جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ولایت از مفاهیم مشترک همة متفکران شیعی است. نگاهی تحلیلی به مفهوم ولایت در منظومة فکری ملاصدرا و تطبیق آن با اندیشة فردوسی در شاهنامه، به‌خوبی رگه‌های مستمر این تفکر و پیوستار اندیشگی این دو حکیم مسلمان را نشان می‌دهد. تحلیل محتوای آثار این دو حکیم متأله، نشانگر این حقیقت است که در کنار روش غالباً استدلالی صدرالمتألهین و پیش‌کشیدن برهان‌هایی همچون قاعدة امکان اشرف، فردوسی نیز با سه شیوة‌ مختلف بیان صریح اعتقاد به ولایت علی (ع)، تمثیل مستقیم دریا و هفتاد کشتی و تمثیلات غیرمستقیم، به‌ویژه با ایجاد یک رمزگان اسطوره‌ای فراگیر در شاهنامه با طرح شخصیت‌هایی همچون فریدون و ایرج و کیقباد و کیخسرو و... به تبیین مبحث ولایت و تفسیر تمثیلی اعتقادات شیعی و ولایی خود بر اساس همان قاعدة امکان اشرف پرداخته است. تفکیک ولایت و شهریاری صالحان از ولایت طاغوت و پادشاهی ناصالحان نیز بر مبنای همین قاعده، قابل تفسیر است.

نهج‌البلاغه پس از قرآن، در بین متون اسلامی در عالی‌ترین درجه بلاغت، جزالت و اتقان و صحّت قرار دارد و شاید علمای اسلامی به اتّکایِ حدیثِ نبویِ «عَلیٌ مَعَ الْحَقِ و الْحَقُّ مَعَ عَلِی علیه السلام» نهج‌البلاغه را برادر قرآن گفته‌اند، نهج‌البلاغه یا «أَخ ٱلقُران» معتبرترین منبعِ دینی بعد از قرآن است، که با قرآن کمالِ بستگی و ارتباط را دارد. نهج‌البلاغه در کنار قرآن مجید، بسیاری از مطالبِ کتابِ آسمانی را شرح و بسط داده است. نوشتار پیش رو به تأثیر حکمت‌های نهج‌البلاغه در ادبیات فارسی با محوریت حکمت 139 پرداخته است و در حد بضاعت سعی شده تا به پرسش‌های زیر پاسخی درخور داده شود، منشأ حکمت‌های نهج‌البلاغه، قرآن کریم است؟ گستره‌ی تأثیر حکمت‌های نهج‌البلاغه بر پهنه ادبیات فارسی تا چه میزانی است؟ بدیهی است آثار ادبیاتِ فارسی به صورت‌های مختلف از منبعِ وحی و به تبعِ آن از کلام امیرالمؤمنین علیه السلام، متأثّر بوده‌اند، این تحقیق در پیِ یافتنِ ریشه قرآنیِ حکمت‌ها و تأثیر معانی بلند آنها در ادبیات فارسی است. در این مقاله، حکمت یکصدوسی و نهم از حکمت‌هایِ نهج‌البلاغه با توجّه به معنی لغات، مورد تعمّق و بازنگری قرار گرفته و به منابع قرآنی این حکمت و تأثیر آن در ادبیات فارسی پرداخته شده است. علما بر این عقیده‌اند که نهج‌البلاغه تفسیر قرآن است، موضوع این نوشتار، یافتنِ سرچشمه‌های الهی سخنان امیرالمؤمنین علیه السلام، و نشان دادن بازتاب آن در آثار ادبیِ ایران است.