جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع پایان نامه، عصمت امامان شیعه علیهم السلام در آیینه عقل و نقل است. نگارنده، در بخش «عصمت در آیینه عقل»، مباحثی همچون: معقول بودن این باور دینی و ایمانی و همخوان بودن آن با خِرد، ابعاد و مراتب آن، رابطه عصمت با اختیار و منشأ اختیاری آن و منشأ جبری پنداشتن این عقیده و پیامدهای آن و در نهایت، بررسی دلایل عقلی عصمت را مطرح نموده است. نگارنده، در بخش «عصمت در آیینه نقل»، این تفکّر را بر قرآن و سنّت پیامبرصلی الله علیه وآله و اخبار معصومان علیهم السلام، بدون تفاوت بین ادلّه اثبات کننده و نافی عصمت، عرضه کرده و سپس، نتیجه این عرضه را بیان داشته است. وی در روش عقلانی و نقلی به کار گرفته شده در پژوهش خود، تنها از روش توصیفی استفاده نکرده، بلکه روش تحلیلی - نقدی، مدّ نظرش بوده است. بدین جهت با دید تحلیلی و با نگاه نقّادانه به مباحث این پژوهش نگریسته است. این پژوهش، یک پیش گفتار و سه بخش دارد. در مقدّمه، موضوع، روش، پیشینه، پیش فرض ها، و دشواری ها و نوآوری های پژوهش بیان شده است. در بخش اوّل - که خود مشتمل بر دو فصل است - از حقیقت و چیستی عصمت و تاریخچه آن بحث شده، که از معانی لغوی آن در کتب لغت، قرآن و اخبار، آغاز شده و به معنای اصطلاحی آن از دیدگاه متکلّمان، اشاعره، عدلیه و حکما پایان پذیرفته است. اشاعره، عصمت را به قدرت بر اطاعت یا عدم آفرینش گناه تعریف کرده اند که آن هم مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. سپس، تعاریف هفتگانه متکلّمان عدلیه - که بر محور لطف می چرخد - بررسی شده و پس از آن، نظریات حکما بیان شده است و در نهایت، حقیقت عصمت بر اخبار عرضه شده و تعریفی از آن اتّخاذ شده و در پایان فصل هم واژه های معادل عصمت از دیدگاه متکلّمان یادآوری شده است. در فصل دوم، از عقیده به عصمت در چهار دین الهی: زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام، سخن به میان آمده تا روشن گردد که این عقیده، ساخته و پرداخته شیعه نیست. نگارنده در بخش دوم، عصمت را بر عقل، عرضه کرده و مباحث آن را در چهار فصل، سامان داده است. در فصل نخست، از امکان سازگاری عصمت با بشر سخن رانده، و ادلّه منکران عصمت را نقد و تفسیر نموده است . در فصل دوم، ابعاد و مراتب عصمت امامان و اقوال اندیشمندان شیعه در این زمینه را بررسی کرده، و در سومین فصل نیز که درباره عصمت و اختیار و رابطه این دو با هم است، مباحثی از قبیل: منشأ جبری پنداشتن عصمت و پیامدها و مفاسد آن، منشأ اختیاری عصمت، اکتسابی یا موهبتی دانستن منشأ عصمت، عصمت در کودکی و نسبت عصمت از سهو و نسیان با اختیار را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است و منشأ عصمت را در علم خاص معصومان دانسته و به نقد و بررسی دیگر نظریات پرداخته است. در آخرین فصل این بخش هم دلایل عقلی عصمت را مورد کاوش قرار داده که دلالت برخی از آنها بر تمام مدّعا ناتمام دانسته شده و دلالت برخی دیگر پذیرفته شده است. نگارنده، در بخش سوم، عصمت را بر آیینه نقل عرضه کرده و در سه فصل به بحث درباره آن پرداخته است. در نخستین فصل، عصمت امامان از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفته و در این زمینه، تنها به آیات امامت، اولی الامر و تطهیر بسنده نموده است. وی، در فصل دوم، به بررسی عصمت از دیدگاه اخبار و روایات پرداخته و از مجموع اخبار، تمام ابعاد و مراتب عصمت امامان علیهم السلام را نتیجه گیری کرده است. آخرین فصل این پژوهش، به پرسش و پاسخ اختصاص دارد که بسیاری از اشکالات عقلی و نقلی عصمت، در این فصل، مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.