جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظرداشت سیر تاریخیِ اندیشه‌­ها در بررسی معنای واژگان و دقت در دگرسانی­‌ها و یا نگرش­‌هایِ رخ­داده، کلیدی است که خاستگاه نگره و عوامل تحول‌­آفرین آن را بازتاب می‌دهد و زمینه‌­های دگرسانی و دگرگونی معنای واژگان و یا ثبات معنایی آن را در سیر تاریخی نمایان می­سازد. این مسئله، زمانی اهمیت­ بیشتری می‌یابد که واژه، دارای بار معناییِ اجتماع­محور باشد و دگرسانی­‌ها یا تغییرات معناییِ آن، بر احکام اجتماعی تاثیراتی عینی بگذارد. از جمله این واژگان، واژۀ «زینت» است که در برخی از آیات قرآن، از جمله در آیۀ 31 سوره نور آمده است و بار اجتماعی دارد. بر پایۀ ضرورتی که گفته شد، نگاشتۀ پیش‌رو با بهره­‌گیری از روش توصیفی- تاریخی واژۀ زینت را در نگره­‌های مفسران شیعی بررسی می‌کند. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد این نگره‌­ها در دوران متقدم تا قرن هشتم، بر تفسیر معنای زینت به زینت‌­های عارضی و زیورآلات تأکید دارد، اما از سدۀ نهم، نگره عورت‌­انگاری جزئی یا کلی بدن زن- در نظریه­‌های مفسران سنت­‌مدار- رخ بر می‌­آورد و با نزدیک شدن به عصر معاصر، نُمود بیشتری به خود می­‌گیرد. دقت نظر در نگره­‌های یادشده نشان می‌دهد زمینه‌­های این تغییر نگرش را می‌­توان در موارد ذیل جستجو نمود: «تقابل خوانش سنت‌­محور با خوانش نواندیشانه از مسئلۀ حقوق زنان»، «خوانش مردسالارانه از احکام»، «ارائۀ راهکار برای کنترل حریم جنسی» و «ارتقای جایگاه اجتماعیِ فعالانۀ زن در عصر امروز».

آیات 31 نور، 53 و 59 أحزاب به عنوان آیات حجاب مشهور است. پژوهش حاضر درصدد بررسی روش تفسیر آیات فوق از دیدگاه صاحبان تفاسیر الکشاف و المیزان است. بر پایه ترتیب نزول و ظاهر آیات، خدای متعال ابتدا در آیه 53 احزاب به مردان مؤمن دستور می دهد که مواجه آنها با همسران پیامبر| «من وراء حجاب» باشد. سپس در آیه 59 از زنان مؤمنه می خواهد خود را با «جلباب» بپوشانند، تا مورد آزار نامحرمان قرار نگیرند. سرانجام در آیه 31 نور با ذکر جزئیات مسئله حجاب، حد و حدود آن را ترسیم می فرماید. در این میان زمخشری گاهی با استناد به روایات ضعیف، تفسیر غیر قابل قبولی را از آیه مورد بحث ارائه داده است که در هنگام مقایسه نظرهای ایشان با نظرهای علامه طباطبایی و ارزیابی دلایل و مستندات ایشان، برخی نظرهای زمخشری مانند: «سبب نزول آیه 53 احزاب ناراحتی و غیرت خلیفه دوم از رفت وآمد مردان اجنبی به منزل پیامبراکرم| است» به طور قطع قابل خدشه است. همچنین هر دو مفسر گاهی بدون دلیل، دست از ظاهر آیه برداشته و تفسیری خلاف ظاهر ارائه کرده اند.