جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرسش از نسبت میان حقیقت و هنر، پرسشی به قدمت تاریخ فلسفه کلاسیک است. گادامر در بخش نخست کتاب حقیقت و روش در پی پاسخ به این پرسش است. او در تلاش است تا تبیینی از حقیقتِ هنر ارائه دهد که زیربنایی برای هرمنوتیک فلسفی‌اش باشد. او در هرمنوتیک فلسفی خود، در پی تنزل سهم «روش» در شناخت، فهم و دستیابی به حقیقت است. این به معنی انکار نقش روش نزد او نیست، بلکه تغییر دیدگاه از هرمنوتیک روش‌شناختی به هرمنوتیک هستی‌شناختی را مدنظر دارد. گادامر در هرمنوتیک فلسفی‌اش تلقی بدیعی از فهم ارائه می‌کند که مقدمه پرداختن به آن را در تبیین حقیقتِ هنر می‌یابد. هنر نزد گادامر از صرف لذتی که در زیبایی‌شناسی کانتی داشت، فراتر می‌رود و در نسبت با حقیقت قرار می‌گیرد. او اهمیت فلسفی هنر را در این می‌داند که در اثر هنری حقیقتی به تجربه در می‌آید که از هیچ طریق دیگر قابل حصول نیست و این حقیقت در برابر سیطره‌جویی هرگونه تأمل عقلی نسبت به خود ایستادگی می‌کند. گادامر در تلاش است تا از طریقی غیر از شناخت گزاره‌ای و مفهومیِ علم تجربی به حقیقت دست‌ یابد تا بتوان آن را به شناخت در حوزه علوم انسانی تعمیم داد. او برای این امر از بازیابی شأن معرفتی هنر آغاز می‌کند و با بررسی مفاهیم اومانیستی بیلدونگ، حس مشترک، قوه حکم و ذوق که پیش از کانت مولفه‌هایی برای دست‌یابی به حقیقت بودند و توسط کانت از ارزش معرفتی‌شان کاسته شد و به حوزه‌ ذهن تقلیل یافتند، به نقد ذهنی‌سازی هنر و آگاهی زیبایی‌شناختی می‌پردازد. گادامر پس از بیان نقد خود به زیبایی‌شناسی کانتی با توسل به مفاهیمی مانند بازی، جشن و نماد، به دفاع از حقیقتی می‌پردازد که از مواجهه با اثر هنری حاصل می‌شود. در این پایان‌نامه، پس از بررسی پیشینه هرمنوتیک و مسئله فهم و همچنین پیشینه زیبایی‌شناسی و هنر و نسبت آن با حقیقت، به نقد گادامر بر زیبایی‌شناسی کانتی و آگاهی زیبایی‌شناختی می‌پردازیم و سپس هستی‌شناسی اثر هنری را که گادامر برای تبیین چگونگی فهم تجربه اثر هنری و دریافت حقیقت آن، با توسل به مفاهیم کلیدی‌ای از جمله بازی، جشن و نماد بهره می‌گیرد، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

غرض این سوره بیان حقیقت قرآنی است که بر رسول خدا (ص) نازل شده، و این که این قرآن معجزه و آیت رسالت است‌. این سوره همانند سایر سوره‌های مکی چون در آغاز دعوت پیامبر (ص) و به هنگام درگیری شدید با مشرکان نازل شده است، بیشتر پیرامون مسائل اعتقادی به ویژه دعوت به توحید و مبارزه با شرک و اثبات معاد سخن می‌گوید. و پس از اشاره به حقانیت و عظمت قرآن، به