جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ظهور مزدک در تاریخ عصر ساسانی، یکی از مهم­ترین حوادث تاریخ ایران در عهد پادشاهی ساسانی است که به جهت وجود اختلافات فراوان درگزارشهای مورّخان از این رویداد، همچنان موضوعی غامض و در خورتوجه و بازکاوی است. یکی از روایات اصیل و در عین حال متفاوت در این باره،گزارش شاهنامه فردوسی است که محتوای آن با دیگر منابع تاریخی؛ از جمله تاریخ طبری وکامل ابن اثیر دارای اختلافات ساختاری است. فردوسی در نقل حوادث مربوط به دوران قباد ساسانی که ظهور مزدک از جمله مهمترین این حوادث است؛ با جابه­جایی و آمیختن وقایع تاریخی مربوط به پیش و پس از ظهور مزدک، روایتی نسبتاً متفاوت ازاین دوران به دست داده که مقایسه و سنجش آن با گزارش سایر تواریخ می­تواند در جهت رفع ابهامات وپیچیدگی های مربوط به این حادثه منحصر به­فرد در تاریخ ایران مؤثّر باشد.

نقد کهن الگویی که مبتنی بر نقد روان شناختی است، به مطالعه و بررسی کهن الگوهای یک اثر می پردازد و نشان می دهد که چگونه ذهن شاعر یا نویسنده آن ها را به شیوه نمادین متجلّی ساخته است. «پیر فرزانه» یکی از مهمترین کهن الگوها در ادبیات است که خویشکاری هدایت معنوی کهن الگوی «قهرمان» را برعهده دارد. در قاموس تصوّف، این کهن الگو در سیمای پیر طریقت جلوه گر می شود که با راهنمایی و ارشاد سالک ( قهرمان وادی طریقت) در تمامی مراحل دشوار سیر و سلوک، وی را گام به گام در این طریق پیش می برد و با تربیت معنوی و اصلاح معایب نفسانی، او را به سرمنزل مقصود می رساند . آثار عرفانی شیخ شهاب الدین سهروردی نیز از این قاعده مستثنی نیست و حضور و نقش آفرینی پیر فرزانه در قالب نمادین حکیمی متألّه در حکایاتی تمثیلی همچون: عقل سرخ، آواز پر جبرئیل و رساله الطیر، رکن اصلی آموزه های شیخ اشراق را تشکیل می دهد. در این آثار، از شخصیت پیر با تعبیراتی چون نخست فرزند آفرینش، سپید نورانی و دیرینه سالِ سرخ روی یاد شده و جغرافیای حضور او عوالمی رمزی چون صحرای معرفت، کوه قاف و عالم مثال معرفی شده است. او مرشد سالک در جریان سفر معنوی از خاک تا افلاک و دستگیر او در مهالک طریق دشوار این سیر و سلوک است. مهم ترین ویژگی کهن الگوی پیر فرزانه در آثار سهروردی شخصیت فرهمند اوست که با جاذبه روحانی خویش، سالک را مجذوب خود می کند و او را وا می دارد که پای در وادی سلوک نهد و با نورانیتی که شاخصه مکتب اشراق است، ظلمات طریق را در روشنای شناخت و معرفت، مستحیل سازد.

