جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه در پیش می آید حاصل بحث و گفتگویی است که در تاریخ سه شنبه 8/9/82 در پژوهشکده امام خمینی(س) و اتقلاب اسلامی برگزارشد. در این جلسه حضرت آیت آلله سید محمد موسوی بجنوردی، جناب آقای دکتر ابوالقاسم گرجی و جناب آقای دکتر علیرضا فیض درباره پرسشهای مطرح شده راجع به اجتهاد شورایی پاسخ گفته و آن را مورد بررسی قرار داده اند.

در کتاب حاضر تاريخچه‌اى از علم اصول فقه و ادوار مختلف اين علم ارائه شده و فراز و نشيب‌هايى كه اين علم از بدو پيدايش تا عصر كنونى به خود ديده است، مورد تجزيه و تحليل اجمالى قرار گرفته است. بعلاوه در این اثر، نویسنده اهميت و جايگاه مهم علم اصول فقه را در علوم اسلامى تبيين و تحولاتى را كه اين علم به همت انديشمندان مسلمان، به خود ديده، منعكس کرده و تأثيرگذارى آن را بر ساير علوم اسلامى را نشان داده است.

در بخش اول بحث به بررسی مبانی حقوقی و فقهی جرم زنا از دیدگاه علماء امامایه و مذاهب اربعه اهل سنت حنفی، شافعی، حنبلی و مالکی و بعضا" فرق دیگر از جمله ظاهری دراین مبحث کوتاه پرداخته شده است . و قانون مجازات اسلامی مواد 63 لغایت 107 در باب زنا و ترجمه و اقتباس از اقوال مشهور فقهای امامیه خصوصا" تحریرالوسیله حضرت امام‌خمینی (ره) است که بعنوان اساس و مبنای بحث انتخاب شده است . و آنگاه به بررسی مبانی آن با ذکر اقوال و مخالف از فقهای امامیه و اهل سنت و دلایل و مدارک آن باب پرداخته می‌شود البته سعی شده در جهت تحقق این هدف ، از کتب معتبر فقهی مذاهب مذکور استفاده شود سپس در بخش دوم بحث به بررسی عمل منافی عفت که واجد شرائط مقرره جرم زنا نباشد پرداخته شده است .

هدف از پژوهش حاضر، پاسخ یابی به این دو سوال است که آیا امام علی (ع) به عنوان یک حاکم و پیشوای بزرگ اسمی، درگفتار و کردار خویش، مواضعی ابراز داشته که بتوان از آنها به عنوان دیدگاه جرم شناسانه یادکرد؟ و آیادر مجازاتها و احکام صادره از ایشان، توجهی به علل جرایم، زمینه های اجتماعی، روانی و زیستی موجد آن و پیشگیری از ارتکاب جرایم شده است یا خیر؟براساس فرضیه تحقیق، حضرت علی (ع) درتمام بینشها و کنشهای خود، دارای نوعی دیدگاههای جرم شناسانه، ماقبل جرم شناسی علمی بوده اند. تحقیق حاضر بااستفاده از روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا انجام یافته و مباحث آن دردوبخش تنظیم شده است. بخش اول، اختصاص به رویکرد زیست- روانشناختی امام علی(ع) نسبت به جرم داردو بخش دوم به رویکرد جامعه شناختی امام علی(ع) نسبت به جرم مربوط می شود. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد، امام علی (ع) نهتنها در گفتار و کردار خویش مواضعی جرم شناسانه داشته اند، بلکه باجرات می توان مدعی شد که آن حضرت، جرم شناسی بزرگ و به تمام معنا بودند که در کلیه زمینه های جرم شناسی، ازدیدگاهی ممتاز و ویژه برخوردار بودند. دیدگاهی که دراکثر موارد با نظرات و نتایج تحقیقات جرم شناسان معاصر نیز مطابقت دارد، با این تفاوت که دراین میان حداقل سیزده قرن فاصله زمانی وجود دارد و این نشان از عظمت و یزرگی آن حضرت دارد. دراین میان باید به دونکته نیز توجه داشت، اول آنکه سطح معلومات مردم درآن زمان و ظرفیت فهمی آنان، امام را دربیان همه آنچه که می دانست نیز، محدود می کرد. دوم آنکه باتوجه به گذشت قرنها ازآن، چه بسا مواضع و عملکردهای بسیار از حضرت، که مرتبط با موضوع تحقیق است، وجود داشته که به دست مانرسیده باشد. درقیاس کلی عوامل جرم زا، باید گفت که هرچند امام شخصیتی والا و چند بعدی بود، لیکن رویکردشان به عوامل اجتماعی جرم، به مراتب بیش از عنایتشان به عوامل زیستی و روانی است. اما این نکته از اهمیت و جایگاه رویکردهای روان شناختی و زیست شناختی حضرت نسبت به جرم،نمی کاهد. نتیجه بررسی دیدگاههای امام (ع) در حوزه های مختلف، مهر تاییدی براین نکته است که جرم معلول عوامل گوناگون و پیچیده زیستی، روانی و اجتماعی بوده و جستجوی علل و فرایندهای ارتکاب جرم دریکی ازاین حوزه ها، جستجوگر رابه نتیجه نهایی و مطلوب نمی رساند.

