جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار،مؤلف،پس از تعریف علم هرمنوتیک و تبیین پیوندهای ریشه‌شناختی آن، مسائل سه‌گانه‌ی اصلی این علم را مطرح می‌سازد.سپس،با نگاهی گذرا،به تحولات علم‌ هرمنوتیک نوین و منشأ آن،یعنی جریان‌های فکری معاصر(اعم از نظریه‌های جدید رفتار بشری در علوم روان‌شناسی و اجتماعی،تحولات شناخت‌شناسی و فلسفی و بالاخره، براهینی که توسط بعضی از فلاسفه همچون ویتگنشتاین ارائه شده)می‌پردازد.پس از آن، مؤلف با طرح سؤالاتی اساسی،شرح و تبیین چهار طریق متمایز تصور و تعریف علم‌ هرمنوتیک را در پی می‌گیرد،که عبارتند از: 1.علم هرمنوتیک نوین،ریشه در تلاش‌هایی دارد که برای حل مشکلات و اختلافات‌ مربوط به تفسیر متون صورت پذیرفته و به این مبحث می‌پردازد که نصوص مقدس،احتیاج‌ به هیچ نوع ویژه‌ای از رویه‌ی تفسیری ندارند.فهم دستوری تمام سبک‌های خاص بیان و اشکال زبان‌شناختی-فرهنگی مؤلف و نیز فهم روان‌شناختی ذهنیت منحصر به فرد او لازمه‌ی تفسیر هر نوع متنی است. 2.علم هرمنوتیک را به عنوان تأمین‌کننده‌ی یک نظام بنیادی برای علوم انسانی،در مقایسه با علوم طبیعی،نیز می‌توان تصور کرد که حدودی را برای تمایز انواع گوناگون عام‌ تفسیر بنیاد نهاده و روش‌ها و اصول قاعده‌مند ذهنیت و اعتبار را برای آن‌ها تأسیس می‌کند. 3.سومین دیدگاه درباره‌ی علم هرموتیک،به پیش‌ساختاری فهم در ساختار هرمنوتیکی وجود انسانی می‌پردازد. 4.در نگاهی دیگر،علم هرمنوتیک،به حل مسائل مفهومی مربوط به توضیح و تفسیر، تأسیس ارتباطات منطقی میان حقیقت و اعتبار و مسائلی از این دست می‌پردازد.طرح این‌ مسائل،لزوما به شکلی نظام‌مند صورت نمی‌گیرد.هرچند معمولا با نظریه‌ی کلاسیک‌ هرمنوتیکی پیوند می‌یابد.

در بررسی اِسنادی روایات اصلی جمع قرآن، نقش ابن شهاب زُهری به عنوان جامع و حلقه مشترک این روایات، به خوبی به چشم می‌خورد. راویان این دسته روایات عمدتاً مدنی بوده و حکایت از جمع قرآن توسط ابوبکر، عمر و عثمان دارند. با توجه به جایگاه محوری زهری به عنوان نمایندۀ گروه مدنی «اصحاب اثر» در ربع نخست سدۀ دو هجری و نیز به عنوان اولین مدوّن حدیث نبوی، به نظر می‌رسد وی اصلی‌ترین منبع نقل حدیث برای راویان بعد از خود بوده است. ازاین‌رو وی روایاتی از جمع قرآن را که در انتهای قرن یک هجری در مدینه رایج بوده، نقل کرده و رواج‌دهندۀ اصلی این روایات، بعد از خود بوده است. تعلق زهری به بوم مدینه و درنتیجه، «مدنی‌گرایی» او در امتداد روحیۀ انحصارگرایی علمای مدینه باعث شد تا به دنبال یکسان‌سازی مصاحف و اصل قرار دادن مصاحف مدینه، تنها ایشان به روایات مشهور جمع قرآن اهتمام ورزند. زهری تنها سه خلیفۀ اول را جزو خلفای راشدین ‌شمرده و عثمان را افضل از حضرت علیR می‌دانسته است. بدین ترتیب «عثمانی‌گری» زهری و ارتباط و کارگزاری مستمر او در دستگاه خلافت اموی که در طراحی و ترویج جریان عثمانیه نقش اساسی را ایفا کردند، باعث می‌شد دربارۀ روایات جمع قرآن تنها به نقل و ترویج روایات مشهور جمع قرآن بپردازد.

در بررسی اسنادی روایات اصلی جمع قرآن نقش ابن شهاب زهری به عنوان جامع و حلقه مشترک این روایات به خوبی به چشم می خورد. راویان این دسته روایات - که حکایت از جمع قرآن توسط ابوبکر عمر و عثمان دارد - عمدتا" مدنی بوده، اشاره ای به جمع قرآن توسط حضرت علی (ع) ندارند. با توجه به جایگاه محوری زهری به عنوان نماینده گروه مدنی اصحاب اثر در ربع نخست سده دو هجری و نیز به عنوان اول مدون حدیث نبوی به نظر می رسد وی بهترین منبع نقل حدیث برای راویان بعد از خود بوده است. از این رو وی روایاتی از جمع قرآن را که در انتهای قرن یک هجری رایج بوده نقل کرده و رواج دهنده اصلی این روایات، بعد از خود بوده است. از سوی دیگر روحیه انحصارگرایی علمای مدینه باعث شد تا به دنبال یکسان سازی مصاحف و اصل قرار دادن مصاحف مدینه تنها ایشان به روایات جمع قرآن اهتمام ورزند. علی رغم آنکه زهری حضرت علی(ع) را جزو خلفای راشدین نمی شمرده و عثمان را فصل از او می دانسته و بر اساس روایتی در ابوبکر و عمر توقف می کرده است نمی توان مطمئن شد که او در عدم نقل روایات جمع قرآن توسط حضرت علی(ع) تعمدی به خرج داده باشد. روایت جمع قرآن توسط حضرت علی(ع) را قاعدا" باید متعلق به بوم کوفه مرکز حکومتی حضرت علی(ع) و نیز محل اجتماع طرفداران ایشان دانست که از شیوع زیادی بر خوردار نبوده است.