جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش‌های طولی در حوزه دینداری، که با روش‌های کمّی صورت گرفته، نشان می‌دهد که در دهه اخیر سطح دینداری در جامعه روند کاهشی داشته است. این یافته‌ها تلویحات چندی دارد که یکی از آنها ضرورت مداخله قوی برای رشد و توسعه دینداری است. پژوهش حاضر برای پاسخ به نیاز کنونی به ‌منظور ساخت بسته آموزشی مهارت‌های زندگی در بستر ارزش‌های دینی جهت استفاده در محیط دانشجویی و تسهیل فرآیند تقویت دینداری در دانشجویان انجام گرفته است. روش: در راستای تحقق هدف فوق، با استفاده از الگوی جهانی بهداشت و منابع اسلامی، برنامه‌ای 10 جلسه‌ای تدوین شده و اثربخشی آن در گروه نمونه‌ای پانزده‌نفری از دانشجویان دانشگاه تهران بررسی شده است. در جمع‌آوری داده‌ها، از دو ابزار مقیاس کوتاه دینداری برای جمعیت دانشجویی (خدایاری‌فرد و همکاران، 1392) و مقیاس مثبت‌نگری (خدایاری‌فرد و همکاران، 1391) استفاده شده است. یافته‌ها: نتایج تحلیل واریانس چندمتغیری با طرح اندازه‌گیری‌های مکرر نشان داد که نیم‌رخ دینداری گروه در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون تفاوت آماری معناداری داشته و اندازه اثر آن متوسط است؛ همچنین، بررسی اثر بین‌آزمودنی نشان داد که دو مؤلفه باور و عواطف دینی به‌ طور معناداری افزایش یافته، ولی رفتار دینی تغییر نکرده است. از سوی دیگر، نتایج حاکی از آن بود که نمودار مثبت‌نگری گروه در بین دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون تفاوت آماری معناداری داشته و اندازه اثر آن بالا است. نتیجه: بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که امکان افزایش برخی از مؤلفه‌های دینداری با استفاده از برنامه حاضر وجود دارد ولی برای مهیاکردن امکان اعتلای «رفتار دینی» به‌ طور خاص، باید تغییراتی در برنامه ایجاد شود.

در این رساله، مبحث خلاقیت و شیوه‏های پرورش تفکر خلاق از دیدگاه آموزه‏های قرآن کریم و نهج‏البلاغه ذکر شده است. خلاقیت بالاترین موهبت ذهنی انسان است و در یک نگاه آمیزه‏ای از هوش و خصیصه‏های بالای شخصیتی انسان هم‏چون نوع تفکر فرد، آرامش فرد، قدرت حل مسأله و ... می‏باشد. تمام موفقیت‏ها، پیشرفت‏ها و تمدن‏سازی‏های بشر در گرو تفکر پویای اوست و پرورش افرادی مستعد و خلاق، همواره مورد نیاز همه جوامع و از دغدغه‏های بزرگ آن‏ها بوده است. برای فهم هر چه عمیق‏تر نسبت به موضوع رساله، ابتدا دیدگاه‏های روان‏شناسان تعلیم و تربیت در باب خلاقیت و پرورش تفکر خلاق، بررسی شده است و سپس آراء متفکران اسلامی به عنوان شاگردان منظومه فکری اسلامی در باب تفکر خلاق ذکر گردیده است. پس از تجزیه و تحلیل داده‏ها، مبانی نظری پرورش تفکر خلاق از جمله: اعتقاد به حرکت انسان در مسیر فطرت، اعتقاد به آزاد اندیشی انسان و ... از قرآن کریم و نهج‏البلاغه استخراج شده است و در نهایت راه‎‏کارهای عملی که همان شیوه‏های پرورش تفکر خلاق از منظر آموزه‏های قرآن کریم و نهج البلاغه می‏باشند، بیان شده است. برخی از این شیوه‏ها عبارتند از: پرسش‏گری، ژرف‏نگری، کنجکاوی در پدیده‏های هستی و قصه‏گویی. لازم به ذکر است هر یک از مبانی نظری و شیوه‏های عملی مستند به آیات قرآن کریم و متون نهج‏البلاغه می‏باشد.

