جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توضیح کتاب: رولان بارت در این اثر از ژاپن خیالی سخن می‌گوید. "هدف او، نگاه به یک جامعه است تا آن را به مثابه‌ی یک متن قرائت کند، اما بیشتر از آن که به متن بودن این جامعه بیندیشد، خود بر آن است که از آن متنی بسازد و در این راه شاید هدفی جز "لذت" نداشته باشد، همان لذتی که در اثر معروفش لذت متن (1972) بر آن پای فشرد. در امپراتوری نشانه‌ها ما در حقیقت با نوعی انسان شناسی مجازی، یا با اندیشه‌های انسان شناختی بر واقعیتی مجازی سر و کار داریم که خود حاصل بازنمایی یا بازسازی واقعیتی بیرونی در دستگاهی خیالی است. "ژاپن" بارت در این کتاب نه متنی است که به نویسنده تعلق داشته باشد، نه متنی است که از آن خواننده باشد، بلکه ترکیبی است از این هر دو. در این اثر، بارت با همین هدف "خوشبختی"... و "لذت"، نثر خود را به تکه‌های بی‌شمار می‌شکند، تصاویر را وارد متن و متن را وارد تصاویر می‌کند و نوشته‌ی خود را به شیوه‌ای که بارها آن را بداهه نوازی می‌نامد، پیش می‌برد". به گفته‌ی نویسنده: "در این کتاب، نه متن در "تفسیر" تصویرهاست، نه تصویرها درجست و جوی "آراستن" متن. متن و تصویرها، برای من تنها حرکتی بوده‌اند از گونه‌ای نوسان دیداری، حرکتی شاید همچون خلسه‌ای که در ذن (zen) به آن ساتوری (satori) می‌گویند".

مرگ مؤلف (به فرانسوی: La mort de l'auteur) مقاله‌ای از رولان بارت، منتقد ادبی و نظریه‌پرداز فرانسوی می‌باشد. این مقاله، روش سنتی نقد ادبی را که قصد نویسنده و تاریخچه زندگی وی را در خوانش و تفسیر متن دخالت می‌دهد، به چالش می‌کشد و در عوض پیشنهاد می‌دهد که نویسنده یا پدیدآور از متن جدا باشد. در این مقاله، بارت به مخالفت با روش معمول برای خوانش و نقد آثار ادبی بر اساس جنبه‌های مختلف هویت و شخصیت نویسنده (مثلاً، عقاید سیاسی، شرایط تاریخی، محیطی، مذهبی، قومی، روان‌شناختی، یا سایر صفات و خصوصیات شخصی او) به کشف معنای نوشته‌ها می‌پردازد. در این نوع نقد، تجربه ها و سوگیری‌های نویسنده به عنوان نوعی «توضیح» قطعی و نهاییِ نوشته مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عقیدهٔ بارت، این روشِ خواندن ظاهراً روشی شسته و رفته و آسان است اما در واقع پر ایراد و بدون تفکر و تأمل کافی است. «اختصاص دادنِ یک نویسنده به یک نوشته»، و دادنِ یک تفسیر منفرد، مطابق و معادل با آن، یعنی «تحمیلِ‌ محدودیت به آن نوشته». به این ترتیب، خواننده باید نوشتهٔ ادبی را از خالق آن جدا در نظر بگیرد تا بتواند نوشته را از استبدادِ تفسیری (interpretive tyranny) آزاد سازد. هر نوشته حاوی چندین لایه و معنا است. در لاتین، text (نوشته، متن) و textile (پارچه) هم ریشه هستند. بارت نوشته و پارچه را به هم تشبیه می‌کند و می‌گوید نوشته نوعی پارچه است که از نخ‌هایی به نام گفته‌ها بافته شده‌است. این گفته‌ها از تعداد بسیار زیاد یا غیرقابل شمارشی از مراکز فرهنگ (centers of culture) گرفته شده‌اند و نه از یک تجربهٔ منفرد که فقط یک بار اتفاق افتاده‌است. معنای اصلی یک کارِ ادبی (نوشته) به برداشتی که خواننده از آن دارد وابسته است نه به احساسات یا سلیقه‌های نویسنده. وحدت (یکپارچگیِ) نوشته در ریشه‌های آن (یعنی، نویسنده، خالق) نیست، بلکه در مقصد آن (خواننده) است. اکنون که نویسنده دیگر مرکز توجه و تأثیرگذاری نیست، می‌توان گفت که به یک scriptor (مؤلف) تبدیل شده‌است (بارت از اصطلاح scriptor (مؤلف) به جای author (نویسنده) استفاده