فهم متون از مهم‌ترین مباحث مطرح در حوزۀ علوم انسانی و از دغدغه‌های اصلی صاحب‌نظران بوده است. ژاک دریدا با طرح راهبرد ساخت‌شکنی، جریان نوی را در این عرصه‌ایجاد کرد. او با زیرساخت فکری برگرفته از هستی‌شناسی مارتین هایدگر، هرمنوتیک حاکم بر اندیشه‌های فیلسوفان غرب را به‌چالش‌کشید. نیز با تردید‌افکنی در دسته‌بندی‌‌ها و قوانین زبان‌شناسانه از قبیل دالّ، مدلول، نشانه، تمایز، کلام‌محوری و آوامحوری به این نتیجه رسید که هر دالّ می‌تواند مدلول‌هایی متفاوت داشته‌ باشد. او بزرگ‌ترین مانع در فهم متون را ساخت خود متون می‌دانست؛ از‌این‌رو بدون ارائه هیچ دلیل علمی و عقلی با اندیشه‌های هوسرل در پدیدار‌شناسی و آرای لوی‌اشتراوس در ساختارگرایی و نیز آرای سوسور در نشانه‌شناسی به مخالفت برخاست و نتیجه گرفت که با وجود دلالت بی‌پایان نشانه‌ها بر یکدیگر، زمینۀ جدایی دالّ همیشه‌دلالت‌گر از مدلول پیوسته‌غایب ‏‏فراهم می‌شود؛ از همین‌رو نتیجه گرفت که دستیابی به یک فهم قطعی و حقیقی از متون غیر‌ممکن است. در این مقاله کوشیده‌ایم به تحلیل انتقادی این نظریه به روش توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای تعقّلی ـ منطقی بپردازیم و درستی یا نادرستی آن را به بحث گذاریم.

متناقض‌نمایی در علم بلاغت، بیانی ظاهراً متناقض با خود یا مهمل است که میان دو امر متضاد را جمع کرده باشد؛ اما در اصل دارای حقیقتی باشد که از راه تأویل بتوان به آن دست یافت. یکی از ویژگی‌های ادبی شعر شاملو «پارادوکس» است که شاعر به وسیله‌ی آن توانسته تأثیر کلام خود را دو چندان کند. این ویژگی سبکی شاملو، در دفاتر مختلف شعری وی جلوه‌های متفاوتی دارد. با توجه به اهمیت متناقض‌نمایی و تضاد در آثار احمد شاملو، در این پژوهش برآنیم تا پس از بیان کلیات،اهداف و پیشینه‌ی پژوهشی این موضوع، در فصل دوم مختصری درباره‌ی تعریف و زیبایی‌شناسی آرایه‌ی تضاد و متناقض‌نمایی و احوال و آثار شاملو، سپس در فصل سوم به تجزیه و تحلیل اشعار شاملو بپردازیم. تضاد در شعر شاملو، در سه سطح دیده می-شود: 1- تقابل در سطح کلمه 2- تقابل در سطح کلام 3- تقابل در سطح موضوع. از میان این سه، تضاد در سطح کلام از ارزش زیبایی‌شناختی بیشتری برخوردار است. متناقض‌نمایی در اشعار شاملو بر دو نوع است: کلامی و محتوایی. که هر کدام به شاخه‌های دیگری قابل تقسیم است. متناقض‌نماهای کلامی بر دو گونه هستند: 1- عبارات متناقض‌نما 2- تصاویر متناقض‌نما (اکسی مورون). متناقض‌نماهای محتوایی نیز به پنج دسته تقسیم‌بندی می‌شوند: 1- تناقض فکری 2- تناقض در سبک 3- تناقض در نوع ادبی 4- تناقض در فرم 5- تناقض ساختاری. از میان انواع تناقض در شعر شاملو سهم تناقض فکری از همه بیشتر است. متناقض‌نمایی چه در کلام و چه در محتوا، به یک اندازه در زیبایی شعر شاملو تأثیر‌گذار است. در واقع شاملو از هر دو حوزه به بهترین نحوه در شعر خود سود جسته است؛ اما در آن دسته از اشعاری که شاملو به بیان مسائل اجتماعی می-پردازد، تناقض محتوایی بیشتر دیده می‌شود و بالعکس در تغزلات وی تناقض کلامی بسامد بالاتری دارد.

فهم صحیح آیات قرآن وابسته به احاطه ی بر کیفیت اجزاء جمله است. نحوه ی ارتباط کلمات در قرآن، وجوه متعدد اعراب و ترکیب های نحوی را به دنبال داشته است. اعتقاد به یک اعراب و ترکیب خاص، در برخی موارد وابسته به مبنای عقیدتی است به طوری که با یک مبنای کلامی الزاما باید به نوع خاصی از اعراب معتقد شد. امّا بهترین ضابطه برای انتخاب وجه یا وجوه اعراب، مطابقت با عقل و نقل (اعم از آیات دیگر قرآن و روایات) می باشد.