جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه به بررسی سندی و دلالت روایات تفسیری امامیه در ذیل آیات مهدویت در پنج جزء قرآن (جزءهای 21 تا 25) می‌پردازد. پژوهش درباره مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه شریف) و مباحث مرتبط، با تکیه بر سوره‌های «روم» تا «جاثیه» انجام شده است. این تحقیق بر اساس کتاب «المحجّه فی ما نزل فی القائم الحجه» اثر سید هاشم بحرانی و ترجمه فارسی آن به قلم سید مهدی حائری قزوینی شکل گرفته است. تحلیل سندی روایات به شناخت دقیق‌تر مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه شریف) کمک می‌کند و دلالت‌های تفسیری بر آیات مهدویت فهم بهتری از معانی قرآن فراهم می‌آورد. همچنین، استفاده از کتاب مذکور به پر بار شدن تحقیق می‌افزاید و این پژوهش به تبیین باورهای مهدوی و پاسخ به سؤالات موجود کمک می‌کند. روش تحقیق به صورت توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از ابزارهای کتابخانه‌ای انجام شده است. موضوعات اصلی تحقیق شامل بررسی کلیات تحقیق و مفاهیم بنیادین مانند سند، دلالت و روایت تفسیری و نیز، بررسی سندی روایات و شناخت راویان حدیث با استناد به منابع رجالی معتبر، و بررسی دلالی روایات و تطابق آن‌ها با متون تفسیری معتبر و اصول اعتقادی شیعه می‌باشد. و همچنین در تکمیل پایان نامه از نرم افزاهای حدیثی مانند جامع الاحادیث (نور)، درایه النور، جامع التفاسیر، جهت بیان بهتر مطالب و رساندن فحوای کلام استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که روایات تفسیری امامیه دلالت‌های عمیقی بر مفهوم مهدویت دارند و از نظر سندی نیز اعتبار بالایی برخوردارند. این روش علمی می‌تواند به تبیین بهتر باورهای مهدوی و پاسخ به شبهات موجود کمک کند. در نتیجه، ضرورت بحث مهدویت به وضوح نمایان می‌شود و این تحقیق به تبیین ارتباط آیات مهدویت با روایات تفسیری و تأثیر آن بر باورهای شیعه پرداخته و راهکارهایی برای تفسیر دقیق‌تر آیات مهدویت ارائه می‌دهد.

واژه «نور» در قرآن یکی از الفاظی است که معنای کلیدی آن راه گشای حل برخی نکات عمیق قرآنی است، در آیه 35 سوره نور این واژه 5 بار استعمال شده که در فراز «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»، به «الله» اسناد داده شده و همین امر زمینه ساز بیان دیدگاه‌های مختلف تفسیری شده از آنجایی که مفهوم‌شناسی این واژه در فراز مذکور، روشنگر دیدگاه‌های کلامی- توحیدی است پرداختن به آن اهمیت دارد، از این‌رو این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و نرم‌افزاری و با پردازش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی بود که «معنای واژه نور در آیه «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» چیست؟» یافته‌های پژوهش این شد که: از سه معنای حسی، اعتباری و روحانی واژه «نور»، در آیه مذکور معنای حسی آن با توجه به اعتقاد به عدم جسمانیت خداوند مراد نیست، از این‌رو مفسران معنای اعتباری یا روح معنا را برای آن قائل شده‌اند، در حالت اول از قواعد ادبی «مضاف محذوف»، «تشبیه بلیغ» و «مجاز» بهره برده و در حالت دوم با پذیرش قاعده روح معانی الفاظ، طبق دو تقریر «استعمال حقیقی برای معقولات و استعمال مجازی برای محسوسات» یا «استعمال حقیقی برای معقول و محسوس به نحو مشکک»، مراد از اطلاق نور برای خداوند رحمت دائمی خداوند یا همان هدایت تکوینی و تشریعی الهی برای همه کائنات دانسته‌اند.