می‌کند تا پیوندِ حاکی از اقتدار بین اصطلاح author و authority را قطع کند. authority یعنی اقتدار، قدرت، دست بالا داشتن، تحکم. author نیز یعنی کسی که چیزی می‌نویسد و در نتیجه، بر خواننده غلبه دارد، عقیدهٔ خود را بر او تحمیل می‌کند، و در رابطهٔ نویسنده- خواننده، دست بالا را دارد. scriptor یعنی کسی که صرفاً می‌نویسد، مثل یک تایپیست، حروف چین، یا کاتب، که فقط می‌نویسد و با آنچه می‌نویسد پیوند فکری ندارد). به عقیدهٔ بارت، scriptor صرفاً باید بنویسد اما نباید نوشتهٔ خود را توضیح دهد. او هم‌زمان با نوشته به دنیا می‌آید. او قبل از نوشته وجود نداشته و بعد از آن نیز به وجود خود ادامه نخواهد داد. چنین نیست که نویسنده نوشته را روزها، هفته‌ها، یا سال‌ها پیش نوشته باشد. او آن را همین حالا نوشته‌است، همین لحظه‌ای که خواننده در حال خواندن آن است. هر بار که خواننده متن را دوباره می‌خواند، متن دوباره نوشته می‌شود. به عبارت دیگر، با هر بار خواندن و دوباره خواندن، متن نوشته و بازنویسی می‌شود، زیرا «ریشه» یا منبعِ معنا صرفاً و انحصاراً در «خودِ زبان» و تأثیری که بر خوانندهٔ می‌گذارد نهفته‌است. بارت پیوند بین نویسندگی (authorship) و اقتدار (authority) را قطع می‌کند و به این ترتیب، مرگِ مؤلف را رقم می‌زند. در این مقاله، بارت شرایط ذاتاً کلامی ادبیات (condition essentiellement verbale de la littérature) را پایه و اساس نقد مدرن معرفی می‌کند. یعنی، از این پس ادبیات را به نویسنده‌ای که منبع و خاستگاه آن بوده‌است ربط نخواهیم داد، بلکه به خودِ زبان مرتبط خواهیم دانست. به گفتهٔ بارت، این زبان (کلام) است که حرف می‌زند، نه نویسنده. اگر نوشتارِ مدرن به معنای مرگ نویسنده است، به معنای تولد scripteur نیز است. scripteur مدرن هم‌زمان با متن متولد می‌شود، یعنی، همان لحظه‌ای که یک نفر کتاب یا مقاله را باز می‌کند تا بخواند. به این ترتیب، بارت اوضاع را معکوس می‌کند، طوری‌که متن یا نوشته دیگر محصول خلاقیت نویسنده نیست، بلکه خودش یک سازنده و خالق است. یک مثال بارز از این تواناییِ ادبیات، همان چیزی است که در زبان‌شناسی “performatif” (اجرایی، اجراکننده، نمایش دهنده) نامیده می‌شود. در نقطهٔ عطف این معکوس‌سازی، دیگر ادبیات (متن، نوشته، داستان، نمایشنامه) نیست که از زندگی تقلید می‌کند، بلکه زندگی است که از ادبیات تقلید می‌کند. از این به بعد، بارت مفهوم author (نویسنده) را کنار می‌گذارد و همان‌طور که در بالا گفتیم، از مفهوم scripteur (مؤلف) استفاده می‌کند. ناپدید شدن author از صحنه و غیبت او از نوشتار باعث می‌شود مفهوم جدیدی از نوشتار ارائه شود و نوشتار به صورت نوعی فضا با ابعاد چندگانه محسوب شود که در آن، نوشتارهای متعدد و متنوع با هم جمع می‌شوند یا در تضاد هم قرار گرفته و با هم مقایسه می‌شوند، نوشتارهایی که هیچ‌کدامشان اصلی و منبع متنی که پیش رو داریم نیستند. یعنی، متن پیش روی ما یکپارچه (textile) از گفتارهای مختلف است که از هزاران خاستگاه در درون فرهنگ به داخل متن راه پیدا کرده‌اند؛ بنابراین، نقش نویسنده این است که این نوشتارها را با هم ترکیب کند. مرگ مؤلف به طور منطقی به مرگ منتقد منجر شده و خواننده جای منتقد را می‌گیرد. خواننده، در عمل، جایگاهی را اشغال می‌کند که در آنجا، نوشتارهای متنوع و متعدد گرد هم جمع می‌شوند و به یک واحد تبدیل می‌شوند. این وحدتِ یک متن در اصل و منبع آن (نویسنده) نیست، بلکه در مقصد آن (خواننده) قرار دارد.

