جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مفاهیم بکار رفته در قرآن کریم که دارای اهمیت فوق العاده و دارای معنایی بس ژرف و قابل تأمل است، واژه امت است. مفسرین بزرگ شیعه و اهل سنت در تفسیر و تبیین امت به معانی گوناگونی اشاره کرده‌اند که می‌توان از جمله جامعه، گروه، پیشوا و امام، زمان ، صنف خاص و پیروان را نام برد. اگرچه امت در قرآن و احادیث در معانی متعدد بکار رفته است، اما استعمال غالب آن در معنای جامعه‌¬یی است که عقیده و آرمان واحد آحاد آن جامعه را به هم پیوند می‌دهد. امت به این معنا دارای احکام، سُنن و قوانین حاکم است که می‌توان برخی از آنها را قوانین حاکم بر جامعه تلقی کرده و با ساختارمند کردن آنها نوعی جامعه شناسی اسلامی را تدوین نمود. از منظر قرآن کریم امت دارای ویژگی‌ها و احکامی همچون ایمان به خدا، حق گرایی و دعوت به حق، تعادل و میانه‌روی، ممتازبودن، برادری و اخوّت، مودت و همدلی، احسان و نیکی، امنیت و آرامش، استقلال و خوداتکایی؛ حیات و مرگ، عزت، تغییرات و تحولات است. یک سلسله علل و عوامل باعث اعتلای امت می‌شوند از جمله: ایمان امت به مبدأ و معاد، توحید، تقوا، عدالت اجتماعی، شکر و سپاس نعمت‌ها، عبودیت و عبادت، اخلاق نیک انسانی. امور و عواملی هم باعث انحطاط امت‌ها و اضمحلال آنها می‌شود مانند: جهل و تکذیب نسبت به مبدأ و معاد، کفر و عناد و لجاجت نسبت به رسولان الهی، ظلم و جور؛ تفرقه و تشتّت، اختلاف طبقاتی، طغیان مترفین، از بین رفتن روحیه قناعت و اعتدال در مصرف و شایع شدن گناهان کبیره.