جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرحي است مبسوط، فلسفي، عرفاني و تحقيقي بر توحيد شيخ صدوق كه در چهار جزء تنظيم و هر جزء مشتمل بر چند باب به شرح ذيل مي باشد: ج1، از ابتداي كتاب شروع و به انتهاي «اسرار الامر بالمعروف و النهي عن المنكر» ختم مي شود. ج2، از باب 3 «في معني الواحد والتوحيد والموحد» شروع و به باب 25معني كريمه «و نفخت فيه من روحي» پايان مي يابد. ج3، از باب «نفي المكان و الزمان و السكون» آغاز و به باب «في أنه عزوجل لايعرف الابه» انجام مي يابد. و به علت عدم دسترسي به ج4 از وضع آن بي خبرم. (براتعلي غلامي مقدم) زمان تاليف: 1107 نويسنده مي گويد كتاب توحيد شيخ صدوق ابوجعفر محمد بن علي بن حسين بن موسي بن بابويه قمي را چون خواندم و بر بعضي از اسرار آن آگهي يافتم بر آن شدم كه بشرح آن پردازم و احاديث آنرا توضيح دهم تا همگانرا بهره دهد پس بشرح توحيد صدوق مي پردازم. شرحي است مبسوط، فلسفي، عرفاني و تحقيقي كه در چهار جزء تنظيم و هر جزء مشتمل بر چند باب به شرح ذيل مي باشد: ج1، از ابتداي كتاب شروع و به انتهاي «اسرار الامر بالمعروف و النهي عن المنكر» ختم مي شود. ج2، از باب 3 «في معني الواحد والتوحيد والموحد» شروع و به باب 25معني كريمه «و نفخت فيه من روحي» پايان مي يابد. ج3، از باب «نفي المكان و الزمان و السكون» آغاز و به باب «في أنه عزوجل لايعرف الابه» انجام مي يابد. و به علت عدم دسترسي به ج4 از وضع آن بي خبريم. مؤلف در اين شرح بحث هاي رجالي نيز مطرح كرده و اقوال عارفان همچون ابن عربي و قونوي را آورده. سند احاديث را حذف و متن را با عناوين «الشرح» گزارش كرده و احتمالاً در 1099ق. به انجام رسانده. شرح عرفاني - فلسفي و مبسوطي است بر التوحيد شيخ صدوق در چهار جزء و هر جزء مشتمل بر چندين باب. «‌ محمود نظري » آغاز كتاب: آغاز ج1: بسمله. سبحانك و حنانيك يا سبوح يا قدوس ... و بعد فهذا علق مضنون الا عن عبادالله ... هذا اصول اصول الدين ... اسداه ... محمد بن محمد مفيد المدعو بسعيد الشريف القمي اوقات مطالعة كتاب التوحيد لشيخنا صدوق. آغاز جلد دوم: الحمد لله علي عباده الذين اصطفي خصوصا محمد المصطفي و آله الاصفياء ... انجام كتاب: قد اتفق الفراغ بعون الله و توفيقه من هذا المجلد الثالث ... منة سبع و مائه من الالف من الهجره حامدا مصليا مستغفرا. [الذريعة 13/153 و 4/479 و482؛ مجلس 25/165 و12/172؛ مرعشي 1/39و 2/73 و 6/262 و 1/338 و 4/310و 10/206و 14/65و 15/121؛ الفبايي آستان قدس /330؛ دانشگاه تهران 3/588؛ کتابخانه ملک 1/284-285 و 5/269؛ مدرسه نمازي ص 53 و 151؛ فهرست آستان قدس 14/282-284؛ التراث العربي 3/271؛ مفتي الشيعه ص 29؛ مدرسه آيت الله بروجردي 70؛ كتابخانه ملي 9/197 و 9/369 و 10/604؛ الهيات تهران ص 587؛ عكسي مركز احياء ميراث 5/239؛ ذريعه 13/154؛ التراث العربي 3/271؛ دليل المخطوطات 1/113 و 1/139 و 1/237؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1333؛ مجلس شورا 10/959 و 14/1 و 13/20 و 12/172 و 10/1911 و 12/297 و 17/336 و 25/165 و 3/24 ص125؛ فهرست دانشگاه 8/256؛ دانشگاه تهران 10/1582 و 8/256 و 17/261؛ موسسه آية الله بروجردي 1/27 و 1/56 و 1/181 و 1/196 و 1/220 و 2/363 و 2/365؛ مجتهد الزمان ص 21؛ مكتبة الزهرا ص 27؛ دائرة المعارف بزرگ 1/224؛ ذريعه 13/153؛ اعلام 2/983؛ طبقات 12/309: به تفصيل؛ مرعشي 1/338 (ج1) ؛ اهدائي به آستان قدس ص 148؛ دانشگاه اصفهان 1/176؛ نشريه 11/903 و 11/248 و 11/725؛ عمومي مراغه ص 78؛ شيخ علي حيدر 3/646؛ آستان قدص 26/303-305؛ شورا 2/137/24 و 4/41؛ اهدائي رهبر2 اخبار/1 368]

