جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«اگر شریعتی زنده بود... حتما از آن حرارت کلامش می‌‌کاست.» این جملات بخشی از اظهارنظر محمدجواد غلامرضاکاشی، پژوهشگر علوم سیاسی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی است که در گفت‌وگو با احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل سیاسی و بین‌الملل به آن اشاره کرده است. تجربه 44ساله ایران و جهان پس از علی شریعتی، بخشی از مباحثه درباره پروژه «نوشریعتی» بود. آنچه که پاسخ‌هایش بیش از آنکه از نگاه شریعتی ممکن باشد از نگاه علاقه‌مندان به او قابل تامل و بررسی است. در این گفت‌وگو اشاراتی به تحولاتی که مبتنی بر تجربیات جدید در میان باورمندان به شریعتی و همفکران او به شمار می‌رود مطرح شده است که در ادامه می‌آید. ‌

بسیاری از آنها که پس از 44سال هنوز مدافع افکار و دیدگاه‌‌های علی شریعتی هستند؛ بر این باورند که پروژه شریعتی طرحی ناتمام است و هنوز نیاز به بازاندیشی عمیق‌‌تر، ویرایش و تفسیر تازه و خوانش و صورت‌‌بندی مجدد دارد؛ پروژه «نوشریعتی» همان موضوعی است که این اشخاص بر اهمیت آن باور و بر ضرورت این بازبینی تاکید می‌‌کنند. هاشم آقاجری، مقصود فراستخواه، فرزندان علی شریعتی و بسیاری دیگر همچنان دل در گرو آن پلی دارند که او می‌‌خواست میان سنت و مدرنیته بزند و هنوز از تحقق و موفقیت آن در زندگی بشری ناامید نشده‌اند. در این میان و در باب آنچه به عنوان پروژه «نوشریعتی» مطرح است؛ گفت‌وگویی میان احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار، تحلیلگر مسائل سیاسی و بین‌الملل و محمدجواد غلامرضاکاشی، پژوهشگر حوزه علوم سیاسی و جامعه‌‌شناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی صورت گرفت. کاشی در بخشی از این گفت‌وگو درباره این پروژه گفت: «نوشریعتی تلاشی برای تحقق یک پروژه است و مدعی نیستم که تماماً وجود پیدا کرده است. بعضی از دوستان ما این وضعیت را به صدور شناسنامه قبل از تولد نوزاد تعبیر کرده‌‌اند. من به تلاش برای فهم نو از شریعتی علاقه‌‌مندم. تلاش دوستانم را رصد می‌‌کنم و در آن مشارکت دارم. بررسی می‌‌کنم کجاها هرچه تلاش می‌‌کنیم و دست‌‌وپا می‌‌زنیم پیش نمی‌‌رویم و کجاها کمی می‌‌توانیم پیش برویم»؛ زیدآبادی هم این سوالات را درباره نگاهی نو به شریعتی مطرح می‌‌کند که:«الان مشخصا در این فضایی که ما داریم زندگی می‌‌کنیم، با توجه به ضعف‌‌هایی که نمایان شده و نیازهایی که برای زندگی داریم، آن مولفه‌‌ای که از شریعتی می‌‌تواند تاثیرگذار بر زندگی ما باشد، چیست؟ یعنی شریعتی الان در سیاست خارجی چه راه‌‌حلی ارائه می‌‌کند؟ در اقتصاد چه راه‌‌حلی ارائه می‌‌کند؟ در نوع همبستگی اجتماعی ما چطور؟ در نوع نظم سیاسی که باید مستقر باشد چه؟» در ادامه، بخش اول این گفت‌وگو می‌‌آید. بخش دوم در شماره فردا درج خواهد شد.

