جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حجة الاسلام، ابوحامد، امام محمد غزّالی طوسی، یکی از بزرگ‌ترین مردان تصوف سده‌ی پنجم هجری (505- 450 ه.ق) است. مقاله‌ی پیش‌رو در پی شناخت گزیده‌ای از اندیشه‌های جمعیتی غزالی درباب پدیده‌های مهاجرت و یا به تعبیر خود وی "سفر" می‌باشد. وی اندیشه‌های خود را حدود نهصد سال پیش در کتاب "احیاء علوم‌الدین" و هم‌چنین کتاب کیمیای سعادت که فشرده‌ی فارسی اثر فوق است، ارائه نمود. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است. در این زمینه، از اسناد و مدارک، منابع و آثار غزالی بهره گرفته‌ایم تا درزمینۀ موضوع مدنظر به جمع‌بندی برسیم. بنابر یافته‌های تحقیق، او بسیاری از ابعاد پدیده‌ی مهاجرت را که دوران کنونی مطرح هستند را بررسی کرده است. وی مهاجرت را پدیده‌ای گروهی، اختیاری و غالباً کوتاه‌مدت دانسته که به دلایل مختلف نظیر اوضاع نامساعد اقتصادی و گرانی، در جهت کسب علوم مختلف دینی، اخلاق نفس و آیات خدای روی زمین، تفرج و تفنن، گریختن از بیماری‌های مرگبار و آن‌چه دین را مشوش می‌کند؛ صورت می‌پذیرد. هم‌چنین قائل به ارتباط تنگاتنگ میان مهاجرت و عمران و آبادنی می‌باشد و در نوشته‌های خویش به روایت‌های تاریخی و سیره‌ی ائمه معصومین و امامان استناد می‌کند که این امر ناشی از عقاید و روحیات مذهبی متفکر مسلمان می‌باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

پژوهش حاضر به مسئله‌ی خاص‌بودگی در فلسفه‌ی علوم اجتماعی می‌پردازد. نقطه‌ی عزیمت این پژوهش شیوه‌‌ای است که به واسطه‌ی آن فرد تاریخی (یا همان موضوع پژوهش) در علوم اجتماعی ساخته می‌شود. در این مسیر با پروبلماتیک کردن مفهوم فرد تاریخی دلالت این مفهوم و مسئله‌زا بودن آن را برای علوم اجتماعی بررسیده می‌شود. در فصل نخست این پژوهش، با یک بررسی تاریخی نشان می‌دهیم که چگونه از آغاز بنیان‌گذاری علوم اجتماعی، انگاره‌ی تفرد نزد کلاسیک‌های این حوزه طرح شد، و پس از گذشت یک سده همچنان موضوع تأملات نقادانه است. در این فضل با برجسته‌کردن انگاره‌ی تفرد، می‌بینیم که خاص‌بودگی مورد نظر کلاسیک‌های علوم اجتماعی که بنا بود در انگاره‌ی تفرد رفع شود، همواره ابتر می‌ماند و به نوعی استعلاء می‌انجامد. در ادامه خواهیم دید که دلیل اصلی این ناکامی، نوعی هستی‌شناسی اجتماعی است که در بنِ انگاره‌ی تفرد قرار دارد.نسبت میان هستی‌شناسی و خاص‌بودگی فرد تاریخی ما را به یک تبارشناسی فلسفی می‌کشاند. نقطه‌ی ثقل این تبارشناسی کانت است. از این روی فصول پژوهش برمبنای پیش از کانت، پس از کانت و فراروی از کانت سازمان یافته است. برای تقریر مفهوم خاص‌بودگی در فلسفه ابتدا دو خوانش معاصر (دریدا و دلوز) از فرد نزد افلاطون را طرح می‌کنیم. سپس به سراغ اندیشمندان قرون وسطی می‌رویم، و آرای ایشان را درباره‌ی انگاره‌ی تفرد وامی‌کاویم. این دو بخش، به ترتیب دوگفتار فصل دوم را شکل می‌دهند.سپس به سراغ آثار کانت می‌رویم و درگیری کانت با انگاره‌ی تفرد را وامی‌کاویم. از این منظر کانت را یک‌بار در نقد اول در نظر می‌گیریم، و در گفتار دوم به سراغ انگاره‌ی تفرد کانتی در نقد سوم و مکتوبات پس از مرگ وی می‌رویم. در فصل چهارم دوواکنش به تفرد کانتی را مرور می‌کنیم. این واکنش‌ها یکی در فلسفه‌ی زیست‌‌شناسی طرح شده و دیگری از آنِ وایتهد است. در فصل پنجم به سراغ هستی‌شناسی اجتماعی دلوزی می‌ریوم. در این فصل می‌بینیم که چگونه این هستی‌شناسی جدید افق نوپدیدی بر روی مسئله‌ی تفرد می‌گشاید. داعیه‌ی اصلی این است که این هستی‌شناسی امکاناتی را برای توضیح درون‌ماندگار امر اجتماعی به دست می‌دهد که تا پیش از این قابل‌طرح نبودند.