هدف از این پژوهش، بررسی اصول و مبانی بهداشت روان دراسلام و همچنین تدوین ابتدایی و اجمالی برخی مفاهیم و اصول بهداشت روانی است. تحقیق حاضر، بااساتفاده از روش کتابخانه ای انجام یافته و مباحث آن در دو بخش و مجموعا" هشت فصل تنظیم شده است.بخش اول، طی چهار فصل، کلیات و مبانی بهداشت روانی دراسلام را مورد بررسی قرار می دهد، که به ترتیب عبارتند از : کلیات مفهوم بهداشت دراسلام، ماهیت روح و روان دراسلام، مفهوم بهداشت روانی در دیدگاههای مختلف( غرب) و کلیات و مفاهیم بهداشت روانی دراسلام. بخش دوم، اختصاص به اصول تکاملی بهداشت روانی دراسلام دارد. این بخش نیز از چهار فصل تشکیل شده است . اصول ارتباط انسان با خدا، اصول ارتباط انسان باخود اصول ارتباط انسان با اجتماع و بالاخره اصول ارتباط انسان با طبیعت، مهمترین مباحث این بخش را تشکیل می دهند. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد: ‎۱) نظام روانشناسی اسلامی، یک نظام مستقل و برپایه اصالت وحی است و تنها نقاط اشتراک آن با مکاتب موجود دیگر، مشترکات لفظی است. به عبارت دیگر روانشناسی اسلامی با روانشناسی کنونی تفوات ماهوی دارد. ‎۲) مفهوم کلی بهداشت را باید در ابتدا با مساله پیشگیری مورد توجه قرار داد نه درمان.‎۳) ادعای رواشناسان مبنی بر اینکه نیاز و یا انگیزه قطعا" به رفتار می انجامد، محل تامل است. ‎۴) رابطه منطقی اسلام و بیماری روانی و یا به عبارت بهتر مسلمان و مبتلای به بیماری روانی تباین نیست، بلکه عموم و خصوص من وجه است. ‎۵) درتعریف کلی مفهوم بهداشت در اسلام، ابتدا باید به تامین نیازها و درمرحله دوم، به مساله حرکت درمسیر کمال اشاره کرد. ‎۶) باتوجهبه کیفیت انشعاب روانشناسی ازفلسفه ، باید به لزوم توجه در عدم خلط آنچه روانشناسی اسلامی نامیده می شود با آنچه علم النفس اسلامی خوانده می شود، کمال دقت را معطوف داشت. دراین زمینه نتایج نشان می دهد که هر چه ازتاریخ فلسفه گذشته به روانشناسی کنونی و تجربی نزدیکتر می شویم، مباحث تجردی جای خود رابه مباحث تجربی می دهد. ‎۷) ادعای برخی دانشمندان در مورد اینکه پیشوایان اسلام در مورد ماهیت روح بحثی نکرده اند و یااینکه این مباحث نتیجه ای نخواهد داشت و یااینکه این مطالب حاوی مضامین فلسفی نیست مورد انتقاد قرار می گیرد. ‎۸) بررسی سه واژه قرآنی روح، قلب و نفس برای دستیابی به معادلی مناسب برای مفهوم بهداشت روان، به این نتیجه ختم شده است که وجه غالب استعمال واژه روح درمورد انسان، قوه مجردی است که منتسب به ذات اقدس لایزال الهی است، در حالیکه نفس، اعتبار همان روح است از حیث تعلق و ارتباط آن با بدن و واژه قلب بیشتر به تجلیات روانی انسان مربوط می شود ‎۹) رابطه منطقی دو مفهوم سلامت و بیماری روانی، براین مبنای فلسفی که شرور را امور عدمی می دانند، ازنوه رابطه سلب و ایجاب خواهد بود( تناقض) و این دیدگاه برای کسانی که در وصف این دو مفهوم از روش سالبه ای استفاده می کنند حائز اهمیت است و ....

مقدمه: یافته های پژوهشی نشان می دهند که انطباق خانواده تحت تاثیر کودک کم توان ذهنی قرار می گیرد. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین عملکرد خانوادگی، ویژگی های کودک و متغیرهای جمعیت شناختی والدین با استرس و سلامت روانی در میان والدین کودکان کم توان ذهنی انجام شد.روش: 200 نفراز والدین (70 پدر و 130 مادر) مطالعه شدند، و به پرسش نامه های شاخص استرس والدین، سلامت روانی، مقیاس سنجش خانواده و پرسشنامه خصوصیات جمعیت شناختی والد و کودک پاسخ دادند. داده ها با روش تحلیل واریانس چندمتغیری، همبستگی و رگرسیون بررسی شدند.یافته ها: از میان ویژگی های کودک، بین سن کودک، استرس والدگری و سلامت روانی رابطه منفی وجود داشت. بین شدت کم توانی ذهنی کودک و سلامت روانی رابطه منفی و معنادار بود. بین درآمد خانواده با تنیدگی والدین و سلامت روانی نیز رابطه منفی بود. همبستگی بین متغیرهای نقش، حل مشکل و ابراز عواطف با سلامت روانی و استرس والدگری منفی بود. تحلیل رگرسیون نیز نشان داد، متغیرهای ویژگی های کودک، عملکرد خانواده و عوامل جمعیت شناختی قادر به پیش بینی واریانس استرس والدگری و سلامت روانی هستند.نتیجه گیری: متغیرهای عملکرد خانواده، ویژگی های کودک و متغیرهای جمعیت شناختی با سلامت روانی و استرس والدگری رابطه دارند و قادر به پیش بینی آن ها هستند.