ارزش شناسی خیر و خوبی همواره یکی از موضوعات مهم و اندیشه ای در حوزه فلسفه سیاسی بوده است که اندیشمندان بسیاری به آن پرداخته اند.. اندیشمند شهودگرا، جرج ادوارد مور معتقد است سود یا خیر يك امر آرمانى است كه حاصل جمع تركيب حالت هاى مختلف و ارزش هاى متكثّر است و اخلاق مبتنى بر اين است كه چه امرى «خوب» است و «خوب» امرى بسيط و از اين‌رو، غيرقابل تعريف است؛ زيرا تنها امور مركب را مى‌توان تعريف كرد، مور تکثرگرایى را در ارزش اخلاقى مطرح کرد و سودگرایى آرمانى را پیش نهاده است، در نظر او, بیشینه کردن سود, تنها به معناى ارتقاى لذات نیست, بلکه تلاشى براى به بار آوردن و بالا بردن میزانِ ارزش هاى متکثرى است که ذاتاً ارزش مندند و لذت تنها یکى از آنهاست، در اندیشه اسلامی از دیدگاه آیه الله مصباح مجور شناخت خیر را ارزش گذاری افعال انسان می دانند و معتقد به شناخت حسن و قبح عفلی افعال هستند بطوریکه قوه باطنی را متصور می شوند که درک زیبایی و درستی اعمال یا بالعکس درک قبح و زشتی اعمال توسط آن قوه درک و استنباط می گردد و این درک نسبت به کمال هر فعل قابل استنباط است در این مقاله با روش تحلیل تطبیقی به بررسی آرای دو اندیشمند پرداخته شده است.

پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی تفسیر ساختاری سوره نور در دو تفسیر ",تسنیم", نوشته آیت‌الله جوادی آملی و ",المنیر", نوشته وهبه الزحیلی می‌پردازد. هدف اصلی این پژوهش تحلیل تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو تفسیر در تبیین ساختار سوره نور، پیوندهای معنایی میان آیات، و درک محتوای آن است. تفسیر تسنیم علاوه برجنبه های کلی درتفسیرتوجه به جنبه های فقهی ،عرفانی، فلسفی و باطنی نیز در آن به چشم می خورد تفسیر آیات سوره نور در ابعاد معنوی، فلسفی و تربیتی ازمشخصات این تفسیر است. جوادی آملی ساختار آیات را به گونه‌ای تبیین می‌کند که پیوندهای معنوی میان آیات و نظم درونی آن‌ها به وضوح مشخص می‌شود. او به بررسی نقش نور الهی و هدایت معنوی در این سوره پرداخته و ساختار سوره را به‌عنوان الگویی از هدایت الهی و حفظ عفت و پاکدامنی در جامعه اسلامی می‌بیند. در مقابل، تفسیر المنیر بر جنبه‌های فقهی، اجتماعی و قانونی قرآن تأکید دارد. وهبه الزحیلی در این تفسیر، ساختار آیات سوره نور را با توجه به نیازهای جامعه اسلامی و برقراری نظم اجتماعی و خانوادگی تبیین می‌کند. او معتقد است که سوره نور، با ارائه احکام شریعت، به جامعه اسلامی چارچوبی برای حفظ عدالت، عفت عمومی و خصوصی و تنظیم روابط اجتماعی و خانوادگی می‌دهد. ترتیب آیات در این تفسیر به گونه‌ای تحلیل می‌شود که پیوندهای محتوایی میان احکام اجتماعی و خانوادگی به روشنی بیان می‌شوند. این پژوهش برمبنای روش توصیفی - تحلیلی، با رویکرد تطبیقی به بررسی ساختاری سوره نور می‌پردازد. این پژوهش تفاوت‌های روش‌شناختی این دو تفسیر را در تحلیل ساختار و محتوای سوره نور بررسی کرده و نشان می‌دهد که چگونه هر کدام از این تفاسیر با رویکرد خاص خود به ارائه معنا و مفهوم سوره نور پرداخته‌اند. باتوجه به پژوهش تطبیقی انجام شده نتیجه می گیریم که تفسیر ساختاری قرآن کریم راهی برای درک عمیق تر آیات ،سوره ها وکل قرآن به عنوان یک مجموعه به هم پیوسته می باشد ،که تفاوت دیدگاه های مفسران هر کدام درجهت فهم عمیق قرآن کریم راه گشا بوده وزوایای متفاوتی ازبحر عظیم لایتنهی کلام الهی را آشکار می سازد.