بیان آیات توحید و اسرار آفرینش که نشانه‌های ذات پاک خدا هستند می‌پردازد. از آنجا که ثمره نهایی ایمان به توحید و معاد، همان برنامه‌های سازنده عملی است به دنبال این بحث‌ها، مردم را به وفای به عهد ، صله رحم ، صبر و استقامت، انفاق در پنهان و آشکار و ترک انتقام‌جویی دعوت می‌کند و دگر بار به آن‌ها نشان می‌دهد که زندگی دنیا ناپایدار است، و آرامش و اطمینان جز در سایه ایمان به خدا حاصل نمی‌شود. و سرانجام دست مردم را می‌گیرد و به اعماق تاریخ می‌کشاند و سرگذشت دردناک اقوام یاغی و سرکش گذشته و آن هایی که حق را پوشاندند یا مردم را از حق بازداشتند بطور مشخص نشان می‌دهد، و با تهدید کردن کفار با تعبیراتی تکان دهنده سوره را پایان می‌بخشد. بدین سان، سوره رعد، از عقاید و ایمان، شروع می‌شود و به اعمال و برنامه‌های انسان‌سازی (مسائل اخلاقی) پایان می‌یابد. بنابر این هدف این پژوهش کاربرد مسائل اعتقادی و اخلاقی را از طریق آیات مختلف سوره رعد درباره خداشناسی توحید ، معاد، نبوت ، معجزه قرآن ، قابلیت تغییر اخلاق ، ویژگیهای رستگاران ، به کار گیری صبر و... را به صورت مفصل بیان میکند

حقانیت و امکان متافیزیک دست‌کم از زمان کانت به این ‌سو به مسأله‌ای جدی برای فیلسوفان غربی بدل شده است و بیشتر فیلسوفان به ‌نحو ایجابی یا سلبی ملزم به اتخاذ موضع در مقابل آن شده‌اند. هایدگر از آن دسته فیلسوفان معاصر است که مواجهه‌ای انتقادی با سنت متافیزیک به ‌عنوان «تقدیر تاریخیِ» غرب داشته و چه قبل و چه بعد از گشت فکری‌اش، مدعی «ساخت‌گشایی» تاریخ متافیزیک و حتی فراروی از «زبان» آن بوده است. گادامر اگرچه در خصوص متافیزیک همان رویکرد افراطی استادش را ندارد، باری موضع خود را در پسِ اظهارنظرهای وی پنهان می‌کند؛ گاهی با خوانشی خاص با طرح او همراه است و گاهی در مقابل آن جبهه می‌گیرد. همین امر سبب نوعی ابهام و دوپهلویی در موضع و تفسیرهای گادامر دربارۀ متافیزیک غربی شده است. در هر صورت، گادامر با طرح هایدگر در رابطه با امکان گذار از «زبان» متافیزیک موافق نیست، اگرچه نوعی فراروی را ممکن می‌داند. ما در این نوشتار با رجوع به اظهارنظرهای متفاوت هایدگر و به ‌ویژه گادامر، به ‌روشی توصیفی-تحلیلی می‌کوشیم نخست تلقی هایدگر از طرح «ساخت‌گشایی» تاریخ متافیزیک را ارائه دهیم و سپس موضع و تفسیرهای گادامر در خصوص امکان فراروی از «زبان» متافیزیک را با تکیه بر آثار مختلف او مشخص کنیم. پرسش محوری ما این است که چرا در موضع گادامر نوعی ابهام و دوپهلویی در رابطه با متافیزیک دیده می‌شود و چگونه می‌توان با تکیه بر مبانی هرمنوتیک فلسفی او این دوپهلویی را تبیین کرد.

