جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از عوامل مهم تطوّر لفظی و معنایی واژگان یک زبان، ظهور آیین جدید است. نزول قرآن که طلایه‌دار این ظهور است، موجب تحوّل معنایی واژگان عربی شده و در حقیقت، در بستر عرف معیار زمان نزول، عرف ویژه‌ای پرورانده است که بدون آگاهی از این عرف، امکان درک و ترجمه صحیح زبان آن، وجود ندارد. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که اولاً، منظور از عرف ویژه‌ی قرآن و ویژگی‌های زبان‌شناختی آن چیست؟ و ثانیاً، نسبت واژگان مرتبط با این مقوله در قرآن، با به‌فهمی معنای این واژگان به چه صورت می‌باشد؟ لذا با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا تحلیل دقیقی از عرف ویژه قرآن و عوامل شکل‌گیری آن، ارائه شده و در ادامه، مظاهر تأثیر آن در تطور معنایی واژگان عربی با ذکر مصادیق، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که: عرف ویژه قرآن، محصول شاخص‌های منحصر به فردی چون: گزینش وحیانی الفاظ؛ هدایت محوری؛ جاودانگی؛ فراگیری گستره مخاطبان؛ اعجاز بیانی؛ تعدد لایه‌ها و سطوح معنایی، نظم شبکه‌ای و فراخطی قرآن می‌باشد که تطور واژگان عربی در شکل‌های گوناگون مانند؛ توسعه و یا تخصیص دلالی، دگرگونی دلالت، تغییر مجال استعمال، نقل دلالت معنایی از ضعیف به قوی و بالعکس، تنزل و ترفیع دلالت، استعمال واژه در معنای غریب را رقم زده است. این بحث با توجه به چگونگی پردازش مفسران به این پدیده و تأثیرپذیری مترجمان از آن‌ها، و نیز پیشرفت مباحث زبان‌شناسی، اهمیت و گستردگی خاصی یافته و منجر به کشف زوایای پنهان واژگان قرآنی شده است.

حکیم فیلسوف، دانشمند و ادیب نامدار ایرانی، ابوعلی سینا ملقب به شیخ الرییس، افزون بر آثار گرانبها و متعددی که در زمینه علوم مختلف از قبیل، طب، فلسفه، منطق و ... به رشته تالیف درآورده است، در زمینه ادبیات و به ویژه شعر با تالیف کتاب الشعر به ابراز نظر و اظهار رای پرداخته است. به این ترتیب او علاوه بر مقولات علمی و تجربی در عرصه های شعر و شعور و عاطفه نیز قلم زده است. در مقاله حاضر تلاش خواهد شد تا با اشاره به مضامین جدید علمی ـ فلسفی در سروده های ابن سینا، به این واقعیت پرداخته شود که او در سروده ها و اشعار شخصی اش به تقلید از شعرای گذشته و تبعیت از اسلوب کلاسیک شعر پرداخته است. به این ترتیب، سروده های او از منظر علمی، نو و از نگاه سبک شناسی تقلید و تبعیت به شمار می روند.

گریماس، معناشناس فرانسوی، کوشیده است الگویی منسجم جهت مطالعه روایت ارائه نماید. بر اساس آنچه از نظر وی و نشانه معناشناسی نوین دریافت می شود، شناخت متون ادبی دیگر مبتنی بر تحلیل مکانیکی و شناخت فرستنده و گیرنده نیست. بلکه مهم شناخت سیر تولید متن تا انتقال و دریافت است که شامل عناصر کنشی و شوشی و رخدادی می شود. این مقاله به بررسی شرایط تولید و دریافت معنا در نظام گفتمانی روایی داستان «و ما تشاوون» می پردازد. نظام های گفتمانی یا مبتنی بر کنش هستند که نظام های گفتمانی شناختی را می سازند یا مبتنی بر شوش که نظام های گفتمانی احساسی را می سازند. داستان پایداری «و ما تشاوون» به دلیل منطق روایی حاکم بر آن، قابلیت تحلیل و بررسی از دیدگاه نظام های گفتمانی کنشی (و بعضا شوشی) را دارد. هادی، کنشگر اصلی، تابع برنامه است و توانش روحی و جسمی او، موتور اصلی کنش او را به وجود می آورد. کنشگر با کمک کنش یارها بر نیروهای مخالف پیروز می شود و کنش را انجام می دهد و به ترتیب مراحل آماده سازی و آزمون اصلی را پشت سر می گذارد و به آزمون سرفرازی می رسد. در این مرحله به پایان فرایند روایی کلام (یا ارزیابی) و ارزش می رسد. گفتمان غالب آن، هوشمند (یا کنشی) بوده و روند شکل گیری ارزش به گونه ای است که گفتمان اخلاق مدار می شود. البته در این داستان با گفتمان رخدادی و کنش متکی بر ابرحضور هم روبه رو هستیم. بدین ترتیب هدف این نوشتار واکاوی فرایند نشانه معناشناسی داستان مذکور بر اساس الگوی مطالعاتی گریماس است تا نشان دهد چگونه کنش و شوش باعث شکل گیری گفتمان «و ما تشاوون» شده و انواع نظام های هوشمند و احساسی و رخدادی را به وجود آورده است.