دین یهود کارکردی دوگانه و متناقض در جامعه نوبنیاد اسرائیل پیدا کرده و باعث شکاف اجتماعی عمیقی در آن جامعه شده است، به طوری که حل آن بروز تنش های اجتماعی گسترده ای در پی خواهد داشت. برای توضیح این فرضیه باید ادوار سه گانه زندگی یهودیان را که به صورتی دیالکتیکی از حدود سه هزار سال پیش آغاز شده و سه مرحله تاسیس دولت باستانی، دوران تبعید و برپایی دولت جدید را پشت سر گذاشته است مورد بررسی قرار داد و بویژه مبانی مشروعیت دولت در دوره باستان، دیدگاه یهودیان نسبت به دولت و سیاست در دوره تبعید و مبانی مشروعیت دولت واقعیت این است که پس از موسی که پایه گذار جامعه باستانی اسرائیل و رهبر مذهبی و سیاسی قوم یهود بود، انبیاء بنی اسرائیل ادعای رهبری سیاسی قوم خود را نداشتند. صهیونیسم-بانک جامع اطلاعاتی صهیونیسم-یهود-اسرائیل-هولوکاست-تورات-تلمود-فلسطین-فراماسونری-HOLOCAUST - ZIONISM-JEWاز همین رو، پس از آنکه جامعه یهود به ثبات نسبی در فلسطین رسید، پادشاهان زمام امور سیاسی قوم را به دست گرفتند. در کتاب مقدس از نوعی تأیید شرعی طالوت نخستین پادشاه بنی اسرائیل توسط شموئیل نبی سخن رفته است و در مورد پادشاهی داود نیز همین نکته مورد اشاره قرار گرفته است، اما داود پادشاهی را در خاندان خود موروثی می کند و فرزندان او بدون آنکه نیاز به مجوز شرعی انبیاء یا کاهنان داشته باشند به پادشاهی اسرائیل می رسند. این پادشاهان اغلب بی اعتنا به تعالیم شریعت و نقض کننده علنی مقدس ترین احکام تورات بودند و با آنکه در دربار خود جمعی از کاهنان و «انبیاء» را به عنوان پشتوانه دینی حکومت خود پذیرایی می کردند، اما انبیاء دیگری پیوسته با آنان سر ستیز داشتند و در مبارزه با آنها معمولا به قتل می رسیدند. پس از آنکه بابلیان دولت یهود را در اسرائیل منقرض کردند و یهودیان را به تبعید بردند، تحولی عظیم در فکر و اندیشه یهودیان به وجود آمد. در ادامه کتاب دین و دولت در اسرائیل می خوانیم: در این دوره، رهبران مذهبی بلند پایه ای چون عزرا و نحمیا که از نابودی هویت قومی و دینی یهودیان پراکنده بیم داشتند با تشریح احکام انعطاف ناپذیر شریعت، اجرای آنها را به عنوان تنها مایه بقای هویت یهودیان در جهانی پراکنده از هم مورد تأکید قرار دادند و هر گونه اختلاط با قوم های دیگر را از طریق ازدواج حرام شمردند. پس از آن، علمای دین یهود به تدوین تلمود همت گماردند و در طول قرون وسطی، عمل به احکام تلمود و دوری گزیدن از سایر اقوام مؤثرترین عامل حفظ هویت و به عبارتی همسان سازی یهودیان پراکنده در جهان بود. در این دوران، یهودیان «تبعید» را سرنوشت مقدر خود می دانستند. نگارنده برای انجام این پژوهش همه آثار فارسی مربوط به یهودیت و اسرائیل را مطالعه کرده و مقاله های بسیاری از اینترنت به دست آورده است بخشی از کتاب ها و مقالات و فیش هایی که براساس آنها تهیه شده بود، متأسفانه توسط مأموران دادگستری تهران در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۷۹ در منزل ضبط شد و برغم پیگیری ها پس داده نشد. در مدت بازداشت نیز که بیش از ۷ ماه به طول انجامید، دادگاه با دریافت منابع تحقیقاتی از خارج زندان با این توجیه که سبب بد آموزی و تبلیغ یهودیت خواهد شد، مخالفت کرد و بدین ترتیب در وسط کار پژوهشی، کوشش فکری نگارنده صرف آمادگی برای بازجویی های پایان ناپذیر درباره عقاید سیاسی و دینی اش شد و عملا رابطه ذهنی و مطالعاتی با اصل پژوهش از هم گسست. این گسست در کنار تلاش مضاعف برای بازخوانی و بازیابی منابع از دست رفته، خود سبب بروز مشکلاتی در روند کار شد که بر هیچ محققی پوشیده نیست.

در کلاس درسی که با عنوان «روشنفکری دینی: امکان یا امتناع؟» برگزار می‌کنم، جوانی در پایان کلاس با حزن و اندوهی در کلامش گفت؛ شیفتۀ بحث‌های مربوط به سازگاری اسلام با دموکراسی و حقوق بشر توسط جناب دکتر عبدالکریم سروش بوده است، اما از زمانی که دکتر سروش پیامبر اسلام را به‌عنوان رهبری اقتدارگرا معرفی کرده، دچار بحران فکری شده و نمی‌داند چگونه می‌تواند به ذهنش انسجام دهد. جوان راه چاره می‌جست. در پاسخ به او گفتم؛ جناب دکتر سروش به نظرم حق مطلب را ادا نکرده و در توضیح نظر خود دچار خلط مبحث شده است. اگر اقتدارگرایی را چه در حوزۀ شخصی و چه در حوزۀ سیاسی، تلاش برای سلطه بر ذهن و زندگی دیگران از راه به کارگیری زور تعریف کنیم، همانا که شأن و سلوک پیامبر اسلام از آن کاملاً به دور بوده است. برای فهمِ صحیحِ رفتار سیاسی پیامبر اسلام، نقلِ کلامی از بلِز پاسکال ریاضی‌دان و فیلسوف فرانسوی در قرن 17 بسیار کمک‌کننده است. به گفتۀ پاسکال، قدرت بدون عدالت، ظالمانه است و عدالت بدون قدرت، دست‌بسته و ناتوان! واقعیت این است که پیامبر اسلام دو شأن متفاوت داشته است. او از یک طرف، به‌عنوان پیامبر مبدع مفهومی از عدالت برای بشریت بوده و از طرف دیگر به‌عنوان یک رهبر سیاسی، در جهت تحقق آن مفهوم در مناسبات خاص قبیلگی زمان خود تلاش کرده است.