سوره رعد سیزدهمین سوره، جزو سوره‌های مدنی است که در جزء سیزدهم قرآن جای گرفته است. رعد به معنای غرش آسمان است و از آیه سیزدهم گرفته شده است. این سوره درباره توحید و قدرت خداوند، حقانیت قرآن و نبوت پیامبر اسلام، رستاخیز و وصف بهشت و جهنم سخن می‌گوید. این سوره در مکّه نازل شده و چهل و سه آیه دارد.با توجّه به طرح موضوع تسبیح رعد آسمان در آیه 13 این سوره،رعد نامیده شده است. مطالبی پیرامون عظمت قرآن،توحید،آفرینش آسمان ها و زمین،تسخیر ماه و خورشید، آفرینش میوه ها و گیاهان،معاد و عدل الهی،مسئولیّت مردم،وفای به عهد و صله رحم، صبر و ترک انتقام جویی،کسب آرامش واقعی در پرتو ایمانِ به خدا و سرنوشت شوم مخالفان انبیا علیهم السلام در این سوره آمده است (طبرسی، 1403). از آیات مشهور این سوره آیه 28 است که آرامش دل‌ها را در گرو یاد خدا می‌داند و آیه 43 که بنابر نظر برخی مفسران، مراد از «من عنده علم الکتاب» در آن، امام علی(ع) است. نقل شده هر کس سوره رعد را تلاوت کند، خداوند ده برابر ابرهای موجود در گذشته، حال و آینده به او حسنه می‌دهد. تدبر در قرآن کریم با هدف دستیابی به این وجه مهم اعجاز، علاوه بر تعمیق باورهای دینی شخص، در صورت ارائه عمومی، تأثیر انکارناپذیری بر تقویت باور عموم معتقدان به کلام وحی دارد و در مواجهه با شبهات اعتقادی نیز سهمی قابل توجه ایفا خواهد کرد؛ آن چنانکه در وادی عملی نیز دستاوردهای انکارناپذیری به همراه خواهد داشت. با این وجود، به نظر می رسد، اعجاز تشریعی به رغم فراگیری و اهمیت یادشده، تاکنون به صورت مصداقی و تطبیقی در سوره رعد تبیین و تحلیل نشده است.

«هرمنوتیک دین و اخلاق» مجموعه‌ای از مقالات هانس-گئورگ گادامر است که به بررسی نقاط تلاقی هرمنوتیک با دین و اخلاق می‌پردازد. گادامر، یکی از چهره‌های برجسته در حوزه هرمنوتیک قرن بیستم، در این مجموعه فراتر از اثر مشهور خود، حقیقت و روش، به پژوهش در زمینه‌های فلسفه اخلاق و الهیات پرداخته است. او در این مقالات نشان می‌دهد که تفسیر تنها یک تلاش روش‌شناختی نیست، بلکه عمیقا تحت تأثیر سنت، زبان و آگاهی تاریخی قرار دارد. گادامر به اهمیت فهم فرآیندی گفتگومحور تأکید می‌کند که به تعامل میان مفسر و متن و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر وابسته است. موضوعات مهم مطرح شده در این کتاب عبارتند از: آگاهی متأثر از تاریخ (Wirkungsgeschichtliches Bewußtsein): گادامر معتقد است که فهم انسان از متن‌ها و مفاهیم تحت تأثیر پیشینه‌های تاریخی و فرهنگی اوست. این پیشینه‌ها علاوه بر شکل‌دهی به تعصبات و پیش‌داوری‌های ما، در فهم ما از هر موضوعی نقش دارند. ادغام افق‌ها: او مفهوم «ادغام افق‌ها» را معرفی می‌کند که به معنای این است که فهم از طریق تلاقی دیدگاه مفسر با دیدگاه متن شکل می‌گیرد. این فرآیند منجر به کشف معانی جدید و گسترش افق‌های فکری می‌شود. گفتگو و زبان: گادامر با تأکید بر اهمیت گفتگو در تفسیر، اظهار می‌کند که معنا تنها در نتیجه تعامل زبانی و تبادل نظر میان دو طرف پدیدار می‌شود. این فرآیند به شکلی است که هر دو طرف قادر به تغییر و تحول از طریق این تبادل هستند. پیامدهای اخلاقی: مقالات گادامر بررسی می‌کنند که چگونه هرمنوتیک، می‌تواند فهم اخلاقی ما را تحت تأثیر قرار دهد و بر اهمیت همدلی، گشودگی و به رسمیت شناختن دیدگاه دیگران در فرآیند تأمل اخلاقی تأکید دارد. برای علاقه‌مندان به مبانی فلسفی تفسیر و ارتباط آن با دین و اخلاق، کتاب «هرمنوتیک دین و اخلاق» گادامر، فرصتی استثنایی برای درک عمیق‌تر فرآیند فهم و چگونگی تأثیر تاریخ، زبان و گفتگو در شکل‌دهی به معنا و اخلاق.