شرح التوحيد الصدوق نوشتۀ عالم ربانى قاضى سعيد محمد بن محمد مفيد قمى از اعلام قرن 11و 12 قمرى، شرحى است بر رسالۀ توحيد مرحوم صدوق كه مؤلف در آن به گرد آورى احاديث مربوط به توحيد و آنچه كه به آن مرتبط است، يعنى صفات، اسماء و افعان ضمن 67 باب الهى پر داخته است. اين رساله به نامهاى «التوحيد، توحيد صدوق و توحيد ابن بابويه» معروف است. بر اين رساله شروح متعددى نوشته شده است اما يكى از بهترين شروح، شرح قاضى سعيد است. شرح قاضى به خاطر عمق و سعه پژوهش در محتواى روايات و معارف شيعه مورد استفاده و استناد علما قرار گرفت. حضرت امام خمينى در غالب کتاب‌هايشان از اين كتاب استفاده نموده‌اند. ايشان در همين رابطه می‌فرمایند «هو (كتاب شرح توحيد صدوق) من اعظم مصنفات ذلك المعارف و ارفع كتب الشيعه فى المعارف و ليس عندنا منه الا الجزء الثالث الذى استعدت لزيادته بعد ما شرعت فى تلك المسودات.» مؤلف بر اساس سيطرۀ علمى كه بر آثار عرفانى داشته، توانسته است از اين آثار براى شرح روايات معرفتى بهترين استفاده را نمايد. او از آثار شيخ اكبر همچون فصوص و فتوحات و از مفاتح الغيب قرنوى و شرح آن مصباح الانس و شروح فصوص استفاده نموده است و به جرئت مى توان گفت كه قاضى سعيد يكى از بزرگان عرفاى شيعه است و كمتر كسى همچون او توانسته است از روايات معرفتى شيعه رمز گشائى كند.

«التعلیقة علی الفوائد الرضویة»، نام کتابی است به زبان عربی که امام خمینی قدس سره، به عنوان تعلیقه‌ای بر کتاب فوائد رضویه مرحوم قاضی سعید قمی، از عرفای مشهور قرن دوازدهم هجری، نوشته است. قاضی سعید، این کتاب را به عنوان شرحی بر حدیث «راس الجالوت»امام علی بن موسی الرضا علیه السلام، نوشته است که بیانات امام علیه‌السّلام در جواب سؤال بزرگ‌ترین عالم یهودی زمان خودش که راس الجالوت نام داشت، می‌باشد. از آن جایی که حدیث شریف راس الجالوت، دارای مضامین بسیار بلند و ویژه‌ای است که شخصی مانند راس الجالوت، بعد از شنیدن جواب امام به سؤال وی در مورد کفر و ایمان و شیطان و واحد متکثر و متکثر متوحد، به طرز عجیبی منقلب شده و شهادتین بر زبان جاری می‌سازد و مسلمان می‌شود، لذا قاضی سعید اقدام به شرح مضامین آن نموده است و امام خمینی قدس سره نیز طبق آنچه خود در مقدمه اشاره می‌کند، به خاطر بعضی اسرار و رموزی که در شرح قاضی سعید وجود دارد، لازم دانسته تا عبارات مغلق، شکافته شده و توضیحات لازم ارائه گردد، لذا در هر قسمت که نیاز به توضیح و بررسی بوده، بخش کوتاهی از عبارت قاضی سعید را با عنوان «قوله...» ، آورده و با عباراتی زیبا، روان و در پاره‌ای از مواقع مسجع، به شرح و بررسی آن پرداخته است. امام خمینی قدس سره، در بعضی جاها کلام قاضی سعید را رد می‌کند، مثل جایی که قاضی سعید کلام راس الجالوت را در مورد آیه کریمه «خلق الانسان علمه البیان»، معنا می‌کند و امام رحمة‌الله‌علیه می‌فرماید: حرف شارح صحیح است، لکن در معنای حرف راس الجالوت نمی‌باشد.

کتاب حاضر که به عربی تدوین شده یکی از تالیفات قاضی سعید قمی( 1049 1103ه‌.ق) است که در شرح احادیث مندرج در کتاب‌های مختلف، به ویژه((توحید)) صدوق و ((اصول کافی)) کلینی نگارش یافته است .گفتنی است از این کتاب با عنوان‌های ((الاربعون حدیثا))، ((شرح اربعین)) و ((اربعین قاضی سعید)) در کتب تراجم و فهرست‌های کتب خطی یاد شده است .در تصحیح متن حاضر، مصحح به چهار نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و چاپ سنگی علی‌آبادی استناد کرده است .در صفحات پایانی، تصویری از نسخه‌های مذکور و 7فهرست آیات، احادیث، فرق و امکنه، مفردات، اعلام، کتاب‌ها و منابع به طبع رسیده است .