بحث های مطرح شده در این رساله به شرح ذیل است: ابتدا تحت عنوان مقدمه به بیان میزان اهمیت و ذکر پیشینه تاریخی و سیر تکوّن و تطوّر اصل برائت در میان اصولیان و اخباریان شیعه و اصولیان و اهل حدیث اهل سنت پرداخته شده است. همچنین در ضمن چند یادداشت به مقایسة اصل برائت با مباحث مشابه همچون اصالة الحظر او الاباحة و بیان فرقهای میان آنها اشاره کرده و در پایانِ مقدمه، به تحریر محل نزاع بین اصولیان و اخباریان پرداخته ایم . سپس در بخش اول تحت عنوان «ادلة اصولیان بر برائت» ادلّه ای از قرآن (شش آیه)، سنت (نُه حدیث)، اجماع (سه تقریر) ، عقل (قاعدة قبح عقاب بلابیان) و استصحاب را ذکر ، بررسی و نقد کرده ایم. در بخش دوم و پایانی تحقیق نیز ادلة اخباریان مشتمل بر کتاب (چهار آیه)، سنت (سه دسته روایات) و عقل (دو تقریر) مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به این که تنها محل خلاف عمده میان اصولیان و اخباریان شیعه «شبهة حکمیة تحریمیه» است و در دیگر موارد همچون شبهة حکمیة وجوبیّه، یا شبهات موضوعیه اختلاف قابل توجهی وجود ندارد به طور مستقل بدانها نپرداخته و به اشاره به آنها در ضمن یکی از مقدمات (یادداشت شش) اکتفا کرده ایم. امید می رود که این تلاش ناچیز که قطعاً خالی از نواقص نیست مورد قبول افتد.

هدف از رساله حاضر، بررسی دیدگاه اسلام پیرامون ازدواج با اهل کتاب و پاسخ یابی به این سوالات است که آیا اسلام، تنها ازدواج درون گروهی( ازدواج مسلمانان باهم) را جایز دانسته است یا بادیدجهانی خود، پیوند ازدواج با بعضی از گروههای غیر مسلمان را جایز دانسته است؟ این گروهها، شامل چه کسانی هستن؟ و بالاخره نظر فقهای عامه و خاصه دراین زمینه چیست؟ تحقیق حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای انجام و مباحث آن درهفت فصل تنظیم شده است: فصل اول، اختصاص به شناسایی اهل کتاب دارد و به سوالاتی از این قبیل پاسخ می دهد که آیا مجوس صابئین اهل کتابن؟ آیا پیروان کتب آسمانی ( غیر از تورات و انجیل) اهل کتاب محسوب می شوند؟در فصل دوم، حرمت ازدواج با مشرکان و مردان اهل کتاب بررسی می شود. دراین فصل، ابتدا مقدمه ای در زمینه ازدواج ملل غیر مسلمان با هم ارائه شده و سپس ازدواج با مشرکان و نیز ازدواج مردان اهل کتاب با زنان مسلامان بیان شده و به وجوهی که فقهای اسلام برای عدم جواز ازدواج کتابی با زن مسلمان به آنها تمسک جسته اند از قبیل اجماع، قرآن و سنت، اشاره می شود. درفصل سوم، ازدواج نمسلمانان با زنان اهل کتاب، مورد نقد و بررسی قرار میگیردو به آیات مربوط به ازدواج و نظرات فقهای امامیه در این زمینه اشاره می شود. در فصل چهارم، ازدواج با زنان زرتشتی و درفصل پنجم ازدواج با زنان صابئی از دیدگاه فقهای امامیه و عامه مورد بحث قرار گیرد. برای تکمیل بحث، قوانین مدنی کشورهای اسلامی و نیز دیدگاه اهل کتاب در زمینه مورد بحث در فصول ششم و هفتم ارائه می شود.