درجهٔ صفر نوشتار (به فرانسوی: Le degré zéro de l'écriture) و (به انگلیسی: Writing Degree Zero) کتابی در زمینه نقد ادبی نوشتهٔ رولان بارت است. این کتاب برای نخستین بار در سال ۱۹۵۳ میلادی منتشر شده است ولی بخش‌های نخست آن در سال ۱۹۴۷ میلادی در نشریهٔ کُمبه (به فرانسوی: Combat)، همزمان با انتشار «ادبیات چیست؟» نوشتهٔ ژان پل سارتر به چاپ رسیده بود. درجه صفر نوشتار اولین کتاب وی به شمار می‌رود. بارت در مقدمهٔ کتابش می‌نویسد: «چیزی بیش از یک مقدمه برای تاریخ نوشتن به نظر نمی‌رسد.» این کتاب را شیرین‌دخت دقیقیان به فارسی ترجمه کرده است و توسط نشر هرمس منتشر شده است. درجه صفر نوشتار به دو بخش با پیش‌گفتار مستقل تقسیم شده است. قسمت اول شامل چهار مقاله کوتاه است که بارت مفهوم نوشتن را از دید سبک و زبان، متمایز می‌کند. در قسمت دوم، حالت‌های مختلف نوشتن مدرن بررسی می‌شود. در این کتاب موضوع اصلی همان پرسش سارتر است که در عنوان کتابش بازتاب یافته است. عنوان فصل نخست کتاب سارتر «نوشتن چیست» است و عنوان فصل اول درجهٔ صفر نوشتار «اسلوب نوشتار چیست؟» است. بارت در سراسر کتاب هیچ نامی از کتاب سارتر نمی‌برد ولی بررسی این دو کتاب پیوند تنگاتنگی را نشان می‌دهد. بارت در این کتاب ۱۰۹ صفحه‌ای همان‌طور که در عنوان فصل اول کتاب آمده است در مورد اسلوب نوشتار در شرایط و با ویژگی‌های مختلف، از نوشتارهای سیاسی گرفته تا اسلوب نوشتار و رمان؛ توضیح می‌دهد. تا جایی که در صفحهٔ ۶۴ کتاب این عنوان را مطرح می‌کند که «آیا اسلوب نوشتار شاعرانه وجود دارد؟» تمامی نمونه‌هایی که بارت در کتاب به آنها اشاره دارد برگرفته از ادبیات اروپا و آمریکا است. بارت در آغاز بخش دوم کتاب از پیروزی و شکست نوشتار سرمایه‌داری سخن می‌گوید. اینکه انقلاب چه تأثیری بر نوشتار بورژوازی و پیشابورژوازی گذاشته و آنچه که بر این جریان‌ها گذشت. کتاب با بررسی نوشتار و انقلاب، نوشتار و سکوت، نوشتار و گفتار، و در نهایت آرمانشهر زبان ادامه می‌یابد.