عنصر مکان به عنوان یکی از عناصر هنری داستان، نقشی بسیار تاثیرگذار در پیشبرد حوادث داستان و پرده برداری از ویژگی های شخصیت ها و تفهیم آنها دارد. رمان نویسان توانمند هیچگاه نتوانسته اند از کنار این عنصر به طور سطحی عبور کنند، بلکه با مهارت هنری خود آن را برای اهداف خاصی به خدمت گرفته اند.الطیب صالح-رمان نویس نابغه جهان عرب- نیز در مشهورترین رمان خود «موسم الهجره إلی الشمال» توجه ویژه ای به عنصر مکان نموده است. این مقاله در نظر دارد با تکیه بر مبانی نظریه روایت شناسی که اهمیت خاصی به عنصر زبان در شکل گیری مکان روائی می دهد، مساله تقابل مکان و کارکردهای معنایی و چگونگی توصیف آن و ارتباطش با شخصیت های داستانی را در این رمان بررسی نماید.به نظر می رسد الطیب صالح به خوبی توانسته است از مساله تقابل مکان ها برای تفهیم مفهوم تقابل دنیای شرق وغرب که این رمان بر اساس آن شکل گرفته است، بهره ببرد. به طوری که با «توصیف خلاق» مکان های مختلف و بیان «جزئیات موثر» آنها ضمن نمایاندن این مکان ها به خواننده، به آنها شکلی نمادین بخشیده و از آن برای برانگیختن حس کنجکاوی خواننده استفاده نموده است، تا جایی که گره گشایی مهمترین گره این داستان یعنی کشف شخصیت رازآلود قهرمان داستان تنها از طریق فهم عنصر مکان ممکن می نماید.

کاربرد ویژه زبان، همان عنصری است که متن ادبی را از غیر ادبی متمایز می سازد و آن را از سطح زبان عادی فراتر می برد. هر شاعری متناسب با توانایی خود، زبان خاصی دارد که او را از دیگر شاعران متمایز می سازد. در گفتمان کاوی شعر باید ویژگیهای این زبان شعری را شناخت تا به تحلیلی صحیح از افکار، اندیشه ها و تجربه شاعر دست یافت؛ زیرا تجربه شعری معادل همان تجربه بشری است که به زبان شعر سروده شده است. مهمترین ویژگی شعر احمد مطر، زبان خاص اوست که دارای طنزی تلخ با واژگانی ساده و به دور از ابهام و غموض است. زبانی که نشان دهنده تجربه تلخ زندگی شاعر است که قالب شعر نو یا آزاد را برای بیان آن انتخاب کرده است.

للغة العربیة صلة وطیدة بفرع الشریعة أو ما یسمی فی الجامعات الإیرانیة ب «الفقه ومبانی الحقوق الإسلامیة» لکون أکثر مصادر الشریعة مکتوبة باللغة العربیة؛ فهناک مسائل فی تأویل النص الفقهی ترتبط بفهم اللغة العربیة واستیعابها حق الإستیعاب ولعل من أهمها: ضرورة الإهتمام ببناء الجملة فی النصوص الفقهیة وما ینشئ عنه کالترابط بین عنصری الإسناد (کالترابط بین المبتدأ والخبر، وبین الفعل والفاعل) والترابط بین العناصر غیرالإسنادیة (کترابط مقیدات الفعل وترابط التابع بمتبوعه وترابط عناصر المرکب الاسمی) أو الضمائر ودورها فی تفسیر النصوص الفقهیة وتحلیلها، و الحذف و أنواعه فی الجملة، وحجم الجملة والعوامل المؤثرة فی حجمها، وأثر هذا الحجم فی صیاغة النصوص الفقهیة. والجواب لمثل هذه الأسئلة یؤدی إلی ضرورة تعلیم اللغة العربیة لطلاب فرع الشریعة، خاصة فیما یتعلق ببناء الجملة والنظام اللغوی للغة العربیة فی تأویل النص الفقهی، ویبدو أنها أشد ضرورة للطلاب الناطقین بغیر اللغة العربیة، لأن مصادر الشریعة فی الدول الإسلامیة، عربیة کانت أو غیرعربیة، مادتها الرئیسیة هی النصوص الفقهیة الموجودة فی التراث الفقهی الإسلامی.