جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پيرامون قضا و قدر از ديد فلسفي و كلامي با در نظر گرفتن گفته هاي سعدالدين تفتازاني در كتاب «التلويح» و آقا حسين خوانساري در «حاشيه شرح عضدي» و گفتگو در آنها. اين رساله روز شنبه پانزدهم ربيع الاول 1092 بپايان رسيده است. (سيد احمد اشكوري) [مرعشي 26/12]

اين نسخه مقاله اولي است و بگفته خود او: «درباره اصناف اعتقادات اصولي و فروعي عقلي و نقلي است بر وفق تقرير شيخ صدوق ... در كتاب اعتقادات آغاز كتاب: بسمله و به ثقتي مقاله اولي از كتاب زاد المسافرين و تحفة السالكين ذكر اصول اعتقادات و عامه معتقدات موافق منقول از اهل بيت طيبين و طاهرات بنابر فرموده بعضي از اجله كبراء سادات طول الله عمره و ادام عزه و وقفه لما يحب و يرضي و اين مقاله مبني است بر اصناف اعتقادات اصولي و فروعي عقلي و نقلي بر وفق آنچه تقرير فرمود الشيخ الصدوق قده. انجام كتاب: و اين معني ظاهر است از اين جز نرد اهل فطنت و بصر و التوفيق من الله خالق القوي و القدر انه ثقتي و منه نعمتي و هو اعلم و علي عباده اروف و اكرم. [مجلس شورا 10/1332؛ فهرستواره منزوي 9/334]

شرح مفصلي است با عناوين «قال-اقول» بر اعتقادات شيخ صدوق با رد و ايراد بسيار، نگاشته شده پس از شرح فارسي مفصل تر وي كه بدو حوالت مي دهد و مي گويد چون اين شرح را در نجف اشرف تأليف مي كنم به عربي مي نويسم. (سيد احمد اشكوري) گويا از خاتون آبادي، متن از ابن بابويه است. [مرعشي 26/13]

در يك مقدمه و شش مقصد. صاحب ذريعه اين كتاب را نديده. [مجلس شورا 12/117؛ ]

او در اين «عقائد اصولين» كه بفارسي و تازي هر دو است و در چند باب و چند مقصد ميباشد از مسئله هاي كلامي و فلسفي گفتگو نمود. مقصد نخست آن در معارف رباني است و در چند فصل كه يكم آن در خداشناسي و دوم آندر برهان اثبات آفريننده ميباشد. همه رساله اثبات واجب «استاد البشر مولانا رجب علي تغمده الله بغفرانه» كه در يك مقدمه و 5 مطلب و يك خاتمه است (ش 2/374 و 1/1036 - نيز ص 2133) در همين مقصد بپارسي آمده و در چند بحث خرده گيري از آن شده است (42 الف - 46ب) از فصل سوم اين مقصد كه در ازليت خدا و حدوث جهان است كتاب بعربي است و نيمه كاره گذارده شده در نسخه ما. در آن از قبسات داماد (53ب) و دواني (55 الف) و تعليقات شيخ (60ب) و اثولوجياي معلم اول و شرح عيون الحكمه امام و اجوبه و اسئله قونويه و شرح مسئله علم خواجه طوسي (63ب) ياد گرديد. (محمد تقي دانش پژوه) آغاز كتاب: بسمله. و به اعتمادي. حمد بي حد و ثناء بي عد معبودي را سزاواراست كه نوع بني آدم را بعقائد حقه از حضيض شقاوت و سفالت باوج سعادت و شرافت رسانيد ... و بعد ... اسمعيل الحسيني الشهير بالمدرس الخاتون آبادي را بخاطر فاتر رسيد بنابر التماس بعضي از اصدقاء صلحا كه در اين اوراق تقرير و تحرير كنم بعونه (و) منه عقايد اصوليه و فروعيه از معارف رباني و احكام ديني و عبادات شرعي و معاملات ملي ... و اين مبوب است بر چند باب و مسمي گرديد بعقايد اصولين. انجام كتاب: نسخه ما: و قال ايضاً فيها في فصل التقدم و التأخر و اعلم انه كما ان الشيء قد يكون محدثاً بحسب الزمان كذلك الشيء محدثاً بحسب الذات. [دانشگاه تهران 6/7315؛ فهرستواره منزوي 9/425]

شرحي است بعربي از اسماعيل حسيني خاتون آبادي سپاهاني بر شرح جلال الدين دواني بر عقائد عضدالدين ايجي كه براي شيخ علي خان وزير و بنام شاه سليمان صفوي ساخته و جلديكم را در بامداد روز سه شنبه دهه سوم جمادي الاول 1094 بانجام رسانده است (محمد تقي دانش پژوه) [دانشگاه شماره 2386؛ مجلس شورا 10/1331؛ دانشگاه تهران 9/975؛ ]

