جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله استدلالي است در معارف و توحيد و ابطال برخي از انديشه هاي فلاسفه. مرتب بر يك مقدمه و 25 باب. مطالب آن از ادله سمعي استنباط شده . (مهدي ولائي) آغاز كتاب: الحمدلله الملك العزيز القدوس العلي العظيم الذي يفعل ما يشاء و يحكم ما يريد و افضل صلواته و اكمل تحياته علي اشرف انبيائه. ]فهرست آستان قدس 11/8؛ عكسي مركز احياء 4/41 ؛ نشريه 13/384[

آنچه امروزه به نام مکتب تفکیک شناخته می شود، عنوانی است که برمدرسه معارفی خراسان نهاده شده و خوش جا افتاده است. مهم ترین ویژگی این مکتب تاکید آن بر جدایی راه های سه گانه دست یابی به معرفت ؛ یعنی وحی، عقل و کشف است. از نظر این مکتب، دین، فلسفه وعرفان، مسیرهای جداگانه ای طی می کنند و این تنها نقطه عزیمت آن است. دومین گام از دیدگاه مکتب تفکیک، برتر شمردن راه وحی و سومین واساسی ترین آن بی نیاز شمردن راه وحی از عقل و تعقل رایج بشری وسخن از مقوله ای به نام عقل خودبنیاد دینی است. میرزا مهدی اصفهانی از صاحبان این مکتب در کتاب خود به نام ابواب الهدی، راه عقل را راهی تیره و جستجوی معرفت از آن را عین ضلال مبین دانسته و معتقد است که جز دیوانگان کسی در آن قدم نمی گذارد.

كتاب «ابواب الهدي» اثر ميرزا مهدي اصفهاني بدون اندكي درنگ مانيفست مخالفان فلسفه و عرفان است. مؤلف به روشني و به صراحت شمشير معارف به دست گرفته است و فلاسفه و عرفا را طرد مي كند. مباني فكري اين دو جريان هدف گرفته و «ناصواب»‌ ناميده شده است. ميرزاي اصفهاني در ابتدا قرآن را مقابل علوم فلسفي دانسته و با قاطعيت اعلام كرده است: «هر كسي كه به سياست خلفا [ي غاصب منصب امامت] آگاه باشد؛ همچون خورشيد برايش آشكار است كه سبب ترجمه فلسفه و ترويج تصوف ـ كه هر دو از يونان سرچشمه گرفته است ـ چيزي جز سياست غلبه و چيرگي بر علوم اهل‌ بيت (ع) نيست. خلفا با اين سياست خواسته‌ اند تا مردم را از ائمه (ع) بي‌ نياز گردانند...». نويسنده به صراحت از طعن ائمه عليه فلاسفه و صوفيان سخن مي‌ گويد: «رواياتي از اهل‌ بيت عصمت (ع) آمده كه در طعن دو طايفه (فيلسوفان و صوفيان) صريحند. همچنين روايات، در طعن به عقايد ايشان نيز صريح است؛ به گونه‌‌ اي كه پيروان ائمه (ع) از اين دو گروه رويگردان بوده‌ اند و به همين سبب نيز كتاب‌ هايي در رد ايشان نگاشته‌ اند... اهل اين دو گروه (فيلسوفان و صوفيان) نيز از مؤمنان پرهيز داشته‌ اند. از اين روي عقايد خود را در نزد عموم مؤمنان آشكار نمي‌ كردند. ميرزاي اصفهاني معتقد است كه «اساس و پايه فلسفه و تصوف بنابر علوم بشري است»، از اين‌ رو به نقد علوم بشري مي‌ پردازد و معارف الهي را تشريح مي‌ كند. ميرزاي اصفهاني به جزئيات رفتارهاي اهل تصوف مي‌ پردازد و اين‌ گونه رفتار را راهي براي نابودي مي‌ داند.