جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقدطوسی از فلاسفه: طوسی در مقدمه کتاب بیان کرده که مسائل الاهیات از «عَویصات» است و عقل آدمی نمی‌تواند در ادراک این امور مستقل باشد. فلاسفه در الاهیات به تعمق پرداخته و کوشیده‌اند با نظر و استدلال به حقایق این امور دست یابند، ولی چون عقل بشر از درک آن‌ها ناتوان است به گمراهی افتاده و با یکدیگر به مخالفت بر خاسته اند. به گفته طوسی خداوند به مقتضای حکمت بالغه خود قوای انسانی را به گونه ای آفریده که همه مراتب آثار بر آن‌ها مترتب نمی‌گردد. طوسی عقل را با سایر قوای نفس قیاس می‌کند و می‌گوید همچنانکه قوه باصره از رؤیت همه دیدنیها ناتوان است عقل نیز نمی‌تواند حقایق همه اشیا و احوال آن‌ها را بخصوص در امور الاهی به گونه ای قطعی ادراک کند، اما فلاسفه مدعی‌اند که حقایق الاهی را‌ به‌طور قطعی ادراک می‌کنند، در حالی که از درک حقیقت جسم، که در برابر چشم آن‌ها قرار دارد، ناتوان اند. فلاسفه در باره حقیقت جسم و نیز در باب حقیقت نفس نتوانسته‌اند به اتفاق نظر دست یابند و وقتی انسان از طریق عقل نمی‌تواند به حقیقت ذات خود دست یابد، به طریق اولی از درک اسرار احوال صانع و عظمت پروردگار ناتوان خواهد بود. وی در الاهیات، وهم را همواره مزاحم عقل دانسته است، به طوری که احکام عقل با احکام وهم مشتبه می‌شوند و تنها راه نجات مراجعه و تمسک به احکام خداوند است. کتابش نوشته است که فقط به موارد سهو قلم او اشاره خواهد کرد و خطاهای او را سهوی و گذرا می‌داند نه عمدی و پایدار. به نظر او در برخی موارد نزاع غزالی با فیلسوفان لفظی است نه مبطل عقاید آنان.