در این نوشتار تحلیلی روان شناختی از حماسه‏ی کربلا شده که نتیجه‏اش پدیداری نگرش‏هایی متعالی در طول تاریخ و زمان بوده است، ابتدا اشاره شده که ما باید نگاهمان را به عاشورا از جنبه‏ی احساسی و عاطفی خارج نموده و به جنبه‏های عینی، تحلیلی (روان شناختی، جامعه شناختی و...) معطوف نماییم. در همین راستا از مسأله‏ی فلاح و رستگاری بحث شده، یعنی اگر افراد تربیت شده‏ای باشند، استعدادهای جوشان خودشان را در بستری متناسب قرار خواهند داد، امام حسین علیه‏السلام چنین الگویی است، او فرد تربیت یافته‏ای است که از روانی متعادل، مطلوب و تربیت شده برخوردار است، لذا چند خصلت عالی و بلند را دارا است. برخورداری از عقلانیت، برخورداری از بصیرت، تعهد به آموزه‏های متعالی دین، تعادل روحی و فکری و... از جمله خصلت‏های برجسته و ممتاز این شخصیت بزرگ الهی است و لذا امام حسین علیه‏السلام ، می‏شود الگو، الگویی که توانسته نگرش‏هایی متعالی را در طول زمان ایجاد کند. بدین صورت حماسه‏ی کربلا، کامل‏ترین درس بینش دینی، تعهد، مسؤولیت، بصیرت و عقلانیت، وارستگی، آزادی‏خواهی و آزادگی است و زیباترین و پرشکوه‏ترین جلوه‏های تربیتی را به ارمغان آورده است. این خصلت‏ها به یاران صمیمی و بی نظیر و به صحابه باوفای آن حضرت هم سرایت نموده و مجموعه‏ی رفتارها، اندیشه‏ها و عملکردهای آن یاران و صحابه موجب حیرت و شگفتی تاریخ است. مثلاً نماز خواندن ابوثمامه صائدی، اوج جان فشانی در راه هدف است و اوج جرأت و شجاعت و وفاداری برای ارزش‏ها و رهبری بصیر جامعه است. لذا کربلا و حوادث آن غنی‏ترین ذخیره و سرمایه‏ی گران‏بها برای بشریت خصوصا برای محافل دینی و اسلامی است.

ادیان و مکتب‌های مختلف از زوایای گوناگون به موضوع انسان رشد یافته پرداخته‌اند از این رو با ذکر ویژگی های متفاوت برای او کوشیده‌اند نمونه‌ای از انسان کامل ارائه دهند. تا دیگران با پیروی از او بتوانند با شکوفا ساختن استعدادهای خود راه‌های کمال را بپیمایند . در روان شناسی نیز موضوع انسان و کارکرد آرمانی آن مورد توجه قرار گرفته است نظریه پردازانی که بیشتر به موضوع کارکرد آرمانی می پردازند تحت عنوان نظریه پرداز خودشکوفایی و کمال طبقه‌بندی می‌شوند .اسلام نیز در کتاب آسمانی اش قرآن کریم برای انسان رشدیافته جایگاه ویژه‌ای قائل است تا جایی که خداوند در قرآن او را خلیفه و جانشین خود می‌داند و الگوی دیگران معرفی می کند. از آنجا که نگاه قرآن کریم نگاهی است از سوی خالق به مخلوق و نگاه روان شناسی نگاهی است در سطح توانایی های بشری ، الزاماً نمیتوان بین مفاهیم قرآنی و یافته‌های بشری رابطه برقرار نمود امّا این پژوهش در شکل رساله کارشناسی ارشد بر آن است تا ضمن تحلیل و بررسی نگاه ویژه قرآنی در رابطه با شخصیت انسانهای کامل و رشدیافته از طریق تطبیق بین مباحث قرآنی و روان‌شناسی ( تا حد امکان )، به بیان مبانی روان شناختی شاخصه‌های شخصیتی افراد رشدیافته از منظر قرآن بپردازد.در این پژوهش بعد از بررسی چالش‌های اساسی درباره طبیعت بشر از منظر روان‌شناسی و قرآن به موضوع انسان سالم و رشدیافته پرداخته شده است . ابتدا از منظر روان‌شناسان مختلف که در حوزه انسان سالم و انسان رشد یافته نظریاتی داشته‌اند سخن به میان آمده و سپس از منظر قرآن کریم به این موضوع پرداخته شده است . رشدیافتگی در قرآن کریم از طریق شبکه معنا شناسی کشف و ویژگی‌های انسان رشدیافته استخراج و از طریق تحلیل محتوا شاخصه‌های آنها دسته‌بندی گردیده است . بعد از توصیف قرآنی، تبیین روان‌شناختی ویژگی های انسان رشدیافته با توجه به ابعاد شخصیت یعنی سه حوزه شناختی ، انگیزشی و رفتاری انجام پذیرفته و همچنین از منظر صفات در شخصیت با توجه به تقسیم بندی کتل در سه حوزه پویشی ، توانشی و خلقی ، دسته‌بندی ویژگی‌ها انجام شده است . در پایان به ویژگی های اختصاصی الگوی قرآن در بیان و ارائه شخصیت رشد یافته در مقایسه با نظریه‌های روان شناسان کمال پرداخته شده است.