حقايق موجودات را از ديد فلسفه با تطبيق با آنچه كه از شرع مقدس اسلام رسيده، در سه باب تشريح نموده و به شاه سليمان صفوي (1105) تقديم مي كند. عناوين ابواب چنين است: باب اول: در اقسام موجودات باب دوم: در مخالفات اصول مذاهب باب سوم: در سرمايه نجات الطالبين، داراي سه فصل. (سيد احمد اشكوري) به نام شاه سليمان صفوي در سه باب در خلاف آيين شيعي با ديگر آيين ها: 1- اقسام موجودات 2- مخالفت اصول مذاهب 3- سرمايه نجات طالبين وصول به رفيع درجات در سه فصل. در روضات (287) از او ياد شده است. ظاهرا خود نامي بدان نداده است و نامهاي متعددي درفهارس يافته است. و جز «عقائد اصوليين» و «اصول دين» اوست. حقايق موجودات را از ديد فلسفه بررسي كرده و آن را با آنچه از شرع مقدس اسلام رسيده تطبيق و به شاه سليمن تقديم كرده و در سه باب به پايان رسانده است: باب اول: در اقسام موجودات، باب دوم: ‌در مخالفات اصول مذاهب، باب سوم: در سرمايه نجات طالبين، داراي سه فصل. (علي اوسط ناطقي و رمضانعلي انتظاري) مولف كه مدرس در جامع عباسي سلطاني بوده، كتاب را به شاه سليمان صفوي تقديم كرده است. كتاب در بيان اصول دين بوده و بيشتر امور عامه و صفات خداوند را بيان نموده است. اين رساله - كه مؤلف عنواني خاص بدان نداده و اسامي داده شده بر آن به تناسب موضوع بوده است- يك دوره مختصر از اصول اعتقادي شيعي است كه صبغه فلسفي در آن ديده مي شود هر چند بر شواهد نقلي براي اثبات مدعاي خود تاكيد دارد. رساله در سه باب تنظيم شده، باب اول در اقسام موجودات، باب دوم در مخالفان اصول مذاهب ارباب كمالات و ساير طبقات، باب سوم در سرمايه نجات طالبين وصول به رفيع درجات كه در سه فصل است: فصل اول در اعتقادات اصولي، فصل دوم در اعمال فروعي، و فصل سوم در اخلاق ضروري. مؤلف انگيزه خود را «اطلاع بر حقايق موجودات و بر مذاهب و ملل مخلوقات، خصوص مذاهبي كه رخنه در دين قويم و شريعت مستقيم حضرت سيد المرسلين و طريقه ائمه طيبين و طاهرين مي كند و باطل را متلبس به لياس حق ساخته در نظر شيعيان احمد مختار و حيدر كرار جلوه گر مي سازد و فرقه ناجيه حقيه اثنا عشريه از جهت اين قسم مذاهب از جمعي شعبه من حيث لا يشعر به علت حسن ظن ميل به اتحاد الحاد مي كنند و باعث فساد عقايد ايشان مي شود. . ». وي اين رساله را به شاه سليمان ابوايوب حسيني صفوي تقديم كرده است. آغاز كتاب: حمد و سپاس صانعي را سزد كه آب حيات ابدي و سرمايه نجات سرمدي در طي طومار شريعت غرا و عمل به مقتضاي ملت بيضاء اوست و درود نامحدود هادي و مرشدي را لايق كه سعادت دارين و نجات نشأتين در تاسي و اقتدا به سنت سنيه و طريقه او و اهل بيت طيبين و طاهرين اوست ... و بعد باعث اين سطور آن است كه چون اطلاع بر حقايق موجودات و بر مذاهب و ملل مخلوقات ... انجام كتاب: ... و تقصير را به عدم قابليت و استعداد خود نسبت مي دهد نه به احدي و الحاح و لجاج او به درگاه احديت است در قضاي حوايج. اللهم اقض حوائجنا من عندك و لا تحوجنا الي احد من خلقك. [مرعشي 5/216؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 2/234؛ مجلس شورا 7/280؛ كتابخانه ملك 5/382؛ نسخه پژوهي 3/77؛ فهرستواره منزوي 9/118 و 6/135]

مشتمل بر چند مقصد: مقصد اول در معارف آنهم بر چند فصل است فصل اول در معرفت خداي عز وجل، فصل دوم در اثبات صانع، اين فصل مشتمل بر چهار مطلب است: مطلب اول بايد دانست كه موجود محتاج بغير است مطلب دوم واجب الوجود بالذات مركب نمي تواند بود مطلب سوم آنكه واجب الوجود بالذات متعدد نمي شود مطلب چهارم در اينكه صفت واجب الوجود نمي تواند عين ذات باشد فصل سوم در اينكه خداي تعالي ازلي است و عالم حادث است. آغاز كتاب: حمد بي حد و ثناي بي عد معبودي را سزد كه نوع بني آدم را بعقايد حقه ... ... بنابراين حقير فقير الي الله الغني اسمعيل الحسيني المشهور بمدرس الخاتون آبادي را بخاطر رسيد بنا بر التماس بعض اصدقاء صلحاء كه در اين اوراق تقرير و تحرير كنم بعونه و منه عقايد اصوليه و فروعيه از معارف رباني ... . و اين مبوب است بر چند باب و مسمي شد بعقايد در تقرير عقايد اصول و اين چند مقصد است مقصد اول در معارف رباني و اين چند فصل است فصل اول در معرفت خداي عز وجل. انجام كتاب: غير متناهي است و بالجمله لما وصل ترقيم هذه الرسالة الي هذا الموضع ... . . بعد خراب الابدان و القوالب الجسدانيه هذا ظاهر هذا الخبر فالسائل ان كان سواله عن معني هذا الخبر فهذا هو معناه و ان كان شيئا آخر فلابر من بيانه حتي ينظر فيه فقدم البيان و السوال قصور منه لامنا ولله المثل الاعلي. [كتابخانه مدرسه آخوند ص 1413؛ فهرستواره منزوي 9/95]