جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفۀ اسلامی دانشی است که هویت اصلیش، استفاده از برهان و روش است، اما مراجعه به متون فلسفی در سنت اسلامی از کاربرد و اصالت‌دهی به روش شهودی نیز حکایت دارد. مراد از روش شهودی، انتفاع از شهود و مکاشفه و کشف عرفانی برای رسیدن به شناخت یقینی است. روش شهودی در هر سه مکتب اصلی فلسفۀ اسلامی مورد توجه بوده، اما بهره¬‌وری از این روش، در حکمت متعالیه سامان یافته است. ملاصدرا در عین پایبندی بر روش عقلی، از روش شهودی نیز بهره¬های بسیار برده است. این کاربردها را میتوان در دو مقام: گردآوری و داوری، دسته‌بندی نمود. فلاسفۀ مسلمان در مقام گردآوری، از روش شهودی برای تبیین مسائل فلسفی جدید و نیز ارائۀ تصویری صحیح از برخی مسائل فلسفی استفاده کرده، و در مقام داوری، برای کشف حد وسط، کشف مغالطه و بازسازی برهان و اصلاح نتیجه و بعنوان مؤیدی بر استدلالهای عقلی، از شهود بهره گرفته¬اند.

این مقاله درصدد است تا با تکیه بر آراء صاحبان اصلى سه مکتب مشّائى، اشراقى، و صدرایى، به بررسى روش هاى به کار رفته در فلسفه اسلامى بپردازد. در نخستین بخش روش برهانى، انواع مبادى برهان و معیار مبدأى برهان مورد بررسى است. امکان استفاده از مبدئى دیگر در برهان، نتیجه اى است که از تحلیل نظرات فیلسوفان و منطق دانان به دست مى آید. در پایان این بخش، برهان مورد استفاده در فلسفه بررسى مى گردد. دومین بخش به روش شهودى و چگونگى دیدگاه فیلسوفان نسبت به مقوله «کشف» و استفاده از آن در فلسفه، اختصاص دارد. نحوه نقش آفرینى روش شهودى در فلسفه اسلامى و تأثیرات آن بر فلسفه، دنباله مباحث این قسمت را تشکیل مى دهد. در سومین بخش، امکان به کار بستن روش نقلى و قالب استفاده از آن توسط فیلسوفان در فلسفه اسلامى مورد بررسى قرار مى گیرد و در نهایت، جمع بندى مطالب و چند پیشنهاد در جهت شکوفاتر شدن فلسفه اسلامى ارائه مى گردد.

نامه: ص. ۱۸۴-‎۱۹۰؛ همچنین بصورت زیرنویس // در این تحقیق سعی شده است با نگاهی بیرونی شش موضوع کلی در باب فلسفه اسلامی از دید صاحبان اصلی مکاتب فلسفی اسلامی یعنی ابن سینا، شیخ اشراق و ملا صدرا در پنج فصل با روشی توصیفی بررسی شود. فصل اول به بحث تعریف فلسفه اسلامی و موضوع آن اختصاص دارد. نتیجه نهایی این فصل با بررسی تعاریف سه فیلسوف مذکور و جمع بندی آنها، این است که اگر نگاه تک محورانه به علم نداشته باشیم بلکه علم را مجموعه دستگاه وار و مرکب از مولفه هایی همچون موضوع، روش و غایت و... بدانیم آنگاه می توانیم به تعریف جامعی از فلسفه دست یابیم. فلسفه دوم بحث غایت و کارکردهای فلسفه بررسی می شود در یک جمع بندی کلی به نظر می رسد غایت فلسفه حصول معرفت انسان است تا این خود مقدمه ای برای نیل و وصول به معرفت شود . اما حداقل کارکردهای فلسفه اثبات مبادی تصدیقی و وجود موضوعات علوم و دفاع از عقاید دینی و فهم متون دینی است. فصل سوم روش شناسی فلسفه اسلامی مورد کنکاش قرار می گیرد. روش در دو مقام گردآوری و اصطیاد و مقام داوری بررسی می شود. در مقام اصطیاد روش هایی که فیلسوفان به کار برده اند روش برهانی، روش شهودی و روش نقلی است اما در مقام داوری و استدلال تنها از روش برهانی در فلسفه استفاده شده است. البته در این میان، از ظاهر عبارت شیخ اشراق به دست می آید مه وی معتقد بوده از روش شهودی نیز می توان در برخی موارد در مقام داوری استفاده کرد. فصل چهارم اسلامیت فلسفه بررسی می شود صاحبنظران در این زمینه آراء مختلفی ارایه نموده اند که با بررسی و جمع بندی آنها ابعاد اسلامیت فلسفه را اینگونه می توان شمرد: ‎۱- فلسفه فیلسوفان مسلمان ‎۲- فلسفه شکل گرفته در ممحیط اسلامی ‎۳- روح توحیدی مباحث فلسفی ‎۴- استفاده از عقل دوره اسلامی در فلسفه اسلامی ‎۵- تعامل فیلسوفان با متون دینی. فصل پنجم به بحث قلمرو فلسفه اسلامی می پردازد. ابتدا پاسخ داده می شود که چرا حکمت علمی کم کم در میان فیلسوفان کم رنگ شده است و با استفاده از عبارت خود فیلسوفان و نظرات صاحب نظران دلایلی ذکر می شود از جمله: ‎۱- اختلافی نبودن مباحث در حکمت عملی ‎۲ توجه به نیازهای شخصی افراد و عدم توجه به حفظ و نگهداری مصنفات‎۳- کمبود وقت و کمی عمر ‎۴- نوع تلقی از مباحث حکمت عملی و فرع دانستن آنها نسبت به حکمت نظری ‎۵- وجود شریعت و فقه غنی در اسلام جهت پاسخ گویی به مسایل سیاسی ‎۶- توجه به احیاء حکت نظری و... در ادامه حیطه هایی از علوم و فلسفه های مضاف که سه فیلسوف مذکور در کتب فلسفی خود بدان پرداخته اند بررسی می شوند. واژگان کلیدی: فلسفه اسلامی، ابن سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا، تعریف و موضوع فلسفه اسلامی، غایت و کارکرد فلسفه اسلامی، روش برهانی، روش شهودی، روش نقلی، اسلامیت فلسفه، قلمرو فلسفه اسلامی، حکمت نظری، حکمت عملی.