جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امام خمینی به عنوان نمادی از فقه پویای شیعه که بر اساس مقتضیات زمان و مکان سخن گفته و حکم صادر کرده اند، درمورد مساله زنان نیز موضع گیریهای متنوعی داشته اند که اگر خواننده اظهارات و نوشته های ایشان ــ متن (Text) ــ را بدون شرایط زمانی و مکانی (Context) که در آن سخن گفته اند در نظر بگیرد، در تحلیل دچار اشتباه و انحراف خواهد شد. دیدگاههای امام خمینی در مقاطع مختلف، متناسب با منطق موقعیت و شرایط روز جامعه دچار تحول و تغییر شده است. این تحول در چهار مقطع زمانی مشخص قابل مطالعه است. در حالی که در دو مقطع اول که در اوج اقتدار رژیم پهلوی است، امام با هر نوع حضور و مشارکتی از سوی زنان در جامعه و حوزه سیاسی به دلیل مفسده هایی که بر حضور زنان مترتب است، مخالفت کرده اند. ایشان در دو مقطع بعدی که در آستانه حرکتهای انقلابی و دهه اول تثبیت نظام جمهوری اسلامی است مشوق و مروج حضور زنان در عرصه سیاسی ـ اجتماعی جامعه بوده اند. در این مقاله درصدد بیان چون و چرایی این تحول دیدگاه در مقاطع یادشده هستیم

این پژوهش به بررسی تحول گفتمان سیاسی شیعه می پردازد. به لحاظ مکانی حوزه تحقیق محدود به مرزهای جغرافیایی ایران و به لحاظ زمانی محدود به دوران غیبت از سال 329 ه-.ش ˆ1399 ه-.ق) است . سازماندهی پژوهش بعد از بحثی نظری پیرامون مفهوم گفتمان و بررسی عوامل موثر و دخیل در تحول گفتمان سیاسی در فصل اول، بتدریج در فصول هفت گانه بعدی در قالب سه قسمت مجزا فرضیه های مختلف بررسی می شوند. در هر فصل پس از بیان دغدغه های و سئوالهای اصلی هر دوره، پاسخ اندیشمندان شیعی مطرح می شود، آنگاه مفاهیم غالب هر عصر شناسایی می گردد و نهایتا عوامل مؤثر و دخیل در شکل گیری گفتمان هر دوره مورد مطالعه قرار خواهد گرفت . در هر فصل توجه به مباحث تحلیل محتوایی (بررسی Text) در کنار مطالعه گفتمانی یعنی مطالعه متون در چارچوب بسترهای سیاسی اجتماعی (بررسی Context) مورد توجه واقع شده است . نهایتا در انتهای پژوهش در بخش نتیجه گیری یک جمع بندی نهایی درباره تحول گفتمان های مختلف ارایه خواهد شد. نوع و روش تحقیق روش مورد استفاده در این پژوهش روشی تلفیقی است . به عبارتی تلاش می شود به منظور احتناب از تک بعدی نگری نسبت به موضوع مورد پژوهش ضمن استفاده از تحلیل گفتمانی، از رهیافتهای مختلف بهره گرفته شود تا به غنای بحث افزوده گردد. جامعه شناسی معرفت که رابطه میان عقاید و اندیشه های مورد بررسی را با زمینه های اجتماعی و تاریخی این اندیشه ها مورد توجه قرار می دهد، روش دیرینه شناسی به منظور شناخت حوزه احکام و گزاره ها، تبارشناسی به منظور تحلیل تبار تاریخی دوره های مورد بررسی و مطالعه مقایسه ای که به بررسی مقایسه ای دوره های مورد اشاره توجه دارد، از جمله شیوه هایی است که به تناسب در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است . فن یا تکنیک پژوهش در این نوشتار بر مطالعات کتابخانه ای استوار است . اهتمام اصلی نویسنده بر این است که در این پژوهش ضمن آنکه به "توصیف " احکام و گزاره های غالب هر دوران می پردازد، به "تبیین" عوامل تاثیرگذار در شکل گیری گفتمان هر دوره نیز توجه کند. البته توجه به این نکته ضروریست که عمده مطالعاتی که در سنوات اخیر در زمینه گفتمان و تحولات گفتمانی صورت گرفته توسط ساختگرایان و پساساختگرایان بوده است ، که در طول قریب به سه دهه اخیر، سهم مهمی را در فهم کردارهای انسانی ایفا کرده اند. نحوه گردآوری داده ها و منابع در این پژوهش از کتب ، مقالات ، رسائل فارسی، عربی و انگلیسی موجود در کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه ریاست جمهوری، کتابخانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کتابخانه دانشگاه امام صادق (ع)، کتابخانه دانشگاه مفید قم و کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی در قم، کتابخانه و آرشیو روزنامه اطلاعات ، اسناد موجود در مرکز اسناد و سازمان مداراک انقلاب اسلامی استفاده شده است . تلاش نگارنده بر آن بوده تا با بهره گیری از کلیه منابع دست اول فقهی، کلامی، تاریخی، سیاسی و همچنین منابع دست دوم که پدیدآورندگان آنها از جمله نویسندگان معاصر و یا شرق شناسان اند، تبیینی از تحولات گفتمان سیاسی شیعه ارائه دهد. بررسی آثار در انجام این پژوهش سعی شده از کلیه منابع و اسناد دست اول و اصلی در دوره های مورد بحث بهره برده شود. علاوه بر منابع دست اول، از منابع دست دوم نیز به منظور روشن شدن مباحث استفاده شده است . منابعی که در ذیل معرفی و بررسی می شود، الزاما در برگیرنده تمامی منابع موجود مرتبط با این پژوهش و منابعی که مورد استفاده قرار می گیرد، نیست ، بلکه گزیده ای است از منابع دست اول و دست دوم. سعی شده با توجه به تقسیم بندی پژوهش به گفتمانهای مختلف ، از هر دوران نمونه های شاخصی بررسی شود. در این نوشتار منظور از منابع دست اول، منابع اصلی و به عبارت دیگر منابع کلاسیک فقهی، کلامی، قرآنی و تاریخی هر دوره است . منابع دست دوم نوشته های تحلیلی نویسندگان، شارحان و نقادان معاصر اعم از ایرانی، مستشرق و ... پیرامون نظرات مورد بحث یا تحولات دوره های مورد اشاره است .