سنت فلسفی مسلمانان و اندیشه غربی، در دوران‌های مختلف به گونه‌ای در تقابل با یکدیگر به سر می‌بردند. با روی کار آمدن دوران مدرن و نمودار شدن دستاوردهای ملموس آن در صنعت و تکنولوژی، کم نبودند کسانی که نسبت به میراث فلسفی مسلمانان بدگمان شدند و موج غرب‌گرایی دامن‌گیر آن‌ها شد. اما این وضعیت خیلی به طول نکشید؛ به مرور در غرب اندیشمندانی ظهور کردند که سخن از بحران در علوم اروپایی راندند و موجی از مخالفت با مدرنیته را به راه انداختند. یکی از این جریان‌های مخالف، پست مدرنیسم است که می توان آن را از آخرین دستاوردهای فلسفی غرب به حساب آورد. از سوی دیگر، حکمت متعالیه در میان مسلمانان، به عنوان مقبول‌ترین و متقن‌ترین سنت فلسفی معاصر تلقی می‌گردد. در این تحقیق تلاش شده است، تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، یکی از مهمترین مسائل مطرح در مباحث فلسفی؛ یعنی مساله هویت انسانی را از منظر این دو گرایش فکری بررسی کنیم. هدف نویسنده از این نوشتار آن است که نشان دهد، غرب که روزگاری خود را داعیه‌دار انسان باوری می‌دانست، امروز برای انسان هویتی باقی نگذاشته و او را به دیده تحقیر می‌نگرد، در حالی که فلسفه ملاصدار، هویت انسانی را به دیده کرامت نگریسته و آن را دارای جنبه‌های متعالی و الهی می‌داند. در آخر به این جمع بندی خواهیم رسید که در تفکر غربی، هویت انسان، سرنوشتی جز یأس و سرگشتگی نخواهد داشت، اما در نگاه صدرایی، هویت الهی انسان در تکاپوی رسیدن به مقصد و مقصودی والا است

نظرداشت سیر تاریخیِ اندیشه‌­ها در بررسی معنای واژگان و دقت در دگرسانی­‌ها و یا نگرش­‌هایِ رخ­داده، کلیدی است که خاستگاه نگره و عوامل تحول‌­آفرین آن را بازتاب می‌دهد و زمینه‌­های دگرسانی و دگرگونی معنای واژگان و یا ثبات معنایی آن را در سیر تاریخی نمایان می­سازد. این مسئله، زمانی اهمیت­ بیشتری می‌یابد که واژه، دارای بار معناییِ اجتماع­محور باشد و دگرسانی­‌ها یا تغییرات معناییِ آن، بر احکام اجتماعی تاثیراتی عینی بگذارد. از جمله این واژگان، واژۀ «زینت» است که در برخی از آیات قرآن، از جمله در آیۀ 31 سوره نور آمده است و بار اجتماعی دارد. بر پایۀ ضرورتی که گفته شد، نگاشتۀ پیش‌رو با بهره­‌گیری از روش توصیفی- تاریخی واژۀ زینت را در نگره­‌های مفسران شیعی بررسی می‌کند. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد این نگره‌­ها در دوران متقدم تا قرن هشتم، بر تفسیر معنای زینت به زینت‌­های عارضی و زیورآلات تأکید دارد، اما از سدۀ نهم، نگره عورت‌­انگاری جزئی یا کلی بدن زن- در نظریه­‌های مفسران سنت­‌مدار- رخ بر می‌­آورد و با نزدیک شدن به عصر معاصر، نُمود بیشتری به خود می­‌گیرد. دقت نظر در نگره­‌های یادشده نشان می‌دهد زمینه‌­های این تغییر نگرش را می‌­توان در موارد ذیل جستجو نمود: «تقابل خوانش سنت‌­محور با خوانش نواندیشانه از مسئلۀ حقوق زنان»، «خوانش مردسالارانه از احکام»، «ارائۀ راهکار برای کنترل حریم جنسی» و «ارتقای جایگاه اجتماعیِ فعالانۀ زن در عصر امروز».

با وجود جامعیت سورۀ نور، تاکنون الگوی تربیتی تمام‌ساحتی برای سبک زندگی اسلامی که پاسخ‌گوی چالش‌های عصر جدید باشد، استخراج نشده است. هدف از پژوهش حاضر الگوسازی تربیتی سبک زندگی اسلامی‌سورۀ نور با رویکرد تمام‌ساحتی در عصر جدید است. این پژوهش کیفی با روش تحلیل مضمون، به گردآوری مضامین و پیاده‌سازی آن‌ها با نرم‌افزار ‌MAXQDA پرداخته است. نتایج این پژوهش با رویکرد تمام‌ساحتی جواب‌گوی بحران معنویت عصر جدید در ساحت اعتقادی و عبادی و اخلاقی (ارتباط با خدا و بهره‌گیری از هدایت‌گری او، تلفیق ‌‌ایمان و عمل در زندگی، آراستگی به ارزش‌های اخلاقی)، بحران ارتباطات رودررو و فتنه‌ساز‌ی‌های پیچیده در ساحت سیاسی و اجتماعی (سازندگی تعاملات اجتماعی، ‌بهینه‌سازی عملکرد نظام قضایی و حقوقی)، بحران مادی‌گرایی در ساحت اقتصادی و حرفه‌ای (توجه به جنبۀ الهی در امور اقتصادی، پرهیز از افراط و تفریط و اکتفا به حد تعادل)، بحران کاهش زیبایی‌گرایی واقعی در ساحت زیبایی‌شناسی و هنر (زیبایی رفتار جمعی، زیبایی معنوی، زیبایی طبیعت)، بحران انفجار اطلاعات در ساحت علمی‌‌ و فناورانه (همراهی تفکر علمی ‌و منطقی با بصیرت و حقیقت‌جویی عالمانه) و بحران ظاهرگرایی افراطی در ساحت زیستی و بدنی (حجاب و پوشش ‌‌ایمن‌ساز و اصلاح نگاه) بوده است.

