینده بی توجه و یا کم توجه بوده؛ عزم باید و شاید را جهت پی بردن به فضای آینده مطلوب الهی، برنامه ها (چه خواهدشد؟) و بایسته های آن (چه باید کرد؟) از خود نشان نمی دهد. لذا بر تمامی پژوهشگران جبهه حق فرض است که با استعانت از حق تعالی و رجوع به هادیان الهی در این میدان وارد گشته و این بخش از جبهه حق را رونق و ارتقاء دهند. این امر دغدغه اصلی نگارنده، جهت تدوین چنین تحقیقی در حوزه مدیریت و رهبری است. دغدغه ای که به طور خاص به آینده مطلوب الهی در (آخرالزمان و ظهور) معطوف می گردد. بدین جهت تلاش نگارنده به محبت الهی در سه حوزه عمده ذیل متبلور شده است: نخست با استفاده از آیات و روایات و اتخاذ رویکردی بصیرت بخش به تصویرپردازی از آینده مطلوب الهی در (فضای بعد از ظهور) پرداخته شده است. ثمره این بخش از تحقیق را می توان در عبارت زیبا ، دلنشین، دقیق و از آن مهمتر، قرآنی (بهشت ظهور) خلاصه نمود. واژه ای برای توصیف فضای بعد از ظهور که طبق این تحقیق در مقایسه با واژگانی چون مدینه فاضله، آرمان شهر، شهر موعود و ... انطباق بیشتر و کامل تری با آیات قرآن داشته، شاخص های اصلی تصویرپردازی بصیرت بخش از آینده (تمام خرد و کمال هنر) در آن با درجه بالاتری لحاظ شده است. اما ثمره تحقیق در حوزه دوم آن - که به نوعی بخش عمده و اصلی تحقیق است - بر ویژگی های مدیران آینده جامعه بشری از جانب خداوند دلالت دارد. در این بخش نیز ضمن استفاده از آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع)، (صالحین) به عنوان مدیران آینده جامعه بشری در آخرالزمان و ظهور معرفی گردیده؛ تلاش شده است تا با کنکاشی در مفهوم (صالحین) از مدخل مفهوم (عمل صالح)؛ صفات، ویژگی ها، ارزشها، منطق، تفکر، و نشانه های (مدیران صالح آخرالزمانی) و شرایط الحاق به ایشان، از آیات و روایات احصاء و تبیین شود. لزوم و قابلیت الگوبرداری از ویژگی های صالحین - به عنوان مدیران آینده جامعه بشری - دعوی این قسمت از تحقیق حاضر است. صالحینی که با واجد بودن دغدغه (برپایی ظهور)، تمام اعمال و صادره هایشان در اصلاح عالم و آدم به سوی ظهور؛ خلاصه می گردد. در حوزه سوم، به مقایسه الگوی مدیران صالح آخرالزمانی با الگوی های غیر قرآنی پرداخته شده. هر چند که در امکان این مقایسه به لحاظ تفاوت اساسی در مبنا و سنخیت، شک و تردید وجود دارد؛ اما به هر حال، نتیجه این بخش از تحقیق بر وجود تفاوت میان ویژگی های الگوی حاصل در تحقیق حاضر با الگوهای مذکور دلالت دارد. نگارند را امید بر آن است که با نگارش و تدوین این تحقیق سهمی هرچند کوچک در ارتقاء آینده نگری الهی جبهه حق داشته و آرزوی او چنین است که بواسطه رحمت و عطای بدون استحقاق خداوند، در جرگه صالحین قرار داده شود. که این مهم، آرزوی تمام خوبان، پس از توفیق در کلاس های تعلیم و تربیت الهی است.