کتابی که پیش روی شما است موضوعش پرسمان حقیقت‌گویی است، تبارشناسی نیاز و اضطرار بیان حقیقت.‏ آشنایی مترجم با آن برمی‌گردد به سال‌ها پیش، به همان روزهایی که میشل فُوکو آن‌ها را در ماه‌های آخر پائیز سال 1983 میلادی در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، در سمیناری ایراد می‌کرد. مترجم آن روزها در برکلی بود (بی آن‌که اصلاً گمان برد که عمرش را در این شهر و در حاشیه این دانشگاه سپری خواهد کرد)، و داشت روی رساله‌ی دکتریش کار می‌کرد؛ و، آن‌چنان که افتد و دانی، هر روز از صبح، هنوز درهای کتابخانه‌ی اصلی دانشگاه بازنشده، دم در کتابخانه بود، و اغلب هم آخرین کسی بود که مأموران بستن کتابخانه، با آن لبخندی که علامت تجاری آمریکائی‌ها است، او را از کتابخانه به محوّطه‌ی شب‌گرفته‌ی دانشگاه جارو می‌کردند. همّ آن دانشجو، مثل اغلب هم‌عصرانش، فهمیدن جهان بود به عنوان پدیده‌ای اساساً اقتصادی-سیاسی، و آن‌چه فُوکو داشت و می‌گفت در راستای چنین فهمشی به آسانی جای نمی‌گرفت، و برای همین نیز وقتی از دوستی شنید که متفکّر بزرگ فرانسوی‌الاصل میشل فُوکو، در دانشگاه است و سرگرم گرداندن یک سمینار در باب حقیقت‌گویی (parrhesia) - و این‌که چرا و چگونه کسانی پیدا می‌شوند که باید بایستند و حقیقت را رُک و پوست‌کنده رو در روی قدرت حتا به بهای جانشان بگویند - این مطلب یادش ماند، امّا با این‌که کِرم سیاسی داشت و عشق آزادی، هیجان‌زده‌اش نکرد، و وقتی نیز آن دوست اصرار کرد که بروند و سر درس فُوکو بنشینند شوق و شوری نشان نداد. بدین‌گونه بود کلّ ماجرا، و خلاصه، خاطره‌اش از آن روز، مثل اغلب خاطراتش از آن روزگار، که درد هجران در آن تازه بود و تهدید اجبار به گذران عمر در غربت خَلِش بی‌رحم خاری نورس را داشت، گنگ و نارسا است، به گونه‌ای که مترجم هم اکنون هرچه زور می‌زند به یاد نمی‌تواند بیاورد که آن دوست که بود، و تنها چیزی که به یاد می‌آورد این است که به نحوی، یکی‌-دوباری شاید، سر درس فُوکو حاضر شده است؛ و بنابه هر دلیلی از همان زمان چیزهایی از رئوس مطالب آن درس می‌دانسته است، و این‎ها نیز همه پس از آن است که یک باری فُوکو را، با آن جثّه‌ی ریز، و سر طاس، و ملایمت در گفتار، شاید در یکی از ماه‌های بهار همان سال، هنگام سخنرانی دیده بوده است، و به دنبال آن روزی در دانشگاه، و شاید در هنگام ورود به، یا خروج از، کتابخانه‌ی اصلی دانشگاه، که لنگرگاه روزانه‌ی فُوکو نیز بود، در حوالی ظهری، با او برخورده بوده است و چند کلامی با هم رد و بدل کرده بوده‌اند در باب ایران و انقلابی که هنوز ردّ آن تازه بود.‏

این کتاب از متون کلاسیک فلسفه‌ی اخلاق تحلیلی است و نویسنده هم از مدافعین دیدگاه شهودگرایی در حیطه‌ی اخلاق شمرده می‌شود.